“Tiết tháng Bảy mưa dầm sùi sụt,
Toát hơi may lạnh buốt xương khô,
Não người thay buổi chiều thu…”
(Văn tế thập loại chúng sinh – Nguyễn Du)
Hôm nay 21-8-2021 nhằm rằm tháng Bảy, mùa Vu Lan; dân thường cúng cô hồn. Chiều tối nay, ngẫu nhiên Sài Gòn mưa tầm tã, sấm chớp rung trời, gió lồng lộng rét mướt – như giằng xé tâm can, như cảm thương thân phận con người thời Covid.
Gần trưa nay, thông báo về đợt giãn cách dữ dội nhất ba tháng nay ở TP.HCM đã công bố: Từ ngày 23-8, người dân TP.HCM phải đảm bảo việc thực hiện quy định về giãn cách xã hội, ai ở đâu ở yên đó, nhà cách ly nhà, tổ dân phố cách ly tổ dân phố, khu phố, ấp cách ly với khu phố, ấp… Đến 6-9.
Thế nhưng không hiểu sao, suốt từ chiều hôm trước 21-8, vô số người Sài Gòn đã biết thông tin này. Từ đó đến chiều nay 21-8, đường phố Sài Gòn tràn ngập người đi – “như chưa hề có (mấy ngàn) cuộc chia ly”, “sinh ly tử biệt” vì Covid.
Nếu vài hôm trước, gia đình nào tạm có chút “của ăn của để” còn tạm yên tâm, cần thì ship hàng tận nhà thì giờ cũng “lăn ra đường”, xếp hàng, chen lấn ở siêu thị, bất chấp Covid. Coop Mart Cống Quỳnh, quận 1 sáng nay 21-8 hàng ngàn người chen lấn, xô đẩy. Và nơi đây không phải là cá biệt, siêu thị nào cũng hàng dài người xếp hàng, chờ hai, ba tiếng mới “qua ải” là bình thường…
Một người bạn của tôi đã thầm run sợ, kêu thầm với tôi: “Như một Ngày hội của… F0” (!).
Đường phố xe cộ như một ngày bình thường. Càng về vùng ngoại ô (Bình Thạnh, Bình Tân, quận 6, 8…) càng đông, phải đi chậm. Chen chúc ở mọi tiệm thuốc tây và siêu thị. Vùng trung tâm khá giả, họ sợ bịnh. Bà con ngoại ô, nhà khó khăn thì sợ đói…
Một chị ở chung cư số 5 Cao Thắng, phường 2 quận 3 xếp hàng từ 6g sáng, 11g30 trưa mới tới lượt để mua được những món mình cần – tạm xoay sở trong nửa tháng “ai ở đâu ở yên đó”, còn lại Nhà nước, Quân đội lo.
Nhà nước, Quân đội lúc này “trăm công nghìn việc”, thôi thì dân tự lo cho mình trước – đỡ phần nào hay phần nấy, có gì cũng yên tâm phần nào. Covid tính sau (!).
Thế là giàu nghèo gì cũng cử “đại biểu” ra đường, có nhà cử hai, ba người: kẻ xếp hàng siêu thị, kẻ vét hàng vỉa hè, cửa hàng mở cửa… he hé. Cứ như đêm trước ba lần đổi tiền hồi thế kỷ trước. Vét túi mà mua. Giá nào cũng phải mua. Hàng lên vùn vụt. Trên đường Phan Văn Trị, quận Bình Thạnh, tôi thấy một chị đạp xe đạp lượm ve chai, tần ngần mãi mới lận túi được một ít tiền 2.000, 5.000 đồng nhăn nhúm mua chục trứng gà nhỏ xíu 40.000đ. Bình thường chỉ 25.000 đồng.
Vậy nên khi tôi ghé xe lại, trả tiền trứng cho chị, thêm cho chị hai ký thịt đùi và thịt xay, gửi chị thêm 500.000 đồng. Người chị gầy gò luống cuống nhận quà, khom lưng cảm ơn khiến tôi không chịu nổi, phải quày quả lui xe: “Bữa nay thôi lượm rác nha chị, mang thịt về làm cho gia đình, không hư hết…”.
“Dạ dạ, em về liền. Em cảm ơn anh Hai” – chị nói vậy nhưng vẫn không đi mà cứ nhìn tôi rung rưng. Tôi phải “thúc”: “Chị về nhà, tôi mới đi”…
Cũng như vậy là chị T. , tổ dân phố 145 phường Bình Trị Đông, quận Bình Tân khi tôi gửi một ký thịt, nửa ký jambon, chục trứng và 1.500.000 đồng. Anh làm ruộng ở quê, chị phụ việc nhà nuôi hai con học đại học, phổ thông. Hai tháng qua, từ 9-7, chỉ thị 16 khiến chị phải nghỉ việc. Không hiểu sao tổ này chỉ một, hai người có “quà phường cho”, dù cũng toàn dân lao động. Mấy anh thợ hồ thất nghiệp mấy tháng nay trong tổ chờ hoài chỉ tặc lưỡi: “Số mình xui” (!).
Quà phường cho là mấy ký gạo, dầu ăn, nước mắm và mì gói; còn dầu ăn, nước mắm chiên xào với cái gì thì tự lo.
