(VNTB) – Mặc dù Giáo Hoàng đồng cảm với những vấn đề mà thần học giải phóng đề cập, Ngài cũng phê phán những phương pháp cực đoan hoặc bạo lực đôi lúc xuất hiện trong sự thúc đẩy thay đổi xã hội.
Mối quan hệ giữa Giáo hoàng Francis, người vừa băng hà sáng thứ Hai, một ngày sau lễ Phục Sinh và phong trào Thần Học Giải Phóng (THGP), liberation theology, khá phức tạp và mang nhiều sắc thái dẫn đến một vài chia rẽ trong Giáo Hội Công Giáo và bất đồng giữa tín hữu Kito giáo với Ngài.
Trong khi những người tiền nhiệm của Đức Giáo hoàng Francis có cái nhìn không mấy thiện cảm về THGP, thì quan điểm mềm dẻo hơn của Ngài được xem là xuất phát từ nhận thức về “những dấu hiệu của thời đại”. Đức Giáo hoàng Francis đã có những động thái hòa giải với một số nhà thần học giải phóng từng bị coi là những người bị từ chối bởi những người tiền nhiệm của Ngài. Khi tại vị GH, chính Ngài đã phong thánh cho một Tổng Giám Mục mục chủ chốt của phong trào này. Tổng giám mục El Salvador Óscar Romero nổi tiếng, bị ám sát năm 1980 khi đang dâng lễ, vì ông mạnh mẽ lên tiếng chống lại đàn áp, bất công và bạo lực chính trị. Người được xem như một anh hùng trong phong trào thần học giải phóng tại Mỹ Latin bị đình trệ phong thánh dưới thời Đức Giáo hoàng Benedict vì lo ngại xu hướng mang màu sắc Marxist của phong trào.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích Vatican cho rằng có một “khoảng cách” không nhỏ giữa tầm nhìn của các nhà thần học giải phóng Mỹ Latinh và tầm nhìn của Đức Giáo Hoàng người Argentina, quốc gia Nam Mỹ từng nằm trong vòng xoáy của phong trào gây tranh cãi này. Đức Giáo hoàng Francis từng chỉ trích Thần học Giải phóng như là “sự khai thác ý thức hệ” của dân Chúa thông qua việc sử dụng các khái niệm Mác-xít.
Thần học Giải phóng xuất hiện ở Mỹ Latinh vào những năm 1960 và 1970, nhấn mạnh đến sự cần thiết của Giáo hội trong việc đấu tranh cho công bằng xã hội và quyền của người nghèo.
THGP phát sinh như một phong trào trong những năm 1960 ở Mỹ Latinh, chủ yếu nhằm phục vụ và bảo vệ quyền lợi của những người nghèo và bị áp bức. Nó bao gồm một loạt các hoạt động xã hội, chính trị và tôn giáo, với sự tham gia của nhiều linh mục, giáo sĩ và các tổ chức Kitô giáo. Phong trào này thường liên quan đến các cuộc đấu tranh chống đói nghèo, bất công xã hội và các cấu trúc áp bức, đồng thời chỉ trích tình trạng bất bình đẳng trong xã hội. Các phong trào xã hội, như phong trào nông dân ở Brazil hay các chương trình phát triển cộng đồng tại nhiều quốc gia Mỹ Latinh, lấy cảm hứng từ các nguyên lý của thần học giải phóng.
THGP cũng thể hiện một quan điểm triết lý rõ ràng, đặc biệt liên quan đến việc sử dụng các khái niệm như công bằng xã hội, nhân quyền và tự do. Nhiều nhà thần học giải phóng sử dụng các công cụ lý thuyết từ các lĩnh vực như kinh tế học, xã hội học và triết học (đặc biệt là các nguyên lý của Marx và những quan điểm về công bằng xã hội) để xây dựng nền tảng lý thuyết cho sự phát triển của triết lý này.
Một số nguyên lý cốt lõi gồm:
– Tầm quan trọng của sự đấu tranh, theo dấu chân Chúa Jesus, cho người nghèo và bị áp bức.
– Ý thức về sự liên kết giữa đức tin Kitô giáo và hành động.
– Sự đánh giá cao đối với các kinh nghiệm sống của người dân và cộng đồng.
Trong cao trào của phong trào thần học giải phóng, Giáo hội Công giáo Argentina đã bị ảnh hưởng sâu sắc bởi các tư tưởng và hoạt động của phong trào này. Argentina, giống như nhiều quốc gia khác ở Mỹ Latinh, chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của thần học giải phóng vào những năm 1960 và 1970, trong bối cảnh của các cuộc khủng hoảng chính trị, xã hội và kinh tế.
Tác động đến Giáo hội Công giáo ở Argentina
Nhiều linh mục và tu sĩ ở Argentina đã chịu ảnh hưởng bởi các tư tưởng của thần học giải phóng, thể hiện trong các hoạt động truyền giáo, hỗ trợ cộng đồng và tranh đấu cho quyền lợi của người nghèo. Các linh mục như Cha Carlos Mugica đã trở thành những hình mẫu tiêu biểu cho sự kết hợp giữa đức tin và hành động xã hội.
Giáo hội Công giáo đã trở thành một diễn đàn quan trọng cho các vấn đề xã hội, chính trị. Nhiều giáo phận đã khuyến khích các hoạt động hỗ trợ người nghèo, bảo vệ nhân quyền và vận động chống lại sự bất công xã hội.
