Hoàng Lan Mộc Châu
(VNTB) – Trận lũ lụt năm 1971 tại miền Bắc Việt Nam, được coi là một trong những trận lũ lụt lớn nhất và thảm khốc nhất trong lịch sử, gây ra thiệt hại lớn về người và tài sản.
Nguyên nhân: mưa lớn kéo dài suốt từ tháng 7 đến tháng 8 năm 1971.
Lượng mưa lên tới hàng trăm mm trong một thời gian ngắn, dẫn đến mực nước sông dâng cao và gây ngập lụt. Cũng trong những nguyên nhân chính là hệ thống đê điều không được tu bổ. Ngoài ra lòng sông, nhất là sông Hồng, không được nạo vét khiến phù sa trầm tích dày lên, lòng sông bị nâng cao.
Mưa lớn gây áp lực quá tải lên hệ thống đê điều. Đê sông Hồng bị vỡ ở nhiều đoạn, đặc biệt các vùng Hà Tây, Hà Nam, Nam Định và Thái Bình. Thêm vào đó, hệ thống thủy lợi của miền Bắc còn rất tệ, thiếu bảo trì, dẫn đến khả năng chống lũ kém hiệu quả.
Thiệt hại:
– Thiệt hại về người: Nước lũ và vỡ đê làm hàng ngàn ngôi làng bị xóa sổ. Tình báo Việt Nam Cộng Hòa nhận được ước tính khoảng 80 ngàn người thiệt mạng. Tổng thống Thiệu không tin vào con số quá lớn này và yêu cầu xem lại. Con số xem lại lên đến 90 ngàn. Trong khi báo Nhân Dân và Quận Đội Nhân Dân, Tạp Chí Học Tập đưa con số trên 500 người. Mới đây, một số trang báo của như Zing, VnExpress … cho biết số thiệt mạng khoảng 100 ngàn.
– Thiệt hại về nông nghiệp: Diện tích lớn các cánh đồng lúa và cây trồng bị ngập úng, gây mất mùa nghiêm trọng. Điều này đã đẩy nền kinh tế nông nghiệp của miền Bắc vào khủng hoảng trong một thời gian dài.
– Thiệt hại về cơ sở hạ tầng: Nhiều cầu cống, nhà cửa, trường học, nhà máy và các công trình công cộng bị phá hủy hoàn toàn hoặc hư hỏng nặng. Việc tái thiết sau lũ gặp nhiều khó khăn vì nguồn lực xã hội chủ nghĩa hạn chế.
– Khủng hoảng kinh tế và xã hội: Trận lũ không chỉ gây mất mát về người và của, mà còn tạo ra cuộc khủng hoảng nhân đạo lớn với nạn đói và dịch bệnh lan rộng trong vùng bị ngập lụt.
Chính phủ miền Bắc cứu hộ ra sao?
Trong trận lũ lụt năm 1971 chính phủ miền Bắc Việt Nam đã triển khai nhiều biện pháp cứu hộ và hỗ trợ nhằm giảm thiểu thiệt hại và giúp đỡ người dân vượt qua thảm họa.
Chính phủ huy động lực lượng quân đội và dân quân tự vệ sơ tán người dân ra khỏi các khu vực bị ngập sâu, đặc biệt là tại những nơi gần các con sông lớn như sông Hồng. Nhà nước đã tổ chức các đoàn cứu trợ cung cấp lương thực, nước uống, và các nhu yếu phẩm cho người dân bị ảnh hưởng. Lương thực chủ yếu là gạo, mì, và thực phẩm đóng gói.
Quân đội đóng vai trò quan trọng trong việc cứu hộ, cứu nạn, gia cố đê điều, xây dựng các cầu tạm và hỗ trợ người dân trong việc vận chuyển và bảo vệ tài sản, đưa người dân ra khỏi các vùng ngập nặng bằng thuyền và các phương tiện nổi.
