Anh Khoa dịch
(VNTB) – Alex Drueke và Andy Tai Huỳnh đã bị thẩm vấn, đánh đập trong suốt hơn 3 tháng bị người Nga giam giữ.
Alex Drueke và Andy Tai Huỳnh đã lẩn tránh quân Nga hàng giờ, luồn lách qua các khu rừng thông và đầm lầy ở Ukraine để không bị phát hiện. Các cựu binh Mỹ này đã bị bỏ lại – “bị bỏ rơi”, họ nói – sau khi lực lượng đặc nhiệm Ukraine của họ bị tấn công và quyết định rằng cơ hội sống sót tốt nhất là quay trở lại căn cứ ở Kharkiv.
Những gì diễn ra sau đó là 104 ngày bị giam cầm cực kỳ kinh hoàng, thường đáng sợ. Drueke và Huỳnh nhớ lại, rằng họ bị thẩm vấn, bị ngược đãi về thể chất và tâm lý, và được cung cấp rất ít thức ăn hoặc nước sạch. Ban đầu, họ được đưa đến Nga, tới một trại giam có giăng lều và hàng rào dây thép gai. Drueke nói rằng những kẻ bắt giữ họ sau đó đã chuyển họ đến một “địa điểm đen”, tại đó họ bị đánh đập dữ hơn, và sau đó đến nơi mà được gọi là một nhà tù truyền thống hơn do lực lượng ly khai do Nga hậu thuẫn cai quản ở vùng Donetsk thuộc miền đông Ukraine.
Drueke, 40 tuổi và Huỳnh, 27 tuổi, đã gặp phóng viên The Washington Post trong ba giờ tại nhà của vị hôn thê của Huỳnh là cô Joy Black ở ngoại ô thị trấn Huntsville với khoảng 2.500 dân. Đây là cuộc phỏng vấn truyền thông rộng rãi đầu tiên của họ kể từ khi được trả tự do vào ngày 21 tháng 9 trong khuôn khổ trao đổi tù binh giữa Nga và Ukraine.
Họ cho biết, mỗi người đã sụt mất 15kg, và họ bị thương vẫn còn là những vết bầm đỏ và tím vẫn còn hiện rõ trên cổ tay chỗ bị trói. Lời kể của hai người cho thấy cái nhìn mới đáng lo ngại về việc Nga và các lực lượng ủy nhiệm ở Ukraine đã đối xử với tù binh ra sao.
Đại sứ quán Nga tại Washington đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Drueke và Huỳnh đã gặp nhau ở Ukraine. Họ đến Ukraine bất chấp những cảnh báo nghiêm khắc từ Bộ Ngoại giao Mỹ rằng việc dùng vũ khí chống lại quân Nga là không an toàn và không nên. Họ tham gia Quân đoàn Quốc tế Phòng thủ Lãnh thổ Ukraine, một lực lượng bao gồm hàng trăm người Mỹ, người châu Âu và các công dân nước ngoài khác thể theo lời kêu gọi giúp đỡ công khai của tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.
Drueke và Huỳnh cho biết họ rất cảm kích vì còn được sống và tự do, đồng thời có được sự hỗ trợ và tình bạn của nhau trong thời gian bị giam cầm. Họ tỏ ra không hề hối tiếc. Mục tiêu của họ bây giờ là thu hút sự chú ý đến nhu cầu quân sự của Ukraine và kêu gọi sự lưu tâm về một cựu binh Mỹ khác từng bị giam giữ chung với họ là Suedi Murekezi. Người này đã ở chung phòng giam với Drueke và Huỳnh trong nhiều tuần nhưng không được đưa vào danh sách trao đổi tù binh. Murekezi là một trong số ít công dân Mỹ bị Nga giam giữ, cho đến nay vẫn không có bước đột phá ngoại giao nào để có khả năng trao đổi họ.
“Alex và tôi làm vậy không phải để nổi tiếng,” Huỳnh nói. “Chúng tôi không bao giờ muốn nổi tiếng.”