Sự phản ứng từ Giáo hội
Trong khi một số phần của Giáo hội Công giáo ủng hộ các nguyên lý của thần học giải phóng, nhiều lãnh đạo cấp cao trong Giáo hội, gồm cả các giám mục, đã phản đối phong trào này. Họ lo ngại về việc thần học giải phóng có thể dẫn đến việc chính trị hóa tôn giáo và tiềm năng cho các phong trào bạo lực. Giáo hoàng Gioan Phaolô II, người lãnh đạo Giáo hội Công giáo từ 1978 đến 2005, đã chỉ trích một số mặt của thần học giải phóng, đặc biệt những phần bị xem là ảnh hưởng quá nhiều tư tưởng duy vật Marxist. Ông đã khuyến cáo một cách tiếp cận nên tập trung vào việc bảo vệ nhân quyền và phát triển bền vững hơn là chỉ dựa trên đấu tranh giai cấp.
Giáo hội Công giáo Argentina đã bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi phong trào thần học giải phóng, với sự tham gia của nhiều linh mục và tu sĩ trong hoạt động xã hội. Tuy nhiên, giáo hội này cũng đối mặt với những chỉ trích và phản ứng từ các lãnh đạo cấp cao trong giáo hội, đồng thời xuất hiện sự chia rẽ giữa các quan điểm khác nhau trong cộng đồng.
Trong giai đoạn Hồng y Bergoglio cầm đầu GH Argentina, quốc gia này đang trải qua những thách thức lớn về chính trị và xã hội, đặc biệt là trong thời kỳ chế độ độc tài (1976-1983). Nhiều linh mục và tu sĩ bị xem là ủng hộ thần học giải phóng đã trở thành mục tiêu của chế độ, và nhiều người trong số họ đã bị bức hại.
Hồng y Bergoglio đã thể hiện sự quan tâm đến các vấn đề nhân quyền và đã lên tiếng bảo vệ những người nghèo và bị áp bức. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chăm sóc cho những người bị thiệt thòi trong xã hội và luôn quan tâm đến tình hình của người dân.
Mặc dù ông đồng cảm với những vấn đề mà thần học giải phóng đề cập, Bergoglio cũng phê phán những phương pháp cực đoan hoặc bạo lực đôi lúc xuất hiện trong sự thúc đẩy thay đổi xã hội. Ông thường nhấn mạnh rằng đấu tranh cho công lý không nên dẫn đến việc sử dụng bạo lực hoặc chia rẽ trong chính cộng đồng Kitô giáo.
Hồng y Bergoglio đã ủng hộ cách tiếp cận đối thoại và khuyến khích việc xây dựng cầu nối giữa các bên trong xã hội. Ông đã cố gắng tạo ra một không gian cho các cuộc thảo luận về công lý xã hội trong khuôn khổ Giáo hội, với mong muốn giảm thiểu sự chia rẽ. Khi lãnh đạo Giáo hội Buenos Aires, Bergoglio đã khuyến khích các chương trình cộng đồng để hỗ trợ người nghèo, đồng thời duy trì một mối quan hệ tốt với các tổ chức xã hội dân sự cho đến cả lúc Ngài tại vị Giáo Hoàng
Mặc dù GH Francis duy trì một sự quan tâm sâu sắc đến các vấn đề mà thần học giải phóng đặt ra, ông đã tránh xa những cách tiếp cận cực đoan hoặc bạo lực có thể đi kèm với phong trào này. Thay vào đó, ông tập trung vào sự cần thiết phải hành động trong tình yêu và công lý mà không bị phân chia hoặc tạo ra sự căng thẳng trong cộng đồng. Francis đã nỗ lực thúc đẩy đối thoại và sự hòa hợp giữa các cộng đồng, ngành nghề và tôn giáo khác nhau. Ông coi việc xây dựng cầu nối và hòa bình trong xã hội là cần thiết để giải quyết các vấn đề xã hội.
Trong các bài phát biểu và thông điệp của mình, Giáo hoàng Francis đã kêu gọi xây dựng một văn hóa gặp gỡ, tôn vinh sự khác biệt và làm việc cùng nhau để giải quyết các thách thức xã hội.
Người ta không tin Ngài đã bị ảnh hưởng bởi PT THGP về việc nỗ lực thúc đẩy các cải cách trong Giáo hội, tập trung vào tính minh bạch và trách nhiệm trong các hoạt động của Giáo hội, cùng với việc khuyến khích các linh mục và tu sĩ tham gia vào các hoạt động cộng đồng nhằm phục vụ xã hội.
Tùy thuộc vào bối cảnh và hoàn cảnh hiện tại, thái độ của Giáo hoàng Francis về các vấn đề xã hội, nhân quyền đã được phát triển và điều chỉnh trong cương vị của mình. Ông tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ người nghèo, lên tiếng cho những người bị áp bức và khuyến khích đối thoại để giải quyết các vấn đề xã hội, đồng thời vẫn giữ một cái nhìn thực tiễn hơn so với quan điểm truyền thống trong quá khứ về thần học giải phóng.
___________________
Tham Khảo:
https://www.catholicnewsagency.com/news/27245/chasm-exists-between-pope-liberation-theology
https://sojo.net/articles/pope-francis-liberation-theologian
https://www.catholicnewsagency.com/news/27245/chasm-exists-between-pope-liberation-theology