Trần Dzạ Dzũng (lược thuật)
(VNTB) – Covid-19 chưa thể là bệnh lưu hành và không chuyển sang bệnh truyền nhiễm nhóm B.
Theo Bộ Y tế, virus SARS-CoV-2 biến đổi liên tục, từ tháng 12-2019 đến nay ghi nhận 5 biến thể mới và trong vòng 6 tháng qua biến thể Omicron có 5 biến thể phụ, nguy cơ xuất hiện biến thể mới với khả năng lây lan nhanh, gây bệnh nặng, tỉ lệ tử vong cao, khả năng né tránh miễn dịch vẫn chưa được đánh giá đầy đủ, chưa dự báo được.
Tân thứ trưởng y tế – bà Nguyễn Thị Liên Hương có những phân tích cụ thể như sau về việc nên tiếp tục giữ phân loại bệnh Covid-19 là bệnh truyền nhiễm nhóm A, theo đó, hiện nay, công tác phòng chống dịch Covid-19 là tổng hợp các biện pháp y tế, hành chính và kinh tế – xã hội, tập trung các biện pháp sau:
Các biện pháp y tế
Các biện pháp chung áp dụng trong phòng chống dịch (không phân biệt nhóm bệnh, bao gồm: (1) Công bố dịch/ Công bố hết dịch; (2) Thành lập Ban Chỉ đạo phòng chống dịch các cấp; (3) Kiểm dịch y tế biên giới; (4) Điều tra, truy vết người tiếp xúc; (5) Xét nghiệm các trường hợp người tiếp xúc, nghi ngờ mắc bệnh; (6) Sử dụng vắc xin;
(7) Thông tin, giáo dục, truyền thông; (8) Vệ sinh, diệt trùng, tẩy uế trong vùng có dịch; (9) Kinh phí, dự trữ quốc gia, quỹ hỗ trợ phòng, chống dịch; (10) Huy động, trưng dụng các nguồn lực cho hoạt động phòng chống dịch; (11) Hợp tác quốc tế trong phòng chống dịch; (12) Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế.
Các biện pháp chính liên quan đến bệnh nhóm A bao gồm: (1) Giám sát phát hiện; (2) Kiểm soát ra vào vùng có dịch; (3) Cách ly/ theo dõi sức khỏe; (4) Khám, điều trị người nhiễm SARS-CoV-2; (5) Phòng lây nhiễm tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; (6) Vệ sinh trong việc quàn, ướp, mai táng, di chuyển thi thể, hài cốt.
Biện pháp hành chính và kinh tế – xã hội
Các biện pháp chung áp dụng trong phòng chống dịch hiện vẫn chưa có văn bản quy phạm pháp luật quy định, trừ Nghị quyết số 128/NQ-CP quy định biện pháp xã hội đối với bệnh Covid-19, bao gồm: (1) Tổ chức hoạt động tập trung trong nhà, ngoài trời, (2) Vận tải hành khách, (3) Lưu thông, vận chuyển hàng hóa, (4) Sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, (5) Hoạt động giáo dục, đào tạo trực tiếp, (6) Hoạt động cơ quan, công sở, (7) Các cơ sở tôn, giáo, tín ngưỡng, thờ tự, (8) Hoạt động nghỉ dưỡng, khách sạn, nhà nghỉ, tham quan du lịch; biểu diễn văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao, (9) Ứng dụng công nghệ thông tin.
Một số đánh giá dịch Covid-19 hiện nay
Theo yêu cầu của Điều lệ Y tế quốc tế (IHR-2005), những bệnh có thể tác động nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng phải thông báo cho Tổ chức Y tế thế giới (WHO), bao gồm cả bệnh viêm đường hô hấp cấp nặng do vi rút (SARS); WHO vẫn đang coi bệnh Covid-19 trong tình trạng đại dịch trên phạm vi toàn cầu và quan ngại tiếp tục có các biến thể không lường trước được của vi rút SARS- CoV-2.
Nhiều nước trên thế giới vẫn có diễn biến dịch bệnh phức tạp, cần tiếp tục duy trì các hoạt động đáp ứng với đại dịch ở mức cao.
Hiện nay vi rút SARS-CoV-2 liên tục biến đổi, khó xác định tính chất nguy hiểm của các biến thể và mức độ tăng nặng và tử vong. Hiện Omicron là biến thể phổ biến trên thế giới nhưng vẫn chưa phải là biến thể cuối cùng.
Có thể xuất hiện biến thể mới của vi rút SARS-CoV-2 có khả năng làm giảm hiệu quả vắc-xin hoặc miễn dịch, khiến ca nhiễm có triệu chứng nghiêm trọng hoặc tử vong tăng lên, đặc biệt ở các nhóm dễ bị tổn thương. Tình trạng sức khỏe suy giảm sau khi mắc Covid-19 (hậu Covid-19) đang làm người dân lo ngại nhưng chưa có nghiên cứu đầy đủ.
