VNTB – Vậy tiền ở đâu? Xoay cách nào?

Nguyễn Nam

(VNTB – “Lên tivi mà nhận” – giờ đã thành câu cửa miệng của người dân xứ Việt.

“Cần nhắc lại, gói hỗ trợ đợt 1 chưa giúp người khó khăn như mong muốn có lý do ít tiền. Không hẳn địa phương nào cũng dư dả, có nơi chờ trung ương chi một phần tiền hỗ trợ. Vì vậy, được hỗ trợ, đa phần vẫn là người có công, bảo trợ xã hội, hộ nghèo, cận nghèo. Số đông lao động tự do trước đây tự làm nuôi gia đình, nay mất thu nhập, rất cần hỗ trợ nhưng không hẳn ai cũng nhận được cái nắm tay” – nhà báo Hồng Thái của tờ Tuổi Trẻ, nhận xét.

Theo ông Thái, lúc này Chính phủ Việt Nam mà không vay thêm tiền từ nước ngoài mới là bất thường, bởi ngay Mỹ, Nhật… cũng vay “khủng” mới có tiền hỗ trợ dân, doanh nghiệp. Không có tiền, khó mà cứu dân, cứu doanh nghiệp. Vay đúng lúc, hỗ trợ đúng người, đúng thời điểm mới là chia sẻ trọn vẹn.

Lưu ý, tại cuộc giao ban trực tuyến với các Sở Y tế chiều hôm 19-8, quyền bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết Việt Nam đang tìm mọi phương pháp, mọi góc độ tiếp cận vắc xin ngừa Covid-19, nhưng phải 6 tháng cuối năm 2021 mới có. Từ nay đến thời điểm đó, lúc nào cũng phải sẵn sàng nguy cơ có thể xảy ra dịch. Và với khuyến cáo trên của ông Nguyễn Thanh Long, cho thấy các gói hỗ trợ an sinh cho người dân rất cần sự thiết thực, chứ không chỉ là tuyên truyền để ‘lên dây cót’ như một liều thuốc giả dược ‘lên tivi mà nhận’.

Tìm nguồn tiền ở đâu? Phải chăng là cần hoãn những đại hội đảng các cấp để chắt chiu từng đồng trong quốc khố? Cũng khó…

Dự án Cảng hàng không Long Thành với thiết kế 7 đường băng, công suất 100 triệu hành khách và 4 triệu tấn hàng hóa và vốn đầu tư 11,4 tỷ USD. Trong tình hình hiện tại, có ý kiến nên hoãn dự án này và số vốn đối ứng của dự án có thể được “tạm vay” để làm nguồn chi hỗ trợ an sinh người dân bối cảnh dịch Covid kéo quá dài.

Một ý kiến khác khả thi hơn, nếu Việt Nam kiềm cương được lòng tham của quan chức, theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, dự trữ ngoại hối vào cuối quý 3 năm 2019 của Việt Nam đã đạt mức kỷ lục, hơn 71 tỉ USD. Đây được xem là con số khổng lồ bởi nó cao hơn tổng dự thu ngân sách trong năm 2019.

Dự trữ ngoại hối (Foreign exchange reserves) là những tài sản tài chính được sử dụng để xử lý các khoản thâm hụt cán cân thanh toán giữa các nước. Dự trữ ngoại hối chỉ được sử dụng để dự phòng cho các khoản nợ ngoại tệ của quốc gia.

Nói cách khác, lượng ngoại hối chỉ được để sử dụng mục tiêu bảo vệ tỷ giá, đảm bảo thanh khoản cho việc thanh toán ngoại tệ. Chẳng hạn, vào một thời điểm nào đó bị thâm hụt cán cân thanh toán thì Ngân hàng Nhà nước bán ngoại tệ dự trữ ra để giữ cho tỷ giá ổn định. Bên cạnh đó, dự trữ ngoại hối nhằm bảo vệ đồng nội tệ khi bị tấn công tiền tệ.

Tại Việt Nam, Luật Ngân sách Nhà nước quy định khi thiếu hụt ngân sách thì Chính phủ vẫn có thể vay tiền từ Ngân hàng Nhà nước nhưng phải hoàn trả ngay trong năm tài chính. Quy định này nhằm kiểm soát việc “in tiền” để chi tiêu vô tại vạ như thời kỳ ngân hàng một cấp trước đây ở Việt Nam.

Như vậy, nếu có thâm hụt ngân sách thì Chính phủ phải đi vay tiền trên thị trường tiền tệ trong hoặc ngoài nước. Các khoản vay của Chính phủ có thể thông qua cấp vốn ODA, vay ngân hàng thương mại, phát hành trái phiếu nội tệ hoặc ngoại tệ. Và Ngân hàng Nhà nước cũng có thể gián tiếp cho Chính phủ vay tiền thông qua tái chiết khấu trái phiếu Chính phủ cho các ngân hàng thương mại sở hữu trái phiếu.

Thời gian qua Việt Nam đã cảnh giác với vay mượn, nên theo những báo cáo công khai trên nghị trường Quốc hội, người ta thấy rằng các chỉ tiêu về quản lý nợ khá sáng. Nay có vay thêm vẫn theo nguyên tắc “kiểm soát”, vì thế không quá lo nợ nần sau này cho khoản tiền dành để an sinh người dân mùa dịch Covid; tránh lặp lại tình cảnh “lên tivi mà nhận”.

Vay đúng lúc, hỗ trợ đúng người, đúng thời điểm mới là chia sẻ trọn vẹn.