Phương Thảo
(VNTB) – Các điểm tương đồng giữa hai Trường Thành cho chúng ta biết gì về tình hình chính trị hiện nay ở Trung Quốc?
Một lần vĩ đại và lại sẽ vĩ đại
Đối với nhiều nhà quan sát nước ngoài, Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc là một biểu tượng của sự hùng mạnh, sức mạnh cũng như quyền lựcquân sự cổ đại Trung Quốc. Việc chính quyền Tập Cận Bình hiện đang tiến hành cải tạo đất trong vùng Biển Đông xem như là ‘Vạn Lý Trường Thành bằng Cát’. Vạn Lý Trường Thành trong quá khứ có thể làm sáng tỏ Vạn Lý Trường Thành bằng Cát hiện đại?
Khi Vạn Lý Trường Thành được xây dựng và mãi cho đến thế kỷ 20 khi Tôn Trung Sơn nhìn nhận đây là một biểu tượng quốc gia, thì hầu hết người Trung Quốc xem đó như là một dấu hiệu của sự chuyên quyền, thất bại chính trị và nỗi nhức nhối vì sự biến mất của quốc gia ‘vĩ đại’. Đó là người dân châu Âu di cư đến Trung Quốc đã chế ra khái niệm về một Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc – một phát minh sau đó được nhà cầm quyền Trung Quốc thông qua trong thế kỷ 20 như một công cụ xây dựng đất nước.
Với khái niệm lịch sử định mệnh – Trung Quốc đã từng vĩ đại và sẽ lại vĩ đại – thì Vạn Lý Trường Thành là một biểu tượng của sự vĩ đại trước đây của Trung Quốc. Do đó việc xây dựng một bức tường mới – bức tường cát – là bằng chứng cho thấy Trung Quốc một lần nữa trở thành quốc gia lãnh đạo ở châu Á cũng là biểu tượng của quyền lực và sức mạnh quân sự.
Như chúng ta biết Vạn Lý Trường Thành, bắt đầu xuất hiện dưới thời nhà Tần (221-206 trước Công nguyên). Việc xây dựng bức tường này đã được coi là giải pháp tối ưu để giảm thiểu các mối đe dọa xâm lược từ những người du mục sau những nỗ lực thất bại về ngoại giao và sự khích thích kinh tế. Việc xây dựng này thậm chí- được chứng minh là một giải pháp tốn kém cho những gì có thể đã được giải quyết bằng phương thức ngoại giao khác (ví dụ như thương mại). Như các nhà Hán học nổi tiếng Pierre Ryckmans đã phát hiện vào năm 1996 là một khi một nền văn minh “cảm thấy nhu cầu phòng thủ với những bức tường để tránh khỏi thế giới bên ngoài trở nên có vấn đề.”
Bán láng giềng gần
Trước nhu cầu để hiểu lịch sử khi quan sát Trung Quốc, việc xây dựng và huyền thoại Vạn Lý Trường Thành xưa cho chúng ta về Vạn Lý Trường Thành bằng Cát ở biển Đông và tình hình chính trị hiện nay ở Trung Quốc như thế nào?
Đầu tiên, mục tiêu của hai bức tường là như nhau. Giống như Vạn Lý Trường Thành, bức tường cát được thiết kế để giữ cho các bên tranh chấp khác ở Biển Đông tránh ra khỏi lãnh thổ tự nhận của Trung Quốc. Với Vạn Lý Trường Thành Bằng Cát, Trung Quốc đã chọn xây dựng một “bức tường” và từ chối các biện pháp ngoại giao khác cũng như các cuộc đàm phán đa phương và khuyến khích kinh tế và thương mại lớn hơn.
Thứ hai, các bức tường cát không được chứng minh đây là một thành công tức khắc. Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc là một nỗ lực vô ích để ngăn cản quân xâm lược. Mặc cho công trình hàng trăm năm, người Mông Cổ đã vượt qua bức tường, đánh bại triều nhà Minh và thành lập triều nhà Thanh – triều đại đầu tiên không phải là dân tộc Hán. Trước thất bại này Vạn Lý Trường Thành được đã cho thấy dấu hiệu rạn nứt. Các bức tường không còn liên tục và có nhiều lỗ hổng. Đối với những người du cư muốn vượt qua thì học đã có rất nhiều cách.
Tương tự như vậy, các bức tường cát xây dựng để chống đỡ cho các tuyên bố của Trung Quốc để đường chín đoạn đã không làm cho các quốc gia có tranh chấp khác phải chấp nhận thất bại. Thay vào đó, các bên tranh chấp đã tìm cách khác để tuyên bố những gì chính đáng đối với họ. Philippines đã đưa Trung Quốc ra Tòa án Công lý Quốc tế ở The Hague để chứng tỏ rằng Bắc Kinh phải tuân theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển. Các quốc gia khác đã tìm cách tăng cường liên minh quân sự với các nước mạnh hơn, trong đó có Mỹ và Nhật Bản, để tạo cân bằng chống lại Trung Quốc.
Cuối cùng, những nỗ lực cải tạo đất đang tạo ra một phản ứng dữ dội. Thời cố đại việc xây dựng Vạn Lý Trường Thành như một phương tiện để điều phục và làm yên lòng những người du mục. Không cho họ có được các nhu cầu thiết yếu (như ngũ cốc và các công cụ bằng kim loại) đã làm cho họ mạnh hơn, dẫn đến sự gia tăng các cuộc tấn công.
Tương tự như vậy, những nỗ lực hiện nay của Trung Quốc nhằm cải tạo đảo ở Biển Đông đã dẫn đến công kích lớn hơn từ các nước láng giềng và thậm chí nỗi e ngại về một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực châu Á. Trong tuần qua với sự căng thẳng giữa Trung Quốc, Indonesia và Việt Nam gia tăng tăng sau khi cả hai quốc gia tuyên bố mà ngư dân Trung Quốc xâm nhập bất hợp pháp trong vùng biển của họ. Hoa Kỳ cũng đã bắt đầu thực hiện các quyền tự do hành hải bên trong và xung quanh các bức tường cát, việc này đã làm xấu đi mối quan hệ giữa hai nước. Bức tường cát, ngoài việc thúc đẩy các yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông thay vào đó lại dẫn đến mối quan ngại ngày càng tăng về động cơ của họ.
Các điểm tương đồng giữa hai Trường Thành cho chúng ta biết gì về tình hình chính trị hiện nay ở Trung Quốc? Thực tế rằng Trung Quốc bây giờ cảm thấy cần phải xây dựng các bức trường tành để bảo vệ khỏi thế giới bên ngoài cho thấy họ đang cảm thấy ngày càng bị đe dọa từ bên trong. Việc Trung Quốc giờ đây cảm thấy cần phải che chắn họ bằng một biên giới bảo vệ cho thấy một sự mất mát niềm tin nào đó vào khả năng phục hồi tự nhiên. Các sự kiện ở Trung Quốc gần đây như là chiến dịch đàn áp ngày càng gia tăng đối với các nhà bất đồng chính kiến và gia tăng kiểm duyệt cho thấy rằng việc phô diễn bề ngoài về thế lực (chẳng hạn như một bức tường) nhằm che đậy sự mất kiểm soát. Chế độ xây dựng Trường Thành bằng Cát liệu có sẽ đi theo con đường tương tự như những người cai trị đã xây dựng Vạn Lý Trường Thành hay không vẫn còn phải chờ xem. Điều rõ ràng là Trung Quốc có một thói quen kỳ lạ về việc lặp lại lịch sử.