Phú Nhuận
(VNTB) – Nếu không tự do báo chí thì làm gì có chuyện công chúng được quyền chỉ trích, dè bỉu đài truyền hình quốc gia VTV là… ‘vua tin vịt’ (!?).
Cá nhân người viết cho rằng công tâm mà nhìn nhận Việt Nam hiện nay thực sự có tự do báo chí, mặc dù quyền này vẫn còn hạn chế trong thể hiện ở hệ thống báo chí nhà nước. Bởi chỉ khi có quyền tự do báo chí, quyền bày tỏ chính kiến thì cộng đồng mạng xã hội mới không bị làm khó dễ khi đang thay nhau phân tích những góc quay bất thường của VTV về hành giả Thích Minh Tuệ.
Trong bản tin video phát ở chương trình thời sự 19g của kênh VTV1 tối 8-6-2024, (phóng sự dàn dựng này phát lúc 19g27), sau đó được đăng lại trên trang web VTV online lúc 20g51 cùng ngày, có trích dẫn không rõ vì sao lại dùng nhân xưng “tôi” thay cho “con” mà ngài Minh Tuệ vẫn dùng lâu nay ở tất cả các giao tiếp cộng đồng như ghi nhận của các youtuber.
Trang web VTV dẫn lời trực tiếp với sử dụng dấu câu đóng – mở ngoặc kép của ngữ pháp tiếng Việt, theo đó, “Mọi người về làm công việc của mình, chúng tôi không cần ai đi theo nữa vì đi theo vừa mất trật tự, vừa mất giao thông, chúng tôi cũng không cần như thế này”, ông Lê Anh Tú bày tỏ.
Clip của VTV ở mục này vào phút 0:47 cho thấy ghi nhận lời nói của ông Lê Anh Tú (tên trên giấy tờ hành chính của Thích Minh Tuệ), thì quả đúng là câu trên, và tiếng “dạ” kèm theo của một giọng nữ miền Nam không lộ mặt như đang đối thoại, với khung hình là hành giả với đám đông người đi theo và sự quan tâm của công chúng trên đường, thế nhưng không có âm thanh của sự ồn ào đường phố.
Tuy nhiên ở phần sau đó thì nội dung được phát thanh viên đọc như tường thuật cùng trích dẫn lại không liền mạch về kết cấu ngữ pháp – trích:
“Sau khi ông Thích Minh Tuệ dừng cuộc bộ hành để ẩn tu, các đối tượng chống phá đã lợi dụng sự việc này để xuyên tạc chính sách tôn giáo ở Việt Nam, đưa tin sai sự thật về: “phân biệt đối xử, đàn áp tôn giáo”, bịa đặt “ông Thích Minh Tuệ” bị bắt, cưỡng bức buộc phải dừng việc tu tập… Trước thực trạng này, ông Minh Tuệ đã lên tiếng sau 7 ngày ẩn tu.
“Tinh thần và sức khỏe của con vẫn tốt, vẫn đảm bảo học theo lời Phật dạy. Không có người dân đông hay những việc không ảnh hưởng đến trật tự giao thông, an toàn xã hội thì con vẫn học tập ở ngoài, không có gì thay đổi cả. Nhưng giờ nguyện vọng học tập của mình mà người dân ra làm ách tắc, mình đi không được thì mình cũng nên dừng. Con cũng mong muốn khi mình đi ra đường, mọi người đừng tập trung như thế làm ảnh hưởng buộc mình không học được nữa. Họ đi theo để quay phim với làm những việc kiếm tiền hay gì đó thì không phù hợp”, ông Lê Anh Tú chia sẻ”.
Trong clip còn có chi tiết: “Mới đây, gia đình ông Lê Anh Tú cũng đã có đơn đề nghị các cơ quan chức năng xử lý những trường hợp lợi dụng hình ảnh ông Lê Anh Tú để đăng tải trên các nền tảng mạng xã hội gây ảnh hưởng đến ông Lê Anh Tú và gia đình ông”.
Trên tài khoản cá nhân facebook của người có tên phóng viên Liên Liên VTV (đã đóng trang sau khi phát sóng clip về hành giả Thích Minh Tuệ) cũng đăng cùng nội dung như trên. Và đây là một người nói giọng miền Bắc.
