(VNTB) – Tưởng niệm 50 năm ngày mất nước 30 tháng 4 được cộng đồng người Việt cùng tổ chức tại Thủ Đô Washington với nhiều cộng đồng của các tiểu bang khác đổ về, ngoài những tổ chức tại các địa phương khác gồm, một trong các đoàn đại biểu tiểu bang California. Trên đường đến Thủ Đô đoàn đã ghé thăm và làm việc với các cộng đồng bạn.
8 giờ tối ngày 25 tháng Tư, phái đoàn trên hành trình tự do Nam Cali ghé Houston, thành phố có thể được xem là rất hữu tình. Đây là thành phố có “bốn mùa” rõ rệt – gió, mưa, nóng, lạnh. Mới giữa Xuân, nắng đã ấm (85 độ F) hơn quận Cam Cali nhiều (73 độ F). Dân số trên 2.3 triệu và tăng khá nhanh, khoảng 1.08% kể từ đợt thống kê năm 2020. Houston hiện là thành phố lớn nhất của Texas và đứng thứ tư nước Mỹ. Thành phố có 143 ngàn người Việt, lớn hàng thứ ba tại Mỹ, sau Los Angeles và San Jose.
Chúng tôi lấy căn Airbnb nghỉ ngơi sớm để còn tham dự một số sinh hoạt hai ngày kế tiếp. Sáng hôm sau, phái đoàn được ông Chủ tịch Hội Đồng Đại Diện Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia Houston và Vùng Phụ Cận, Bác sĩ Nha khoa Chu Văn Cương, giới thiệu về cơ sở sinh hoạt. Cơ sở có diện tích hơn ba mẫu tây (một niềm mơ ước… không thể thực hiện của Nam Cali), lại nằm trên con đường chính đắc địa của khu thương mại người Việt, đang được chuẩn bị trùng tu sửa chữa: ngăn phòng, làm tường, xây sân đậu xe… Ông Cương cho biết mới thay hàng rào bao quanh vì gió lớn tàn phá hàng rào cũ mà đã tốn hơn 50 ngàn đô. Ông nói rằng cộng đồng sẽ có kế hoạch gây quỹ quy mô, như mở chợ đêm hàng tuần. Đúng là thành phố hữu tình, đầy ắp tình người, tình quê hương nên mới có thể huy động đồng hương rộng tay đóng góp để mua được một trung tâm khang trang, rộng đẹp như thế. Chúc mừng Cộng đồng Houston. Nhà văn Quốc Nam đã sáng tác mỹ danh “Thung Lũng Hoa Vàng” cho San Jose và “Thành Phố Hoa Hồng” cho Portland. Được biết hiện Cộng đồng Houston đang phát động cuộc thi đặt mỹ danh cho thành phố và một bài thơ nói về cộng đồng, đời sống và sự sinh hoạt tại đây. Nhà văn Quốc Nam cho hay ông đã có “mỹ danh” cho Houston rồi, nhưng muốn thi đua với những sáng tác mới xem ai sẽ thắng giải. Người thắng sẽ lãnh ba trăm đô và bài thơ sẽ được phổ nhạc. Độc giả có thể gửi sáng tác (một mỹ danh và một bài thơ) của mình về ban tổ chức: vnch2023@gmail.com. Hạn chót nộp thi là ngày 15 tháng 5. Ban giám khảo sẽ chấm thi và có kết quả vào cuối tháng năm.
Vì cơ sở chưa kiện toàn nên cộng đồng phải mướn sân đậu xe của trường học ngay kế bên để tổ chức tưởng niệm 30/4 vào chiều hôm sau. Tới thăm cơ sở hoạt động, bác sĩ nha khoa giới thiệu cho chúng tôi “thành phần” chuẩn bị dựng rạp cho buổi lễ tưởng niệm thay vì ban đại diện cộng đồng, gồm các tay thợ “không chuyên môn” như thợ sơn, thợ mộc, thợ… vịn… đang hì hục tô vẽ, đục đẽo, đồ đạc ngổn ngang khắp nơi.
Sau đó, chúng tôi được một nhân vật nổi danh trong thập niên 1980 tại quận Cam, ông Trần Văn Bé Tư, mời thăm buổi triển lãm bonsai, tượng khắc, tranh ảnh của nghệ nhân Trần Khả Lập và phu nhân, ca sĩ Bạch Hạc. Nghệ nhân cho biết ông đúc được tượng Đức Trần Hưng Đạo bằng bê tông cốt sắt nặng 1,700 pounds, không thể đem đến cho khách thưởng lãm. Rất nhiều tranh ảnh, bonsai nghệ thuật chúng tôi muốn mua nhưng không thể đem theo cuộc hành trình, đành phải hẹn dịp khác.
