VNTB – Đảo chính nội xâm, căng thẳng địa chính trị và liên kết toàn cầu
TS Phạm Đình Bá
(VNTB) – Việc xem xét ảnh hưởng lâu dài của những bất ổn chính trị gần đây cần cân nhắc những yếu tố trong nước và những xu hướng địa chính trị trong vùng và toàn cầu.
Trên trang VNTB, luật sư Đặng Đình Mạnh (ĐĐM) cho rằng có đảo chính ở Việt Nam dựa theo dữ liệu là trong vỏn vẹn chưa đầy hai tháng, tất cả quyền lực nhà nước cao nhất từ một Chủ tịch nước, một Chủ tịch Quốc hội, một Thường trực Ban Bí thư Trung ương Đảng… và trên tất cả, quyền lực của ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư ảng… đều rơi vào sự tê liệt từ một môi trường chính trị vốn thường hãnh diện về sự ổn định. Anh ĐĐM cho rằng gọi sự bất ổn chính trị này là “đảo chính” để thấy tầm vóc nghiêm trọng của sự việc. [1]
Một số các nhà quan sát cho rằng bất ổn chính trị hiện nay ở Việt Nam nếu ngắn hạn khó có thể làm ảnh hưởng đáng kể đến thương mại và dòng vốn FDI trong tương lai gần nhờ quá trình ổn định chính trị trước đó và triển vọng tăng trưởng kinh tế của vùng Đông Nam Á. [2]
Rất khó dự đoán rằng những bất ổn chính trị hiện nay có ý nghĩa gì đối với nền kinh tế Việt Nam. Ở một mức độ lớn, nó phụ thuộc vào những diễn biến toàn cầu, bao gồm cả cuộc chiến ở Ukraine và tranh chấp thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, môi trường chính sách trong nước cũng là một yếu tố quan trọng. Lo sợ bị mắc kẹt trong chiến dịch chống tham nhũng đã khiến các quan chức né tránh việc đưa ra các quyết định, trì hoãn các khoản đầu tư tạo việc làm. Suy thoái kinh tế có thể gây ra sự bất bình trong dân chúng và không rõ ĐCSVN sẽ giải quyết sự bất mãn của quần chúng như thế nào. [3]
Các mối liên kết toàn cầu đang thay đổi trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng và sự gia tăng các chính sách chỉ đạo nhằm tăng cường khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng và an ninh quốc gia. Sử dụng dữ liệu song phương chi tiết, một bài viết gần đây cung cấp bằng chứng mới về sự phân mảnh thương mại và đầu tư dọc theo các yếu tố địa chính trị kể từ khi Nga xâm lược Ukraine và so sánh nó với kinh nghiệm lịch sử của những năm đầu của Chiến tranh Lạnh. [4]
Bài này chỉ ra sự sụt giảm đáng kể trong thương mại và dòng vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài giữa các quốc gia ở các khối xa xôi về mặt địa chính trị kể từ khi bắt đầu chiến tranh ở Ukraine, so với dòng chảy giữa các quốc gia trong cùng một khối, lần lượt là khoảng 12% giữa hai khối và 20% trong cùng một khối.
Mặc dù mức độ phân mảnh vẫn còn tương đối nhỏ và chúng ta không biết nó sẽ kéo dài ra sao, sự tách rời giữa các khối địa chính trị đối thủ trong Chiến tranh Lạnh cho thấy nó có thể trở nên tồi tệ hơn đáng kể nếu căng thẳng địa chính trị kéo dài và chính sách hạn chế thương mại tăng lên.
Bài viết này thiết lập một số sự kiện liên quan về mức độ mà sự phân mảnh do địa chính trị – kinh tế đang định hình lại các mối liên kết toàn cầu và rút ra bài học từ kinh nghiệm lịch sử của chiến tranh lạnh. Bài này nhận thấy rằng, giống như trong chiến tranh lạnh, thương mại và đầu tư giữa các khối giảm so với thương mại và đầu tư trong khối. Trong khi sự phân mảnh hiện nay do địa chính trị vẫn còn nhỏ so với thời chiến tranh lạnh, sự tách rời hiện nay cũng đang ở giai đoạn đầu và có thể trở nên tồi tệ hơn đáng kể nếu căng thẳng địa chính trị vẫn tồn tại và các chính sách thương mại hạn chế tiếp tục gia tăng.