Ý kiến ghi nhận từ cộng đồng mạng, rằng nhìn chung đặt nghi vấn thường nếu phỏng vấn ngoài trời thì phóng viên nhà đài sẽ đi qua – đi lại cho cảnh sinh động chút, nhưng ở đây cô Liên Liên gì đó cứ đứng yên ‘chém gió’ như ở phòng thu. Rồi người ta ghép cái phông cảnh mờ mờ phía sau vào. Nhưng phần phông chỗ hành giả Minh Tuệ ngồi, và chỗ cô Liên Liên nó lại không khớp nhau về ánh sáng, cũng như cảnh khuôn hình hành giả Minh Tuệ.
Ngay cả cái cây phía sau trong vai trò hậu cảnh khả năng lớn cũng là ghép tương tự, bởi quanh đầu hành giả vẫn còn viền đen, cắt chưa hết, trong khi nền phía sau lại trắng (thuật ngữ gọi là “ki phông”, tức “chroma keys”, một kỹ xảo giúp thay đổi ghép một nền khác nào bất kỳ). Viền đen đó là từ background/nền gốc, có thể là trong phòng hoặc chỗ có nền tối.
Thậm chí có dự đoán là khuyên lực lượng an ninh quay phim lần sau rút kinh nghiệm khi quay nên căng mảnh vải xanh phía sau, để cắt ghép nền cho dễ và chuẩn, giống như video quay phóng viên Liên Liên nhìn trông nó tự nhiên hơn.
Cũng rất có thể phía đài VTV thật sự không biết hành giả Minh Tuệ ở đâu, mà họ chỉ làm phần “biên tập, viết và đọc lời dẫn bình” cho chương trình lên sóng của đài kịp phục vụ nhu cầu tuyên truyền chính trị, do vậy mới có độ sai lệch thời gian đến 1 ngày, vì tính đến tối ngày 8-6-2024, không thể đọc lời dẫn xác định thời gian là “ông Minh Tuệ đã lên tiếng sau 7 ngày ẩn tu” như nội dung của clip VTV.
Trên báo điện tử Vietnam Net đã rút tựa bài viết đầy ẩn ý: “Ông Thích Minh Tuệ xuất hiện trên VTV1 sau 1 tuần ẩn tu” cho thấy đúng là một nửa ổ bánh mì ở đây xem chừng chỉ mang ý nghĩa là thêm lần nữa củng cố cho nhận xét đầy trào lộng của công chúng về tên gọi “vua tin vịt” khi nói về ba chữ VTV.
Và một lần nữa sai lầm tương tự lại xảy ra khi trên sóng VTV1 phát tối 9-6-2024 lại công bố hình ảnh cô phóng viên Liên Liên đang phỏng vấn hành giả Minh Tuệ nhưng phần hậu cảnh cây cổ thụ sơn trắng đã không còn.
*****
Chút manh mối về tình trạng của Sư Minh Tuệ
(VTV1 8/6/2024).
Nguyễn Đức Thành
Một người bạn gửi cho tôi đường link Bản tin VTV1 tối 8/6/2024 nói có phần tin Sư Minh Tuệ từ phút 26. Tôi không xem truyền hình từ nhiều năm rồi nên bấm vào đường link kéo đến phút 26 để xem. Xem lại cảnh Sư xuất hiện nói chuyện, phảng phất sự u buồn mệt mỏi, không một lần cười, khiến tôi nao lòng.
Từ kinh nghiệm của tôi trong khoảng 10 năm trả lời phỏng vấn các đài truyền hình lớn nhỏ hồi tôi còn hay tiếp xúc với truyền thông, tôi có một số nhận xét như sau:
Khi quay hai người đối thoại cho bản tin, nhà đài luôn muốn lấy “cảnh toàn”, tức là trên màn hình đồng thời xuất hiện hai người cùng lúc đang nhìn nhau và đối thoại tự nhiên. Lời thoại lúc ấy không quan trọng, vì chỉ là hình ảnh minh họa, có thể trám lời vào sau, và điều này là bình thường.
Thứ hai, nếu được nhà đài sẽ cố gắng lấy thêm cảnh “qua vai”, tức là thấy mặt người này và đồng thời thấy vai và gáy của người đối thoại ở phía gần khán giả hơn.