Sáng chủ Nhật, phái đoàn tham dự lễ chào quốc kỳ VNCH hàng tuần tại Tượng đài Chiến sĩ Việt Mỹ Houston, do nhóm hậu duệ tổ chức. Trong buổi lễ này, Trung tá Thủy Quân Lục Chiến Hoa Kỳ, người từng phục vụ tại Ngũ Giác Đài, Phạm Trần Anh Tuấn, phát biểu, “…chúng cháu [hậu duệ VNCH] xin hứa sẽ gìn giữ và bảo vệ lá cờ Vàng vì tuy chúng ta là người Mỹ, nhưng gốc chúng ta là Việt Nam”. Sau đó, tù nhân lương tâm Nguyễn Michael Phương, người bị cộng sản Việt Nam kết án 12 năm tù vì từ Hoa Kỳ về Việt Nam tranh đấu cho một Việt Nam tự do, được mời phát biểu: “Kính chào quý vị, chúng tôi rất hân hạnh được tham dự lễ chào cờ sáng nay. Tôi từng là cư dân Houston và không xa lạ gì với nhiều người ở đây. Chúng tôi cùng một số cá nhân thuộc nhiều tổ chức khác nhau đang thực hiện “Hành Trình Tự Do”, khởi phát từ California đi Washington DC tham dự Lễ Tưởng niệm 30 tháng 4 và “Ngày Nhân Quyền Cho Việt Nam 11 tháng 5” tại Hoa Thịnh Đốn hàng năm. Chúng tôi đã ghé thăm cộng đồng người Việt tại Phoenix-AZ, San Antonio và đây là địa điểm thứ ba, Houston-TX.
Trưa ngày 27, phái đoàn Nam Cali được Cộng đồng Houston tiếp đãi rất ân cần, mời ăn trưa tại nhà hàng sang trọng trong khu thương mại Việt Nam. Nhân dịp này, Bác sĩ Nha khoa Chu Văn Cương đã giới thiệu ban đại diện gồm toàn những khuôn mặt trẻ, hăng say phục vụ người Việt như Nguyễn Hoàng Quân, Phó Chủ tịch nội vụ kiêm Ủy viên văn hóa; Đại tá Nguyễn Đức Trọng, Phó Chủ tịch ngoại vụ; phu nhân Đại tá là Trần Ann, Thủ quỹ; Trần Khánh Dư, Tổng Thư ký; và Hiền Vy, Ủy viên xã hội.
Một tình cờ thật thú vị trong nhà hàng, Tướng Lương Xuân Việt và phu nhân đang ăn trưa tại bàn kế cận. Bác sĩ Nha khoa Chu Văn Cương, Đại tá Đức Trọng và đông y sĩ Nhất Nguyên liền bước sang chào hỏi thân tình. Những cái bắt tay niềm nở kèm nụ cười tự nhiên, sảng khoái của những người mang chung tâm trạng – những đứa con yêu đều mơ về một đất Mẹ cường thịnh, tự do. Vào lúc 4 giờ chiều, phái đoàn tham dự Lễ Tưởng niệm 30/4 tại khu Tượng Đài do tập thể quân binh chủng VNCH và cảnh sát tổ chức. Buổi lễ tuy được tổ chức đơn sơ nhưng trang trọng, có sự tham dự của Dân biểu Hubert Võ, ông Chu Văn Cương và một số nhân vật tên tuổi của cộng đồng tham dự. Mọi người thành kính thắp hương trước bàn thờ Tổ Quốc, nguyện cầu cho quê hương sớm được dân chủ hóa. Năm giờ rưỡi chiều, phái đoàn ghé đến nơi tổ chức Đại lễ Tưởng niệm 50 năm 30/4 do Cộng đồng Houston tổ chức. Dưới cái nắng khá khắc nghiệt và tuy còn sớm, rất nhiều người đã đến tham dự, ngồi gần kín số ghế ban tổ chức sắp ra.
Trước bàn thờ Tổ Quốc uy nghiêm, hai bên treo hai tấm liễn, đọc được như sau: “Tổ Quốc Sơn Hà Non Nước Việt”, “Giang San Gấm Vóc Gốc Lạc Hồng” (CVC).
Buổi Lễ được tổ chức đúng 6 giờ chiều. Các đoàn thể lần lượt rước hàng loạt quốc kỳ Việt Nam và Hoa Kỳ tiến tới trước sân khấu. Lễ Chào quốc kỳ Mỹ-Việt trang nghiêm và cảm động. Hai lá cờ được chiếu trên màn ảnh vĩ đại thay cho hình ảnh sơn phết trên tấm phông cuối sân khấu như thường lệ. Ban tổ chức cho bắn 21 phát súng truy điệu các chiến sĩ đã hy sinh càng làm không khí buổi lễ thêm uy nghiêm và khiến mọi người chăm chú yên lặng theo dõi.