Sau khi tình hình lũ lụt tạm ổn định, chính phủ đã tập trung vào việc tái thiết lại các hệ thống đê điều và cơ sở hạ tầng bị hư hại. Các dự án tái thiết này được ưu tiên nhằm khôi phục sản xuất nông nghiệp, đảm bảo nguồn cung lương thực và ổn định cuộc sống người dân. Chính phủ miền Bắc đã triển khai các đội y tế đến các vùng bị ảnh hưởng để tiêm chủng, cấp phát thuốc và hướng dẫn vệ sinh môi trường, nhằm ngăn chặn sự bùng phát dịch bệnh.
Xin viện trợ quốc tế
Chính phủ miền Bắc cũng đã tìm kiếm sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế, gồm lương thực và vật liệu xây dựng để giúp tái thiết sau thảm họa. Một số tổ chức nhân đạo quốc tế đã gửi viện trợ như lương thực, thuốc men và trang thiết bị y tế.
Mặc dù chính phủ đã nỗ lực hết sức trong việc ứng phó với lũ lụt, do điều kiện kinh tế khó khăn và cơ sở hạ tầng yếu kém thời bấy giờ, công tác cứu hộ và tái thiết gặp nhiều thách thức. Tuy nhiên, các hoạt động cứu trợ kịp thời đã giúp giảm bớt thiệt hại và hỗ trợ phần nào cuộc sống người dân trong thời gian sau lũ.
Báo chí miền Bắc che dấu sự thật
Truyền thông và báo chí cộng sản luôn chịu sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước và hoạt động dưới hệ thống tuyên truyền theo định hướng của Đảng và Chính phủ, nhất là vào thời 1971. Do vậy, những thông tin về trận lũ lụt và các thiệt hại liên quan đã bị kiểm soát chặt chẽ để che dấu nhân dân trong nước và quốc tế. Một số bài báo còn đổ tội cho biệt kích miền Nam phá vỡ đê.
Báo chí thời kỳ đó công khai các thông tin chính thức về các biện pháp cứu hộ, cứu trợ của nhà nước, đặc biệt là những nỗ lực của Đảng, Chính phủ và quân đội trong việc hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả lũ lụt. Bắc Việt lại càng thổi phồng thông tin về tinh thần đoàn kết, sự hỗ trợ của các tổ chức và nhân dân trong việc vượt qua khó khăn sau thảm họa và những thành tựu trong việc tái thiết sau lũ, khôi phục sản xuất nông nghiệp và đảm bảo ổn định đời sống dân cư được công khai trên báo, tuyên truyền tích cực.
Nhưng thông tin về mức độ thiệt hại nghiêm trọng, đặc biệt là số lượng lớn người thiệt mạng, mất mát lớn về nông nghiệp và cơ sở hạ tầng, bị giảm thiểu hoặc không công khai đầy đủ. Các yếu tố liên quan đến khó khăn trong việc cứu trợ, thiếu thốn lương thực, nước sạch, và sự chậm trễ trong quá trình tái thiết cũng bị che giấu hoặc không được nhấn mạnh.
Những thông tin về việc quản lý kém, sự yếu kém của hệ thống đê điều, hay khả năng ứng phó không hiệu quả của các cơ quan chức năng bị hạn chế trên các phương tiện truyền thông.
Báo chí nhà nước Việt Nam thời nào cũng vậy, thường tập trung vào việc xây dựng hình ảnh tích cực của chính phủ và hệ thống xã hội chủ nghĩa, nên mọi tin tức được công bố sẽ phục vụ cho mục tiêu này. Các tin tức về tinh thần vượt khó, sự đồng lòng và sự quyết tâm của chính quyền trong việc khắc phục hậu quả lũ lụt sẽ được ưu tiên.
Truyền thông có thể không phản ánh đầy đủ hoặc trung thực các khó khăn về kinh tế và xã hội mà người dân phải đối mặt sau thảm họa, nhằm duy trì hình ảnh ổn định và vững chắc của nhà nước. Các thiệt hại nghiêm trọng, khó khăn, hay những bất cập trong quản lý được làm giảm nhẹ hoặc che giấu để tránh ảnh hưởng đến hình ảnh của chính quyền.