Khác với những năm đầu của Chiến tranh Lạnh, một tập hợp các “đầu nối” không liên kết các nước đang nhanh chóng có được tầm quan trọng và đóng vai trò là cầu nối giữa các khối, nổi bật là Việt Nam và Mễ Tây Cơ. Các sự xuất hiện của các kết nối có thể mang lại khả năng phục hồi cho hoạt động và thương mại toàn cầu, nhưng không nhất thiết phải tăng cường đa dạng hóa, tăng cường chuỗi cung ứng hoặc giảm bớt sự phụ thuộc chiến lược về các nguồn cung giữa hai khối.
Bài này cũng nhận thấy rằng sự phân mảnh địa kinh tế ngày càng tăng không làm nảy sinh tình trạng mất cân bằng hóa, lúc trước hoặc bây giờ. Nhưng lý do về cơ bản là khác nhau. Trong Chiến tranh Lạnh, những nỗ lực tích cực để thúc đẩy hội nhập thương mại (trong các khối) và cải tiến công nghệ đã mở đường cho sự đột biến trong thương mại. Quá trình này trở nên tăng tốc khi các nước thuộc khối Đông Âu cũ tham gia nền kinh tế toàn cầu.
Giờ đây, thương mại và đầu tư toàn cầu đã phục hồi chủ yếu nhờ dòng chảy đã được định tuyến lại thông qua các quốc gia kết nối. Những quốc gia không liên kết này có thể được hưởng lợi từ sự gia tăng sự phân mảnh địa kinh tế, ví dụ như giữa Mỹ và Trung Hoa. Nhưng phát hiện này nêu bật một câu hỏi hóc búa cơ bản: tình hình toàn cầu nền kinh tế có khả năng phục hồi tốt hơn một phần vì nó ngày càng được thay thế khỏi thuế quan hoặc thương mại bị trừng phạt. Lấy ví dụ, xuất khẩu từ các nền kinh tế như Việt Nam hay Mễ Tây Cơ đang thay thế cho sự sụt giảm nhập khẩu vào Hoa Kỳ từ Trung Quốc và những nền kinh tế đó có xu hướng tăng nhập khẩu từ Trung Quốc. Nhưng sự thay thế này không nhất thiết làm tăng sự đa dạng hóa, khả năng phục hồi hoặc giảm bớt sự phụ thuộc chiến lược vào nguồn hàng nước ngoài.
Con đường phía trước sẽ phụ thuộc phần lớn vào việc liệu các nhà hoạch định chính sách có quyết định bảo toàn lợi ích hay không từ một nền kinh tế toàn cầu hội nhập, có thể nhắm mắt làm ngơ trước các dòng chảy được định tuyến lại, hoặc lựa chọn thay vào đó là những hình thức tách rời nghiêm trọng hơn.
Việc xem xét ảnh hưởng lâu dài của những bất ổn chính trị gần đây cần cân nhắc những yếu tố trong nước và những xu hướng địa chính trị trong vùng và toàn cầu.
______________
Tham khảo:
1. LS Đặng Đình Mạnh. VNTB – Đảo chính tại Việt Nam. 11/05/2024; Available from: https://vietnamthoibao.org/vntb-dao-chinh-tai-viet-nam/.
2. Dien Luong. Will Vietnam’s Political Turmoil Shake Up Foreign Investment? Foreign Policy 01/04/2024; Available from: https://foreignpolicy.com/2024/04/01/vietnam-president-resignation-thuong-foreign-investment-politics/.
3. Bill Hayton. Vietnam’s political turmoil reveals a turn towards China – and away from the West. 09/05/2024; Available from: https://www.chathamhouse.org/2024/05/vietnams-political-turmoil-reveals-turn-towards-china-and-away-west.
4. Gopinath, G., et al., Changing Global Linkages: A New Cold War? 2024.