Trong nước, tuy tỷ lệ tử vong đã giảm nhiều so với giai đoạn trước (tỷ lệ chết/mắc giảm mạnh từ 1,03% trong tháng 1/2022 xuống còn 0,06% trong tháng 5/2022) nhưng vẫn ghi nhận trường hợp tử vong và nhiều bệnh nặng đang được theo dõi, điều trị. Các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19 linh hoạt như phòng chống bệnh đặc biệt nguy hiểm, bệnh nguy hiểm và để kịp thời áp dụng khi phát sinh tình huống nguy hiểm hơn.
Khó khăn khi chuyển bệnh Covid-19 từ bệnh truyền nhiễm nhóm A sang bệnh truyền nhiễm nhóm B
Vi rút SARS-CoV-2 biến đổi liên tục, từ tháng 12-2019 đến nay ghi nhận 5 biến thể mới và trong vòng 6 tháng qua biến thể Omicron có 05 biến thể phụ, nguy cơ xuất hiện biến thể mới với khả năng lây lan nhanh, gây bệnh nặng, tỷ lệ tử vong cao, khả năng né tránh miễn dịch vẫn chưa được đánh giá đầy đủ, chưa dự báo được.
Theo quy định của Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm và các văn bản hướng dẫn liên quan thì có nhiều quy định rất khác biệt cần phải điều chỉnh giữa bệnh nhóm A và nhóm B như: giám sát bệnh truyền nhiễm tại cửa khẩu, tại cộng đồng; công bố dịch; phòng lây nhiễm tại cơ sở khám, chữa bệnh; cách ly y tế; điều trị miễn phí; vệ sinh phòng bệnh truyền nhiễm; kiểm soát ra, vào vùng có dịch.
Hơn nữa, biện pháp về vắc xin phòng COVID-19 sử dụng trong tình trạng khẩn cấp chưa có cơ chế áp dụng khi chuyển sang bệnh truyền nhiễm nhóm B.
Việc huy động sự tham gia của chính quyền các cấp, các tổ chức, đoàn thể, huy động sự vào cuộc của các doanh nghiệp, người dân sẽ không được quan tâm đúng mức; người dân sẽ chủ quan, lơ là trước sự nguy hiểm của dịch bệnh, không thực hiện chủ động các biện pháp phòng chống dịch.
Từng bước giảm các biện pháp phòng chống dịch Covid-19 và áp dụng linh hoạt các biện pháp như đối với bệnh truyền nhiễm nhóm A và một số biện pháp như đối với bệnh truyền nhiễm nhóm B phù hợp với thực tế tình hình dịch
Hai tình huống cân nhắc
Hiện nay, trên cơ sở Kế hoạch đáp ứng và phòng chống nhằm kết thúc tình trạng khẩn cấp của đại dịch Covid-19 trong năm 2022 của WHO, Bộ Y tế đề xuất Phương án Bảo đảm công tác y tế ứng phó với các tình huống dịch Covid-19 năm 2022 – 2023, trong đó có 2 tình huống:
Tình huống 1: Chủng vi rút vẫn tiếp tục tiến hóa, tuy nhiên do cộng đồng đã có miễn dịch nên số trường hợp nặng và tử vong ở mức thấp, dịch không còn nghiêm trọng hoặc xuất hiện biến thể mới nhưng ít nghiêm trọng.
Đối với tình huống này, các biện pháp phòng chống dịch Covid-19 sẽ được giảm dần tương tự như đối với các bệnh truyền nhiễm nhóm B để tạo điều kiện cho người dân thích ứng an toàn, linh hoạt với trạng thái bình thường mới.
Tình huống 2: Xuất hiện biến thể mới nguy hiểm hơn có khả năng làm giảm hiệu quả vắc xin hoặc miễn dịch, khiến ca nặng hoặc tử vong tăng lên, dịch có nguy cơ bùng phát mạnh, trên diện rộng, vượt quá năng lực của hệ thống y tế.
Đối với tình huống này, các biện pháp phòng chống dịch Covid-19 sẽ được củng cố và thực hiện nghiêm đối với bệnh truyền nhiễm nhóm A nhằm nhanh chóng kiểm soát dịch bệnh, hạn chế số mắc và tử vong, bao gồm các biện pháp đặc thù như: (1) Giám sát phát hiện; (2) Kiểm soát ra vào vùng có dịch; (3) Cách ly/ theo dõi sức khỏe; (4) Khám, điều trị người nhiễm SARS-CoV-2; (5) Phòng lây nhiễm tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; (6) Vệ sinh trong việc quàn, ướp, mai táng, di chuyển thi thể, hài cốt.
Do đó, việc phòng chống dịch phải linh hoạt theo chuyển biến dịch bao gồm cả nhóm A và nhóm B nên các biện pháp đáp ứng chống dịch điều chỉnh chuyển dần từ bệnh truyền nhiễm nhóm A sang bệnh truyền nhiễm nhóm B để thích ứng linh hoạt việc kích hoạt trở lại các biện pháp phòng, chống dịch mạnh, quyết liệt khi vi rút SARS-CoV-2 biến đổi.