Một ngày chiến đấu
Drueke là một cựu chiến binh Quân đội Mỹ và Huỳnh là một cựu lính Thủy quân lục chiến, Cả hai cho biết họ đã quyết tâm hành động sau khi nhìn thấy những hình ảnh vào đầu cuộc chiến cho thấy các gia đình Ukraine chạy ra khỏi nhà khi quân Nga san bằng các thành phố một cách tàn nhẫn, nhưng cuối cùng quân Nga lại thất bại khi không thể chiếm thủ đô Kyiv và lật đổ chính phủ được phương Tây hậu thuẫn của Zelensky.
Khi đó Drueke sống cùng gia đình ở Tuscaloosa, Alabama sau khi được chẩn đoán là một cựu chiến binh với mức tàn tật 100% do chứng căng thẳng sau chấn thương. Drueke ngày càng thích thám hiểm và đi bộ ở vùng núi. Huỳnh, một người gốc California, đã chuyển đến miền bắc Alabama để sống cùng với vị hôn thê của mình, đang học đại học cộng đồng và làm tài xế giao hàng cho O’Reilly Auto Parts.
Huỳnh đã rời Mỹ vào ngày 8 tháng 4 để tham gia một nhóm nhân đạo giúp đỡ người Ukraine, anh nói. Drueke cũng rời đi 4 ngày sau đó, với niềm tin rằng kinh nghiệm của anh trong Chiến tranh Iraq và sự quen thuộc với các loại vũ khí phương Tây có thể giúp ích cho quân đội Ukraine.
Trong vòng vài ngày, họ đã ký hợp đồng với quân đoàn nước ngoài ở Lviv thuộc biên giới phía tây Ukraine gần với Ba Lan, họ cùng gia nhập một tiểu đoàn và nhận súng AK-74 để huấn luyện tại một địa điểm xa chiến trường. Họ tự mang theo đồng phục rằn ri và các thiết bị khác.
Cả hai đều có tên giả. Drueke được đặt tên là “Bama,” để vinh danh tiểu bang quê hương. Huỳnh đã sử dụng biệt danh “Hate”, một phiên bản rút gọn của “Reaper of Hate”, một biệt danh anh sử dụng trong các trò chơi điện tử trực tuyến.
“Đó là một cái tên châm biếm vì tôi không thực sự là một người đáng ghét,” Huỳnh nói. “Hoàn toàn ngược lại.”
“Chúng tôi gọi anh ấy là Care Bear,” Drueke cười dài và nói xen vào.
Những người này quyết định rằng “kỹ năng của họ có thể được áp dụng ở những nơi khác tốt hơn” trong chiến tranh và yêu cầu huỷ hợp đồng đã ký với đơn vị đầu tiên, Drueke nói. Trong vài tuần tiếp theo, họ đi khắp Ukraine bằng xe buýt và tàu hỏa, theo “chế độ nghỉ phép”, gặp gỡ các quan chức quân sự Ukraine để thảo luận về những cơ hội cho họ và ngạc nhiên khi thấy thường dân Ukraine quay trở về nhà của họ trong và xung quanh thủ đô.
Với thời gian trong visa 90 ngày sắp hết, tại Kyiv họ đã kết nối với một đại diện của Lực lượng Đặc nhiệm Baguette, một đơn vị quân đội liên kết với quân đoàn nước ngoài bao như lính Pháp và lính phương Tây khác. Đơn vị này đã ký với họ một hợp đồng quân sự, cho phép họ ở lại Ukraine và chiến đấu. Lần này, họ được gửi về phía đông và được cấp súng trường CZ 208 do Séc sản xuất, và tới một căn cứ gần biên giới với Nga.
Nhiệm vụ đầu tiên vào ngày 9 tháng 6 cũng là nhiệm vụ cuối cùng của họ.
Sáng hôm đó, đơn vị rời Kharkiv trên một chiếc xe bán tải và hai chiếc xe SUV nhỏ, hướng về phía bắc. Nhiệm vụ của họ là phóng thiết bị bay không người lái nhỏ, theo dõi các lực lượng quân sự Nga và báo cáo những gì họ đã thấy, Drueke nói.
Nhưng đơn vị này đã bị phục kích, và trong cuộc đọ súng sau đó, mọi người đã chạy tán loạn, hai người cho biết. Drueke, Huỳnh và trưởng nhóm của họ ra sức tìm kiếm một xạ thủ súng máy và và một xạ thủ bắn tỉa đã bị mất dấu, chỉ để biết rằng các thành viên khác của đơn vị đã nhảy lên xe chung – kèm với hầu hết thức ăn và nước uống – và chạy ngược về căn cứ mà không có họ, Drueke nói.
