Nguyễn Thị Sen
(VNTB) – “Nhà thơ làm kinh tế, thống chế đi đặt vòng” được thì tuyên giáo làm công thương là điều bình thường
[ads_color_box color_background=”#f0e6e6″ color_text=”#444″]
“Có một thời kỳ ở ta “nhà thơ làm kinh tế, thống chế đặt vòng”. Đấy là một sự chua chát nhưng lại điển hình của việc sử dụng năng lực con người không đúng chỗ. Đến bây giờ, nó vẫn còn tồn tại. Lãng phí lắm! Cái nguy hiểm là giá trị không được khẳng định, thật giả lẫn lộn. Do đó, phải tạo ra môi trường, thể chế để mọi trình độ được sử dụng cho phù hợp, để người ta có cơ hội được dấn thân, cống hiến!”
Ông Thang Văn Phúc Nguyên thứ trường Bộ Nội Vụ
[/ads_color_box]
Việc bổ nhiệm các quan chức mới của chính phủ Việt Nam năm nay có nhiều điều bất ngờ. Nhưng có lẽ người gây ra nhiều bất ngờ nhất là ông Nguyễn Hồng Diên khiến người ta liên tưởng đến thời kỳ “nhà thơ làm kinh tế, thống chế đặt vòng” ở cuối thế kỷ trước.
Ông Nguyễn Hồng Diên đã nổi tiếng từ hồi tháng 5 năm 2020 khi lên tiếng nịnh Tổng bí thư rằng “trường hợp đặc biệt về tuổi như Tổng bí thư là hạnh phúc của đảng, dân tộc.” Mạng xã hội từ hôm được tin ông Diên được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Công Thương đã được dịp mỉa mai rằng nhờ câu nói nịnh trên mà ông Diên đã được cân nhắc lên chức vụ này.
Ông Diên xuất thân từ cán bộ đoàn, rồi lần lần đi lên bí thư tỉnh đoàn Thái Bình. Đến năm 2000, ông Diên đã là Bí thư Đảng ủy, Chánh Văn phòng Tỉnh ủy, Trưởng ban Văn hóa – Xã hội HĐND tỉnh Thái Bình với tuổi đời còn rất trẻ, 35 tuổi. Từ đó cho đến này ông đã được lần lượt cất nhắc lên các chức vụ ở tỉnh Thái Bình và Trung Ương, làm Phó ban Tuyên giáo Trung Ương. Nói như vậy có nghĩa là ông Diên dù là cử nhân kính tế nhưng chưa có một ngày nào làm kinh tế.
Ông Lê Hồng Hiệp, viện Nghiên cứu Đông Nam Á (
Nhận xét về việc bổ nhiệm ông Diên vào vị trí cai quản các ngành kinh tế mũi nhọn lẫn các hiệp định thương mại với quốc tế, ông Lê Hồng Hiệp nhận định nhờ mối liên hệ cá nhân và sự ủng hộ đối với chương trình làm việc của ông Trọng mà ông Diên đã được cất nhắc ngoạn mục như thế.
Tuy nhiên như chính ông Diên đã từng nói cũng trong tháng 5 năm 2020 rằng “Năng lực đào tạo rất cần nhưng năng lực bẩm sinh quan trọng nhất, tố chất con người quan trọng nhất” khi đề cập việc bổ nhiệm quan chức cần phải theo đúng chuyên môn được đào tạo lẫn kinh nghiệm.
Ông Lê Hồng Hiệp nhận xét rằng có lẽ ông Diên, dù không thích hợp cho vị trí này, vẫn được bổ nhiệm để hoàn thành mục tiêu chính trị hơn là kinh tế nếu xét lý lịch của ông Diên và tình hình gần đây ở Bộ Công Thương.
Ông Hiệp cho rằng phe nào trong đảng kiểm soát được Bộ Công Thương thì có thể sẽ có được công cụ thiết yếu để thúc đẩy các chương trình nghĩ sự về kinh tế và chính trị của phe đó. Bởi siêu bộ này quản lý các lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế từ dầu khí và điện, đến sản xuất thép và nền kinh tế kỹ thuật số. Siêu bộ giám sát tất cả các vấn đề liên quan đến thương mại trong và ngoài nước, từ điều tiết giá xăng dầu đến chống buôn lậu, thúc đẩy xuất khẩu và đàm phán các hiệp định thương mại tự do.