Báo chí quốc tế, không có văn phòng báo chí nước ngoài miền Bắc Việt Nam, đã có những bài viết và báo cáo về trận lũ lụt năm 1971 tại miền Bắc Việt Nam, tuy nhiên cũng chỉ hạn chế với những tin ít ỏi lấy qua báo chí của các nước ‘cộng sản anh em’
Báo cáo nhân đạo từ các tổ chức quốc tế
Một số tổ chức nhân đạo quốc tế, như Hội Hồng Thập Tự hoặc Liên Hiệp Quốc, đã ghi nhận tình hình lũ lụt tại miền Bắc Việt Nam và phát đi lời kêu gọi viện trợ. Các thông tin này có thể đã được truyền thông quốc tế đăng tải, nhưng thường không chiếm quá nhiều sự chú ý.
Các nguồn thông tin này thường tập trung vào quy mô thảm họa và nhu cầu viện trợ lương thực, thuốc men, và nước sạch, mà không đi sâu vào chi tiết về số người thiệt mạng hoặc những tác động chính trị.
Phản ứng của báo chí quốc tế
Báo chí quốc tế đã có những báo cáo về trận lũ lụt năm 1971 tại miền Bắc Việt Nam, nhưng phần lớn không chiếm nhiều sự chú ý so với các diễn biến chiến tranh và các vấn đề quốc tế khác thời kỳ đó. Các thông tin về thảm họa này chủ yếu đến từ các tổ chức nhân đạo và thường tập trung vào nhu cầu viện trợ hơn là phản ánh toàn bộ thiệt hại và tác động của trận lũ lụt.
Trong trận lũ lụt năm 1971 tại miền Bắc Việt Nam, viện trợ quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả thảm họa. Việt Nam lúc bấy giờ còn đang trong chiến tranh và bị chia cắt, cộng đồng quốc tế, đặc biệt là từ các nước xã hội chủ nghĩa và các tổ chức nhân đạo, đã có những phản ứng kịp thời để giúp đỡ miền Bắc Việt Nam.
Viện trợ từ các nước Xã hội chủ nghĩa
– Liên Xô, Trung Quốc và các nước Xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu (như Đông Đức, Tiệp Khắc, Ba Lan, Hungary) đã cung cấp nhiều viện trợ quan trọng cho miền Bắc Việt Nam trong suốt thời kỳ chiến tranh, bao gồm cả trong thời gian xảy ra lũ lụt. Những viện trợ này bao gồm lương thực, thuốc men, và các trang thiết bị y tế để giúp người dân đối phó với tình trạng thiếu lương thực và dịch bệnh sau lũ.
– Những nước này cũng hỗ trợ về mặt kỹ thuật và chuyên gia để giúp khôi phục hệ thống đê điều và cơ sở hạ tầng bị phá hủy sau lũ.
Viện trợ từ các tổ chức quốc tế
Hội Chữ Thập Đỏ Quốc tế, Chương trình Lương Thực Thế giới (WFP) và Liên Hợp Quốc đã tham gia vào việc cung cấp gạo và các thực phẩm cơ bản cho những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất.
Một số nước không thuộc khối Xã hội chủ nghĩa nhưng có chính sách đối ngoại thân thiện với miền Bắc Việt Nam cũng cung cấp viện trợ nhân đạo. Những nước trung lập hoặc có mối quan hệ ngoại giao tương đối cân bằng với cả hai bên trong Chiến tranh Việt Nam, như Thụy Điển và Phần Lan, cũng đã gửi viện trợ nhân đạo.
Thách thức trong việc tiếp cận viện trợ
Do tình hình chiến tranh và sự kiểm soát chặt chẽ của chính quyền miền Bắc, viện trợ quốc tế gặp một số thách thức trong việc tiếp cận các vùng lũ lụt. Những hạn chế trong việc di chuyển, cũng như các vấn đề về thông tin, có thể đã làm chậm quá trình phân phối viện trợ.