Một đại diện của Lực lượng Đặc nhiệm Baguette đã phủ nhận việc Drueke và Huỳnh bị bỏ lại, nói rằng đơn vị này đã phân tán thành năm nhóm và mỗi nhóm phải tự mình quay trở lại nơi an toàn “vì không ai biết chuyện gì đã xảy ra với những nhóm khác”. Ông từ chối giải thích chi tiết. Trong một dòng tweet, đơn vị này đã ăn mừng sự trở về của hai người lính Mỹ này, cảm ơn sự phục vụ của họ và gọi Drueke và Huỳnh là “những người hùng”.
Drueke và Huỳnh từ chối tiết lộ chi tiết vị trí chính xác hoặc cách thức họ bị bắt giữ, nhưng thừa nhận rằng họ đã nổ súng trong cuộc phục kích. Sau khi bị bắt, họ bị tước vũ khí, và bị trói lại. Drueke cho biết khi qua biên giới, những kẻ bắt giữ họ đã đấm mạnh vào bụng hai người và nói “Chào mừng đến nước Nga.”
Đánh đập
Họ cho biết đã bị bịt mắt trong hầu hết các ngày tiếp theo. Đôi khi, những kẻ bắt giữ họ sẽ tháo khăn bịt mắt ra, cho họ nhìn thoáng qua xung quanh. Lính Nga che mặt bằng khăn bịt mặt.
Hai người nói trại họ mới đến này là một “thành phố lều”, với sáu hoặc bảy tù nhân chiến tranh bị giam giữ trong mỗi lều, Huỳnh nói. Hàng rào dây xích kép và dây thép gai bao quanh khu nhà.
Drueke kể, các cuộc thẩm vấn ở đó là khá “khủng khiếp.” Người Nga tỏ ra nghi ngờ rằng họ là thành viên cấp bậc cao của một đơn vị quân đội Ukraine. Họ hỏi Drueke và Huỳnh liên tục xem họ có phải là CIA hay không, hai người nhớ lại. Họ ra lệnh cho hai người nằm bò dưới đất cho đến khi tê cứng chân. Nếu nhúc nhích sẽ bị đánh. Vào ban đêm, Drueke và Huỳnh phải đứng hàng giờ liền, không được ngủ.
Drueke nói: “Họ thực sự nghĩ rằng chúng tôi do chính phủ Mỹ gửi đến hoặc nhận được hỗ trợ rất nhiều từ chính phủ Mỹ. Họ thực sự muốn đảm bảo rằng chúng tôi không nói dối – và họ có cách để làm điều đó.”
Hai người cho biết hầu hết tù nhân đều là người Ukraine. Một người nói tiếng Anh, có thể mang quốc tịch Anh. Trong vụ hoán đổi tù binh ngày 21/9, 5 công dân Anh cũng được trả tự do, cùng với những người đến từ Maroc, Thụy Điển và Croatia, hơn 200 người Ukraine, 55 lính Nga và một người quen thân của Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Bốn ngày sau, họ lại tiếp tục bị đưa đến một trung tâm giam giữ ở vùng Donetsk, miền đông Ukraine, nơi lực lượng ly khai Nga nắm quyền. Hai người cho biết, tù nhân đã đi hàng giờ với một cái bao trùm trên đầu và phải đổi phương tiện bốn lần.
Drueke nhận ra Huỳnh đi cùng chỉ vì Huỳnh đã la lên khi bị Drueke ném đè lên người Huỳnh trên xe. Trong một tình huống khốc liệt như vậy, có bạn bên cạnh thật nhẹ lòng.
Bên trong trại đen
Họ nói rằng họ đối xử tồi tệ hơn ở địa điểm tiếp theo.
Hầu hết tù nhân bị giam trong một tầng hầm lạnh lẽo được chia thành các phòng giam có lát gạch, mỗi phòng dài khoảng 5 feet (1,5m)và rộng 2 feet (60cm), Huỳnh nhớ lại. Mỗi ngày họ được cho một ổ bánh mì, cùng với một ít nước có vẻ bẩn. Huỳnh cho biết anh có thể nghe thấy tiếng la hét – và tiếng kêu rên đau đớn – khi các cuộc thẩm vấn được tiến hành.
