Richard E. Feinberg
Phương Thảo dịch
(VNTB) – Cuba sẽ ra sao trong vòng một hai thập kỷ nữa, khi mà các lãnh đạo cách mạng già nua đã dần biến mất? Hãy nhìn xem sự thành công về kinh tế đáng kể của Việt nam khi mà một thời họ tập trung cao độ vào nền kinh tế kế hoạch như Cuba ngày nay.
Việt nam đã tham gia vào một hệ thống hỗn hợp với sự tương tác năng động giữa thành phần kinh tế lớn thuộc nhà nước, tầng lớp kinh doanh tư nhân sôi nổi và đang phát triển, cùng với việc các nhãn hiệu toàn cầu tràn vào như là việc các hãng Nike, Honda, Canon và Samsung hiện đang thuê mướn hàng triệu nhân công Việt nam.
Nền kinh tế đang dao động của Việt nam cũng đã đa dạng hóa tốt, xuất khẩu gạo, cá và khoáng sản, tổ chức du lịch và tham gia vào các chuỗi sản xuất đa quốc gia. Ở quốc nội, ngành xây dựng và nhà đất dươi sự đầu tư của cả các nhà đầu tư trong và ngoài nước cũng đang tăng vọt, cùng với các công ty viễn thông hiệu quả đã tăng thêm sự gắn bó với Facebook của những người Việt nam trung lưu đầy tham vọng.
Theo tiêu chuẩn của các nước đang phát triển, các thành phố lớn ở Việt nam là những thành phố thân thiện đáng chú ý. Hà Nội tự hào về cây xanh trong khi Thành phố Hồ Chí Minh lại hấp dẫn với các bờ kè mới được sửa sang lại. Một loạt các khu dân cư công cộng với giá phải chăng được xây dựng để ngăn chặn các khu ổ chuột kinh hoàng vốn đang bao quanh các thành phố đông dân ở châu Á và Mỹ La tinh. Ẩm thực Việt nam có các loại thức ăn như rau, cá tươi và các loại bún phở ăn là những thực phẩm có lợi cho sức khỏe, và người dân bản địa sử dụng các loại xe gắn máy tiết kiệm nhiên liệu.
Nhưng Việt nam cũng có khuyết điểm. Tham nhũng lan tràn. Bất công rõ rệt và đang lan rộng. Người dân than phiền về các dịch vụ xã hội nghèo nàn. Và những phẫn nộ sâu đậm đối với việc thiếu tự do về chính trị và sự độc đoán của Đảng Cộng Sản.
Cuba có thể học được gì từ Việt nam?
Chính quyền nên nới lỏng sự ràng buộc áp đặt lên các doanh nghiệp. Chủ tịch Raúl Castro có thể chuyển đổi các lời mời chào các nhà đầu tư nước ngoài thành việc cấp phép nhanh chóng cho các dự án vốn hữu hình. Các công ty quốc doanh có thể làm đối tác với các doanh nghiệp trong và ngoài nước.
Như Việt nam đã từng làm, Cuba có thể nhanh chóng chuyển sang nhà xuất khẩu nông sản và ngư sản thay thế cho việc nhập khẩu lớn thuần túy. Cuba cần phải cho phép nông dân được hưởng lợi nhuận tốt trong khi tạo ra mạng lưới phân phối để cung cấp các đầu vào cần thiết và thị trường thực phẩm ở tại Cuba và ở nước ngoài.
Cuba có được những nguồn tài nguyên thiên nhiên và nhân lực đa dạng – và vị trí để tạo ra một nền kinh tế cân bằng. Cuba sở hữu đất đai màu mỡ. Các nhà khoa học có khả năng đã bắt đầu thực hiện các dự án kỹ thuật sinh học và nhiều kỹ sư máy tính đang chờ đợi cơ hội được kết nối toàn cầu. Đảo quốc này có thể trở thành một trung tâm vận tải hàng hải và kho vận. Một Cuba đẹp kỳ lạ có thể sẽ lôi cuốn đủ loại du khách với việc cung cấp từ các loại hình văn hóa đô thị, khu nghỉ dưỡng sinh thái, thể thao dưới nước cũng như là kỳ nghỉ tắm nắng và lướt sóng truyền thống.
Nếu các thành phố Cuba vẫn gìn giữ được vẻ quyến rũ và sống động, các nhà quy hoạch đô thị phải được trao quyền bảo tồn các khoảng không gian công cộng và đảm bảo có các khu dân cư hợp túi tiền và giao thông công cộng hấp dẫn. Việc làm mới lại khu phố cổ Havana chậm rãi đã là một tiền lệ đầy hứa hẹn.
Việc tránh khỏi cạm bẫy của nạn tham nhũng và bất bình đẳng sẽ rất khó. Nhưng Cuba có những lợi thế: tầng lớp trung lưu có nhận thức chính trị và học vấn tốt chắc chắn sẽ đòi hỏi một sự cai trị tốt hơn một khi người ta được kết nối vơi internet và truyền thông xã hội. Với truyền thống hợp pháp phương Tây, Cuba có lẽ sẽ cởi mở hơn trong việc kiểm soát bằng việc sử dụng với các tổ chức kiểm toán và các quan sát viên phi lợi nhuận.
Khi Cuba mở rộng sự khác biệt lương bổng xã hội chủ nghĩa ít ỏi, bất bình đẳng sẽ gia tăng. Nhưng tập quán chủ nghĩa xã hội sẽ tiến sâu hơn và sự phân chia chủng tộc và giới sẽ được thu hẹp lại. Các tranh cãi về thị trường hiệu quả và bình đẳng có thể sẽ hiện hữu ở mọi phòng họp và trên các đường phố. Cùng với dịch vụ xã hội có chất lượng cao, Cuba cũng có một giới hạn khác. Nhưng các phương tiện giáo dục chung và chăm sóc sức khỏe đã hư hỏng và chỉ có một nền kinh tế sôi động hơn mới có thể tái tạo lại các nguồn lực mà các dịch vụ chất lượng cao đòi hỏi.
Đảng Cộng sản Việt nam có thể tồn tại được ở Châu Á nhưng liệu một quốc gia độc đảng có tồn lại ở vùng Caribe được lâu hay không? Chỉ có thời gian mới trả lời được, nhưng ngay cả ở Việt nam thì nền kinh tế da nguyên cũng đã mở ra không gian cho hệ thống chính trị cấp tiến hơn.
Khi mở ra một nền kinh tế cởi mở và hướng thị trường, Cuba cần phải phát triển dựa vào kinh nghiệm của Việt nam. Cuba có thể học tập nền kinh tế kết hợp và đa dạng của Việt nam trong khi vẫn tránh nạn tham nhũng tràn lan và sự bất bình đẳng và giữ gìn các thành tựu xã hội đáng kể.
Richard E. Feinberg – Giáo sư kinh tế chính trị quốc tế tại trường đại học California, San Diego
Nguồn: http://www.ft.com/cms/s/0/a898fc66-fb1a-11e4-9aed-00144feab7de.html#axzz3dFssWTHU