Báo chí miền Nam Việt Nam viết gì về vụ lụt
Báo chí miền Nam Việt Nam trong giai đoạn 1971, dưới chế độ Việt Nam Cộng Hòa đã có đưa tin về trận lũ lụt nghiêm trọng ở miền Bắc Việt Nam. Báo chí nhấn mạnh khía cạnh nhân đạo, đặc biệt có lời kêu gọi quốc tế hỗ trợ cho người dân miền Bắc đang gặp khó khăn. Điều này có thể thể hiện sự đồng cảm với nạn nhân của thảm họa, dù họ sống trong phe đối thủ. Tuy nhiên, sự đồng cảm này cũng có thể kèm theo việc chỉ trích chính quyền miền Bắc không đủ khả năng bảo vệ người dân khỏi thiên tai, làm gia tăng sự khốn khó cho dân thường.
Chính quyền Việt Nam Cộng Hòa không có lời kêu gọi chính thức nào để giúp đỡ miền Bắc trong trận lũ lụt nghiêm trọng này. Họ e rằng việc yêu cầu công khai hỗ trợ cho miền Bắc có thể làm suy yếu hình ảnh của miền Nam trước công chúng và quốc tế, khi miền Nam đang nỗ lực tìm sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế để chống lại miền Bắc.
Ngay cả khi có thiện chí muốn giúp đỡ, về mặt thực tiễn, việc chuyển giao viện trợ từ miền Nam tới miền Bắc trong thời gian chiến tranh rất khó khăn. Hành động này sẽ cần sự đồng ý của chính quyền miền Bắc, điều khó có thể xảy ra trong bối cảnh xung đột vũ trang giữa hai miền. Miền Bắc không muốn muối mặt trước kẻ thù như hiện nay Bắc Hàn từng từ chối lời đề nghị viện trợ của Nam Hàn
Các tôn giáo cầu nguyện cho miền Bắc.
Trong trận lũ lụt lớn năm 1971 tại miền Bắc Việt Nam, các tôn giáo ở miền Nam đã có những phản ứng khác nhau đối với thảm họa này. Nhiều tôn giáo lớn ở miền Nam chính thức tổ chức các buổi lễ cầu nguyện hay kêu gọi trợ giúp công khai cho miền Bắc dù rằng các tổ chức tôn giáo ở miền Nam cũng hoạt động trong bối cảnh chính trị quốc gia chống cộng.
Mặc dù có sự căng thẳng về chính trị, các tôn giáo ở miền Nam như Phật giáo, Công giáo, và các tôn giáo khác vẫn duy trì quan điểm nhân đạo và lòng từ bi. Do đó, các tổ chức tôn giáo, hoặc cá nhân tín đồ đã cầu nguyện cho nạn nhân của thảm họa.
Phật giáo, đặc biệt trong các nhánh Thiền và Tịnh độ, thường có các nghi lễ cầu nguyện cho hòa bình và cứu độ chúng sinh khỏi khổ đau. Các tín đồ Phật giáo có thể đã tổ chức các buổi lễ cầu nguyện cho nạn nhân của lũ lụt mà không công khai rầm rộ.
Công giáo, với mạng lưới quốc tế mạnh mẽ đã có một số phản ứng dưới hình thức cầu nguyện hoặc kêu gọi hỗ trợ nhân đạo cho các nạn nhân của thảm họa. Tuy nhiên, do bối cảnh chiến tranh và căng thẳng chính trị, các hoạt động này có thể bị giới hạn trong các buổi lễ thờ phượng, thay vì trở thành một phong trào công khai lớn.
Các tổ chức từ thiện Công giáo quốc tế có thể đã có những hoạt động viện trợ qua các kênh không chính thức, nhưng không có thông tin chi tiết về việc này.
Các tôn giáo khác ở miền Nam, như Cao Đài và Hòa Hảo, thường có truyền thống cầu nguyện cho hòa bình và sự an lành cho mọi người. Tuy nhiên, không có nhiều bằng chứng cho thấy các tổ chức tôn giáo này tổ chức các buổi lễ cầu nguyện công khai cho nạn nhân lũ lụt ở miền Bắc.