“Đó là một trong những khoảnh khắc tồi tệ nhất,” Huỳnh nói. “Nghe thấy người ta bị đánh mà không làm gì được.”
Bên trên có một căn phòng lớn hơn một chút dùng làm phòng biệt giam. Huỳnh đã ở đó hai ngày đầu tiên trước khi Drueke bị nhốt trong đó vài tuần. Khoảng 80 bài hát nổi tiếng, như nhạc của rapper Eminem và ban nhạc metal Đức Rammstein, đã được phát rất lớn trong căn phòng đó luân phiên nhiều ngày. Họ cho biết dù không có được sự yên tĩnh, nhưng giúp họ đánh dấu thời gian trôi qua.
“Họ thực sự giữ chúng tôi tách biệt ở đó,” Drueke nói. “Đã có những lúc tôi bị giam nhiều ngày mà không nghe tin tức gì về Andy, và rất nhiều lần tôi đã nghĩ quẩn, như “Trời ơi, cậu ấy bị giết rồi.”
Họ lại bị đánh đập liên tục, một số người dường như thích đánh đập tù binh hơn những người khác. Một người đàn ông quốc tịch Anh, Paul Urey, đã bị đánh đập tại đây tới chết, Drueke và Huỳnh cho biết. Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine Dmytro Kuleba ngày 7 tháng 9 thông báo rằng chính phủ Ukraine đã lấy được thi thể của Urey và trên thi thể có “những dấu hiệu về việc bị tra tấn không thể diễn tả được”.
Nhiều câu hỏi thẩm vấn đặt ra dường như vô nghĩa, yêu cầu họ xác định ảnh của những người lạ, và nêu chi tiết về các sự kiện mà họ không có liên quan. Một trong những người thẩm vấn họ nói tiếng Anh gần như thông thạo, trong khi một người khác chỉ biết chút ít, Drueke nói. Anh tin rằng họ là quan chức tình báo Nga.
Trong căn phòng trên lầu, Drueke và Huỳnh lần lượt được lệnh gọi điện thoại đến các tổ chức ngẫu nhiên ở Mỹ, và các tổ chức này thường không thể giúp đỡ họ.
Nhiều cuộc gọi điện thoại chẳng đi đến đâu mà đi lạc vào mê cung tổng đài hoặc tới các hộp thư thoại và họ tự hỏi không biết lời kêu cứu có chính đáng hay không. Nhưng một người ở đường dây nóng đã cho Drueke số của Bộ Ngoại giao và một cơ quan liên bang, có thể là cục bảo vệ liên bang. Có người nhấc máy ở cơ quan liên bang, thu thập thông tin của anh và hứa sẽ giúp đỡ. Đó là một tia hi vọng le lói.
Một nhân viên Bộ Ngoại giao ẩn danh cho biết họ nghiêm túc cam kết giúp đỡ công dân Hoa Kỳ ở nước ngoài với các cơ sở ngoại giao Mỹ chỉ có nhân viên làm việc ngoài giờ để đối phó với các tình huống sống chết khẩn cấp .
“ Khi công dân Hoa kỳ bị giam giữ tại các vùng chiến sự, thì không thể có người giúp đỡ. Dù vậy chúng tôi cũng cố hết sức giúp đỡ công dân Hoa Kỳ và thân nhân của họ.”
Tại một thời điểm, những kẻ bắt giữ yêu cầu Drueke gọi tới Đường dây Cựu chiến binh Khủng hoảng, một dịch vụ cung cấp hỗ trợ sức khỏe tâm thần cho các quân nhân Mỹ sau khi họ rời quân ngũ. Drueke cho biết anh đã cố gắng khuyên can họ vì điều đó không có ý nghĩa gì, nhưng những kẻ bắt giữ anh nhất quyết không đồng ý.
“Họ nhìn tôi và nói, ‘Mày là một cựu chiến binh. Đây là một cuộc khủng hoảng chứ còn cái gì nữa!” Drueke nhớ lại, cố bắt chước giọng của họ.