Chị nói với tôi như tự an ủi mình: Mấy tổ kia nghe nói có hết, có thể cho bên đó có người bịnh Covid nên ưu tiên; có thể do tổ trưởng bên em không năng động. Mấy hôm nay, thịt thà, cá mắm mua khó lắm. Mà có dễ mua thì cũng cạn tiền rồi.
Nghe mà xót lòng xót dạ. Như khi nghe chị Lý, anh Út nhận thịt và 800.000 đồng xong, hai tiếng sau, nhắn tin khoe với tôi: “Con bé nhà em cả tuần nay không có miếng thịt. Anh cho, tụi em chia bốn, năm phần nấu cháo cho nó cả tuần”. Hai anh chị vốn bán cà phê vỉa hè khá nhếch nhác góc Cách Mạng Tháng Tám – Nguyễn Thị Minh Khai. Hai vợ chồng, hai đứa con, đứa 12 tuổi, đứa một tuổi rưỡi dựa vô nó mà sống. Dịch nghỉ mấy tháng nay rồi. Tơi tả cả nhà. Nói chuyện với tôi, anh Út cười như méo miệng: “Không hiểu sao chung cư em phường chỉ mới hỗ trợ một nửa số hộ. Nhà em chưa có…”.
Rồi chị L., nhà gần chùa Hiển Quang (Tân Bình), có lúc bán bánh mì đầu hẻm Vinh Sơn. Mẹ chị với mẹ tôi xưa thân thiết nhau. Giờ hai bà đều không còn, chị dạt về nhà em gái ruột trong một con hẻm đường Nguyễn Hồng Đào, đầu dịch tới giờ được ít ký gạo, vài gói mì, chai dầu ăn. Cũng xin gửi chị ít thịt và 800.000 đồng.
Rồi anh D. bảo vệ trên đường Bành Văn Trân, Tân Bình. Hôm trước kiếm thịt không ra, hôm nay có, tôi vội chạy lại anh gửi kèm 500.000 đồng.
Rồi chị Quý Đông, chút thịt tôi gửi xong, chị nhắn tin xúc động: “Thịt ngon lắm anh. Em mới ăn một nửa thôi còn để dành ăn ạ. Em cảm ơn anh nhiều lắm”.
Chị vui ít, còn tôi lại vui nhiều khi chị khoe thêm: “Sau stt của anh, luật sư Hà đã liên hệ với phường. Phường đã hứa hỗ trợ em. Trưa qua, em có nhận được của bạn Hải là em của luật sư Hà 500.000 đồng và Hằng là hàng xóm của Hà gửi 500.000 đồng để em mua thịt hay cá để dành ăn ạ. Sáng nay 21-8, em nhận được quà của anh Vĩnh ở nhà thờ Mẫu Tâm gửi cho hai thùng cháo ăn liền và nước mắm, nước tương, dầu ăn với đường anh ơi. Em mừng lắm ạ. Lòng thật biết ơn các anh chị gửi cho em trong những lúc này không lời nào diễn tả được hết…”.
“Miếng khi đói bằng gói khi no”. Khi chưa Covid, dù khó khăn, Quý Đông dù bán khoai vỉa hè cũng tạm đủ sống. Giờ thì thật sự cùng đường. Bạn bè khu Ông Tạ xung quanh không quên cô nữ sinh lớp 9P1 Trường Ngô Sĩ Liên năm xưa này…
Và cũng không quên cả những phận người nước ngoài tơi bời, không nơi bám víu khi bị vướng lại ở Sài Gòn. Trưa 21-8, đi qua Bệnh viện Đại học Y Dược trên đường Hồng Bàng, góc cổng bệnh viện, tôi gặp một chị nước ngoài lớn tuổi đứng cầm một tấm bảng cáctông: “I need food”. Chị gầy gò trong nắng trưa Sài Gòn. Chị không nói được tiếng Việt, còn tôi vốn sinh ngữ Pháp nên cố vận dụng hết vốn liếng tiếng Anh ít ỏi mình học trên đại học hỏi tên tuổi, quốc tịch… Chị bảo: tên Marie, Mỹ, 62 tuổi…
Gửi hết 30 ký thịt rồi, trong xe còn một cây jambon mua dự trữ cho nhà mình, tôi lấy ra gửi chị luôn kèm 500.000 đồng. Người chị nước ngoài gầy gò ngỡ gió thổi cũng bay ấy run giọng: “Thanks very much”, “Thanks Vietnam” và quay đi gạt giọt nước mắt…
Trưa về tôi ngủ không được với hình ảnh của chị. Suy nghĩ lung tung về thân phận con người, thân phận dân mình, dân xứ người trong Covid và không hiểu sao chị không liên hệ với lãnh sự quán Mỹ?
Mai 22-8 là buổi chót tôi đi tiếp trước “thiết quân luật” 23-8-2021. Thú thật có lẽ như tôi, ít ai rõ chuyện gì sẽ diễn ra. Tôi đã có vài chục ký thịt cho chuyến đi ngày mai rồi, bạn tôi biết chuyện đã gửi cho tôi…
P/s: Người bạn này vốn làm bên Saigon Time. Đồng nghiệp với tôi; cũng Bắc 54 như tôi, nhưng ở Hòa Hưng. Trưa 21-8, bất ngờ điện thoại cho tôi, trình bày, “năn nỉ” gần 30 phút để mong tôi nhận quà của bạn mình gửi “nhờ anh C giao giùm cho bà con”.