Đối với TT Nguyễn Văn Thiệu lúc đó, bàng hoàng vì sự thiệt hại về người và vật chất quá lớn. Tổng Thống đã ngỏ lời âm thầm gửi tiền viện trợ cho miền Bắc, nhưng Miền Bắc không hồi âm. Tuy vậy chính quyền VNCH vẫn để cho các đoàn thiện nguyện như Hướng Đạo Sinh, sinh viên, học sinh, và các tổ chức từ thiện tôn giáo xuống đường quyên góp tiền cứu trợ cho miền Bắc.
Tuy nhiên, do tình trạng chiến tranh căng thẳng giữa hai miền, những khoản tiền và hàng viện trợ này không biết đã có thể gửi ra miền Bắc. Miền Nam và miền Bắc đang trong cuộc xung đột quân sự, vì vậy việc chuyển viện trợ từ miền Nam ra miền Bắc là điều gần như không thể. Chính quyền Việt Nam Cộng Hòa không có mối quan hệ ngoại giao hoặc giao thông chính thức với chính quyền miền Bắc. Việc vận chuyển hàng hóa, tiền bạc hoặc viện trợ nhân đạo giữa hai miền bị kiểm soát chặt chẽ.
Các hoạt động từ thiện từ miền Nam có thể được xem là mang tính nhân đạo, nhưng trong bối cảnh chính trị và chiến tranh, cả hai miền đều rất nhạy cảm với mọi sự tương tác, ngay cả khi nó nhằm mục đích hỗ trợ người dân. Chính quyền miền Bắc có thể đã lo ngại rằng viện trợ từ miền Nam có thể bị lợi dụng cho mục đích tuyên truyền hoặc gây ảnh hưởng về mặt chính trị.
Dù có lòng thiện nguyện, các đoàn thể và tổ chức từ thiện miền Nam như Hướng Đạo Sinh có thể đã gặp phải những trở ngại lớn trong việc tiếp cận người dân miền Bắc do không có sự phối hợp với các tổ chức quốc tế hoặc chính quyền miền Bắc. Ngay cả các tổ chức quốc tế như Hội Hồng Thập Tự cũng gặp nhiều khó khăn trong việc đưa hàng viện trợ vào miền Bắc. Mặc dù không thể gửi trực tiếp hàng hóa hoặc tiền viện trợ ra Bắc, các hoạt động quyên góp tại miền Nam có thể mang tính biểu tượng, nhằm thể hiện lòng nhân đạo của người dân miền Nam.
Tham Khảo thông tin về trận lũ lụt năm 1971
- BBC News – Việt Nam: Mảnh đất của thảm họa tự nhiên
- VietnamNet – Tin tức lũ lụt và thiên tai (VietnamNet cung cấp thông tin về thiên tai ở Việt Nam, mặc dù không tập trung riêng vào năm 1971.)
Viện trợ nhân đạo và sự giúp đỡ quốc tế:
- International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies – Lịch sử cứu trợ nhân đạo (Cung cấp thông tin về hoạt động cứu trợ của Hội Chữ Thập Đỏ Quốc tế.)
- World Food Programme – Lịch sử và hoạt động cứu trợ (Thông tin về viện trợ lương thực và các hoạt động của WFP.)
Phản ứng của các tôn giáo và tổ chức từ thiện:
- BBC – Phản ứng của các tôn giáo với thảm họa (Mặc dù không cung cấp thông tin cụ thể về Việt Nam, trang này cung cấp cái nhìn tổng quan về phản ứng của các tôn giáo với thiên tai.)
- ReliefWeb – Các tổ chức từ thiện và viện trợ quốc tế (Cung cấp thông tin về các hoạt động viện trợ nhân đạo trên toàn thế giới.)
Thông tin về chính trị và chiến tranh Việt Nam:
- History.com – Chiến tranh Việt Nam (Thông tin về bối cảnh lịch sử và chính trị trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam.)
- Vietnam War Commemoration – Hồ sơ và tư liệu (Tài liệu về chiến tranh Việt Nam và các sự kiện liên quan.)