Lý lịch Thái Bình cũng là yếu tố giúp cho ông Diên được hạnh thông trên con đường hoan lộ bất ngờ. Cánh tay đắc lực của ông Trọng trong chiến dịch đốt lò là cựu Bí thư Tỉnh uỷ Thái Bình 2011-2015, Trần Cẩm Tú hiện là Trưởng ban Kiểm Tra Trung Ương, cùng thời gian đó ông Diên là chủ tịch hội đồng nhân dân tỉnh. Mối liên hệ chặt chẽ này đã giúp cho ông Diên có được cái ghế Bộ trưởng với kỳ vọng “sẽ hỗ trợ các chương trình nghị sự của tổng bí thư, đặc biệt là việc lựa chọn một ứng cử viên kế nhiệm phù hợp và tiếp tục chiến dịch chống tham nhũng.
Ngoài ra kiểm soát được Bộ Công thương có ảnh hưởng rộng lớn đối với các quan chức chủ chốt ở trung ương và địa phương, phe cánh ông Trọng có thể có được công cụ quan trọng để xoay chuyển cuộc bỏ phiếu tiếp theo nhằm chọn người có lợi cho họ kế nhiệm ông Trọng.
Ông Hiệp cho rằng Đảng kỳ vọng ông Diên sẽ tích cực chống tham nhũng và áp đặt kỷ luật cao hơn ở một bộ đang đầy tai tiếng về nạn tham nhũng tràn lan đặc biệt là trong các doanh nghiệp nhà nước. Những vụ bê bối nổi cộm ở Bộ Công thương có thể kể đến cựu Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng đang phải ngồi tù do tham nhũng và quản lý yếu kém phát triển năng lượng mặt trời không kiểm soát nổi có nguy cơ tác động đến hệ thống ngân hàng cho vay tiền phát triển dự án.
Ông Hiệp nhận định việc bổ nhiệm bất thường này đối với ông Diên rất có ý nghĩa về mặt chính trị. Dự báo trong thời gian tới với sự thận trọng của tân Bộ Trưởng tốc độ tăng trưởng ở một số lĩnh vực như năng lượng tái tạo có thể chậm lại. Vừa thiếu kinh nghiệm lại là người ngoài cuộc nên ông Diên sẽ làm cản trở quá trình ra quyết định của bộ. Nhưng về dại hạn theo ông Hiệp nếu ông Diên có thể giảm tham nhũng trong Bộ và các DNNH thông qua việc nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình thì người được hưởng lợi là kinh tế Việt Nam và sự nghiệp chính trị của bản thân tân Bộ trưởng.
Ông Diên đã từng dẫn việc có người được đào tạo chuyên môn lĩnh vực này nhưng chưa chắc làm lĩnh vực đó đã tốt bằng người khác. Nay ông được điều qua một lĩnh vực mà ông hoàn toàn thiếu kinh nghiệm. Bộ Công thương đòi hỏi vừa nói vừa làm vừa phải tính toán. Vậy thì hãy chờ xem ông Diên sẽ khá hơn cựu Bộ trưởng/Thái tử Trần Tuấn Anh tới mức nào trong việc điều hành một bộ đa ngành, da lĩnh vực bao trù đến 80% GDP của cả nước.
Cần nói thêm là ông Trần Tuấn Anh đã tốt nghiệp Học viện Ngoại giao, có bằng Tiến sĩ kinh tế. Ông Trần Tuấn Anh đã làm việc tại Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, chuyên viên kinh tế đối ngoại tại Bộ Kế hoạch và Đầu tư rồi lên đến Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương nhưng vẫn thất bại hoàn toàn trong việc điều hành Bộ Công thương và gặt hái nhiều tai tiếng.
Hơn mười năm (2010-2020) làm lãnh đạo cấp cao tại Thái Bình, trong đó có 5 năm ( 2010-2015) với cặp lãnh đạo Trần Cẩm Tú – Nguyễn Hồng Diên nhưng vẫn không dẹp nổi băng nhóm Đường Nhuệ, băng đảng khét tiếng được coi là “còn tàn bạo hơn cả Năm Cam Sài Gòn”. Vậy thì lấy gì làm bảo đảm ông Diên sẽ mạnh tay dẹp loạn do chính các đồng chí của mình gây ra?
Với ông Diên, có lẽ cũng chẳng nên kỳ vọng gì hơn ngoài nhiệm vụ chính trị trong ngắn hạn là cố đánh tiếng đốt lò với kết quả cực kỳ khiêm tốn. Bởi minh bạch và trách nhiệm giải trình chẳng thể nào thực hiện được trong cơ chế độc đảng, thiếu cơ quan giám sát độc lập. Tuyên giáo làm kinh tế, có lẽ nền kinh tế với cái đuôi định hương xã hội chủ nghĩa sẽ vẫn dài ra mãi. Về dài hạn, nhân dân và nền kinh tế Việt Nam lại sẽ lãnh đủ hậu quả của sự thử nghiệm chính trị kỳ quặc này.