Những kẻ bắt giữ, được trang bị vũ khí, đã ra lệnh cho Drueke và Huỳnh xuất hiện trong các cuộc phỏng vấn tuyên truyền trên truyền thông nhà nước Nga, và vừa quan sát hai người vừa thu hình, Drueke nói. Trong một công bố ngày 17 tháng 6, họ bày tỏ sự thất vọng với nạn tham nhũng trong quân đội Ukraine và cảnh báo những người Mỹ khác nên “suy nghĩ kỹ” trước khi tham gia chiến đấu tại Ukraine. Drueke nói rằng anh vẫn cảm thấy buồn bực khi phải nói những điều như vậy.
“Tôi thực sự đã cầu được chết đi”
Drueke và Huỳnh cùng với một số tù nhân khác được chuyển đi khoảng 4 tuần sau đó. Đi cùng họ là Murekezi, một cựu Không quân Mỹ. Murekezi đã bị đưa đến địa điểm đen sau khi bị giam giữ ở thành phố Kherson vào tháng 6. Murekezi sống và làm việc ở Ukraine thời điểm bị Nga xâm lược, và không chịu rời đi. Sele Murekezi, anh trai của Suedi, hiện tại đang sống ở Minnesota, cho biết những kẻ ly khai do Nga hậu thuẫn đã bắt cóc Murekezi và buộc tội Murekezi đã phạm tội thù hận.
Hai người cho biết họ không bị đánh đập ở trại kế tiếp, nhưng điều kiện giam giữ vẫn rất tồi tệ. Ông Huỳnh cho biết: “Bị rệp cắn rách da đến độ tường phòng giam loang lổ vết máu”. Trên cánh tay và lưng của Huỳnh vẫn còn lại nhiều vết sẹo do côn trùng cắn hơn một tuần sau khi được thả.
Hai người không được biết rằng một vụ trao đổi tù binh đang được hai bên thảo luận, và họ tự hỏi không biết là thật hay giả ngay cả khi được đưa ra khỏi phòng giam và được biết sẽ được đưa về nhà. Tay và mắt của họ bị băng dính trói chặt cứng trước khi bị đưa đến một đường băng nhỏ và lên máy bay, họ cho biết là vô cùng đau đớn nhưng không chịu kể chi tiết đầy đủ.
“Đối với cá nhân tôi, đó là điều tồi tệ nhất,” Drueke nói. “Tôi đã rất nhiều lần nhận ra rằng tôi có thể chết, hoặc có thể đã cận kề cái chết, hoặc có thể đã sắp chết. Nhưng đó là lần duy nhất tôi thực sự cầu cho chết càng sớm càng tốt”.
Khi hạ cánh, họ được các nhân viên y tế Ả Rập Xê Út chào đón. Họ được đưa từ đó đến Riyadh để gặp nhân viên Bộ Ngoại giao Mỹ và được gọi điện thoại cho người thân.
Cả hai vẫn đang được chăm sóc y tế. Họ đều bị tê bại tay, một triệu chứng có thể do tổn thương dây thần kinh, họ nói. Drueke tin rằng anh có thể bị nứt bốn xương sườn. Huỳnh đang phải vật lộn với chứng mất trí nhớ ngắn hạn và nói rằng tâm trí của anh đã “bị mất phương hướng” trong khi bị giam.
Họ muốn giúp đỡ chính phủ Mỹ bằng cách kể lại kinh nghiệm dưới tay quân Putin, họ nói. Những người Mỹ khác như ngôi sao bóng rổ Brittney Griner và cựu binh Thủy quân lục chiến Paul Whelan, vẫn đang bị giam giữ bên trong nước Nga vì những gì mà chính quyền Biden coi là những cáo buộc tội phạm không có thật, không liên quan đến chiến tranh.
“Nghe có vẻ văn vở, nhưng chúng tôi đã có cơ hội sống thứ hai trong đời,” Drueke nói. “Tôi cảm thấy rằng: những trải nghiệm nếu được xử lý đúng cách, thì có thể chia sẻ rất nhiều cho cả thế giới.”
______________
Nguồn: Americans captured by Russia detail months of beatings, interrogation – The Washington Post 01/10/2022.