Mục đích của các kỹ thuật đơn giản này chỉ là để cho cảnh đối thoại nhìn sinh động và thật hơn. Và đây thường là yêu cầu tối thiểu với nghiệp vụ quay một cảnh đối thoại. Các bạn xem truyền hình để ý là sẽ thấy như vậy hầu hết ở mọi đoạn phóng sự đối thoại ngắn trên truyền hình, bất cứ đài nào.
Nhưng ở đây, người xem đa số “cảm thấy” có gì đó không thật, vì trong đoạn ngắn có sư Minh Tuệ nói, người ta trám thêm hình cô phóng viên như đang chăm chú nghe Sư đối thoại, nhưng lại không có cảnh toàn hoăc qua vai, nên người xem dù không có nghiệp vụ gì, cũng cảm thấy có gì đó khác mọi khi.
Với người có kinh nghiệm trong nghề, thì chắc chắn họ cảm nhận được ánh sáng và khung cảnh không phải là trong cùng một không gian. Điều này thì tôi không có thẩm quyền nên để cho người khác nhận xét.
Về nội dung trong lời thoại của Sư, ở phần cuối Sư có nói là những người quay youtube để kiếm tiền, có lợi cho họ, “như thế là không phù hơp”… sau đó là cắt cảnh và dừng lời thoại giữa câu. Về nội dung như vậy có vẻ không giống như mọi khi Sư hay nói. Quan điểm của Sư là “các anh chị cứ làm gì thì làm, miễn thấy hạnh phúc là được.” Chứ Sư không can thiệp vào hành động của người khác, vì Sư biết rất rõ sự vận hành của NGHIỆP. Người quay ấy đang tác một nghiệp, và từ đó sẽ có quả của nghiệp ấy, thì đó là việc của người ta, tốt xấu thế nào (như là mang tiền về cho vợ hay bị công an gọi lên đồn), thì nghiệp tự vận hành. Bản thân Sư bị quay phim chụp ảnh cũng là nghiệp của Sư, và Sư cũng phải chịu nghiệp ấy, giữa một xã hội náo loạn tưng bừng. Vì sao xã hội lại náo loạn tưng bừng vì một vị tu hạnh đầu đà nghiêm mật như Sư, cũng là nghiệp của xã hội ấy. Vì trước đó đã có quá nhiều vị sư tu thì không tu, chém như bố đời, chỉ lừa lừa đưa dân chúng vào chòng cúng dường, cho nên mới phát sinh ra nghiệp như lúc này. Nói chung là trùng trùng duyên khởi, chẳng có gì tự nhiên mà có cả.
Trở lại những thước phim của VTV1: Như vậy, ít nhất người xem cả nước cũng được nhìn thấy thân tướng của Sư, đáp ứng phần nào nỗi lo ngại của nhiều người. Nhưng còn tinh thần bên trong Sư thế nào, không ai biết được. Tương tự, đời sống thực sự hiện nay của Sư ra sao, không ai biết.
Cái gốc cây rất to sau lưng Sư, là người quay cố gắng mong muốn tạo ra một cảnh thiên nhiên thoáng đãng, thoát tục. Nhưng tiếc thay nó lại bị quét vôi rất trắng, làm nhiều người tin rằng đó là một không gian bị kiểm soát chặt chẽ (như trong công viên, doanh trại quân đội, bệnh viện, v.v…). ĐIều ấy khiến nhiều người lo ngại rằng tình trạng của Sư hiện nay không còn được tự do.
Việc làm của VTV1 vừa qua (tất nhiên chịu sự chỉ đạo, lên kế hoạch từ nhiều cấp, nhiều bên), tự nó cũng là đang tạo tác một nghiệp. Và nghiệp ấy sẽ khởi những nghiệp mới mãi không thôi. Như người nói dối một lần thì lần sau lại phải nói dối tiếp, và cái khó của người ấy là phải nhớ mình đã nói gì, vì cái đó nó không có thật. Còn người nói thật thì nếu họ quên đã nói gì trước đó thì họ chỉ cần tự kiểm tra hoặc nhờ người khác xem lại sự thật trong quá khứ là gì thì họ biết là họ đã nói điều đó thôi.