Các viên chức địa phương Việt Mỹ và đại diện cộng đồng được lần lượt mời phát biểu. Bảy lá cờ thuộc bảy quốc gia gửi lính tham chiến tại các chiến trường miền Nam trước 1975 được đưa tới dựng ngay ngắn trước sân khấu, bao gồm Mỹ, Úc, Tân Tây Lan, Gia Nã Đại, Nam Hàn, Phi Luật Tân và Thái Lan. Ban tổ chức tuyên đọc số lính từng nước tham gia, số tử sĩ và thương binh, đồng thời có lời tạ ơn chính phủ và nhân dân bảy quốc gia đã giúp miền Nam đứng vững trước làn sóng đỏ trong 20 năm. Đáp lại, đại diện cộng đồng Phi cũng lên sân khấu cám ơn đồng bào Việt hải ngoại đã rộng tay giúp đỡ khi cơn bão Bopha quét qua đảo Mindanao khiến hơn hai ngàn người chết và mất tích. Điều này cho thấy cách cư xử rất nhân văn, đầy tình người giữa dân tộc khác nhau. Trong khi đó, cộng sản đã áp lực chính phủ Nam Dương và Phi Luật Tân đục bỏ hai tấm bia của người Việt hải ngoại tạ ơn Cao Ủy tị nạn LHQ, chính phủ và nhân dân hai nước đã rộng tay cứu vớt và làm nơi tạm trú cho làn sóng tị nạn Việt Nam sau 1975. Hai tấm bia được đặt tại:
- Palawan, Phi Luật Tân, nơi từng có trại tị nạn lớn cho người Việt vượt biên sau năm 1975.
- Galang, Nam Dương, một hòn đảo khác từng là nơi đặt trại tị nạn lớn dành cho người Việt.
Cả hai tấm bia này đều đã bị chính quyền sở tại cho đục bỏ trong các năm sau đó — tấm bia ở Galang bị phá hủy năm 2005, còn bia ở Palawan bị đục bỏ năm 2015.
Chuyến xe “Hành Trình Tự Do” được ban tổ chức ghi nhận và vị đại diện cũng được mời lên phát biểu cảm tưởng. Chương trình kéo dài tới 9:30. Chúng tôi phải từ giã sớm để kịp ghé French Quarter và viếng thăm cộng đồng Atlanta, Georgia trước khi tiến về Washington DC. Phái đoàn của Hành trình Tự Do ghé thăm Cộng đồng Atlanta lúc 7:45 chiều mà trời còn sáng trưng, tại Công viên Brook Run thuộc thành phố Dunwoody, nơi đặt Đài Tưởng niệm với hai bức tượng chiến sĩ Việt Mỹ đứng cạnh nhau cùng hai bức tường đá đen khắc tên các chiến sĩ đã hy sinh, khánh thành vào ngày 5 tháng 10 năm 2024 do Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia Georgia và Hội Cựu Chiến Binh Việt-Mỹ Georgia xây dựng sau hai năm tích cực vận động.
Cũng chưa quen mà đã có màn chào hỏi chân tình, bàn tán việc kết hợp làm việc chung vì đất nước thân yêu. Phải cảm phục các khuôn mặt trẻ trung tự nguyện dấn thân làm việc vì cộng đồng Atlanta. Chúng tôi còn thấy ông John Butler, Giám đốc công trình xây dựng Đài Tưởng niệm cũng có mặt với anh em, một người rất có công và đáng kính trọng đối với người Việt Atlanta. Được biết, chương trình tưởng niệm 30 tháng Tư năm nay do ba nhóm cùng tổ chức: Ủy Ban Xây Dựng Đài Tưởng Niệm Chiến Sĩ Việt Mỹ GA (Vietnam War Memorial of GA), Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia GA (Vietnamese American Community of GA), và Hội Doanh Nhân Cựu Chiến Binh Chiến Tranh Việt Nam Atlanta (AVVAB-Atlanta Vietnam Veterans Business Association Atlanta).
Phái đoàn phải tạm chia tay để các anh chị kịp chuẩn bị tới 11 giờ khuya cho buổi lễ hôm sau.
Tạm biệt Atlanta. Tạm biệt những tấm lòng khao khát yêu thương, khao khát được cùng anh em nắm tay nhau ôm trọn quê hương dấu yêu vào lòng.