Hoài Nguyễn
(VNTB) – Tự do dân chủ đã là quyền hiến định, vậy lợi dụng để làm gì kia chứ…
Công an thành phố Cần Thơ hôm 20/4 khởi tố và bắt tạm giam 3 thành viên của nhóm Báo sạch để điều tra về hành vi “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ” theo Điều 331 của Bộ luật Hình sự Việt Nam, hơn 4 tháng sau khi nhà báo Hữu Danh và là thành viên đầu tiên của nhóm bị bắt giữ.
Nhóm Báo sạch được thành lập năm 2019 sau vụ việc của doanh nghiệp Asanzo – tập đoàn điện tử được cho là bóc gỡ tem nhãn Trung Quốc và dán mác ghi xuất xứ Việt Nam. Vụ việc này được báo Tuổi Trẻ thực hiện bằng loạt phóng sự nhiều kỳ.
Trang Facebook của Báo sạch đã đóng ngay sau khi thành viên đầu tiên của nhóm, nhà báo Hữu Danh, bị bắt hôm 17/12/2020.
Trở lại với thắc mắc: đã có tự do dân chủ rồi, thì sao lại phải ‘lợi dụng’?
Theo lý giải của một thầy giáo đã nghỉ hưu hiện sống ở Cần Thơ, nhóm Báo sạch bị bắt theo cáo buộc của điều luật 331, vì ở Việt Nam, quyền dân chủ, tự do của mỗi người đều buộc phải gắn liền nghĩa vụ và trách nhiệm công dân trong bảo vệ thể chế chính trị.
Nhà báo Hữu Danh được nhiều người biết đến với loạt bài viết trên Facebook về khối tài sản của Bí thư tỉnh uỷ Bình Dương, Trần Văn Nam, và hàng loạt video cùng các đăng tải trên mạng xã hội về nội dung phản ánh tiêu cựu, phản đối nhiều trạm thu phí BOT ở các tỉnh thành và TP.HCM.
Những bài viết của nhà báo Hữu Danh cùng nhóm bạn từng là nhà báo ‘có thẻ’ đã khiến người dân mất lòng tin vào sự liêm chính của nhiều quan chức cầm quyền. Điều này gián tiếp đả kích thể chế chính trị mà Đảng Cộng sản chịu trách nhiệm toàn quyền “lãnh đạo Nhà nước và xã hội” được ghi tại Điều 4.1, Hiến pháp 2013.
“Đả kích Đảng bằng kiểu viết – lách báo chí mà không phải đi tù, đó mới là chuyện lạ, còn phải đi tù bằng điều luật 331 hay 117 của Bộ luật Hình sự, thì chuyện ấy quá đỗi bình thường” – một đồng nghiệp của nhà báo Hữu Danh, nhận xét.
Luật sư T.T., nói rằng để bào chữa ở tội danh của cáo buộc ở điều luật 331, hay 117 là không khó, nhưng chưa có luật sư nào thành công.
Thử đi tìm lý do
Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân được quy định tại Điều 331 Bộ luật hình sự 2015, có nội dung như sau:
“1. Người nào lợi dụng các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do hội họp, lập hội và các quyền tự do dân chủ khác xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm”.
Cơ quan tố tụng nói rằng, lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, được hiểu là hành vi lợi dụng các quyền về tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do hội họp, lập hội và các quyền tự do dân chủ khác để xâm phạm đến các lợi ích (về kinh tế, chính trị…) của Nhà nước, các quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân.
Các yếu tố cấu thành tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ, trước hết về mặt khách quan, thì đây là hành v,i lợi dụng các quyền tự do dân chủ được thể hiện qua việc sử dụng các quyền đó để thực hiện hành vi xâm hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân.
Về đối tượng bị xâm phạm gồm có các lợi ích của Nhà nước gồm lợi ích về chính trị, về kinh tế và lợi ích trên các lĩnh vực khác.
Còn quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân bao gồm các quyền, lợi ích hợp pháp về chính trị, về kinh tế, về dân sự… được pháp luật thừa nhận và bảo hộ như quyền tự do kinh doanh, quyển thừa kế…
Các quyền tự do dân chủ của công dân được Hiến pháp năm 2013 ghi nhận, gồm các quyền: Quyền tự do ngôn luận, tự do phát biểu bày tỏ ý kiến của cá nhân; Quyền tự do báo chí, tự do viết bài và in báo, đưa tin cho báo chí; Quyền tự do tín ngưỡng, quyền tự do theo hoặc không theo một tôn giáo nào nhất định; Quyền tự do hội họp – được hiểu là quyền tự do nhóm họp để trao đổi ý kiến về những lĩnh vực và những vấn đề nhất định; Quyền tự do lập hội – được hiểu là quyền tự do tổ chức ra các hội nhất định nhằm phục vụ tiến bộ xã hội;
Các quyển tự do dân chủ khác như quyền được bầu cử, quyền ứng cử, quyển khiếu nại, tố cáo…
Về khách thể, hành vi này xâm hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân được pháp luật ghi nhận và bảo vệ.
Mặt chủ quan thì người phạm tội thực hiện tội phạm này với lỗi cố ý.
Lợi ích nào của Nhà nước bị xâm phạm?
Như phân tích ở trên, thì những bài báo vạch trần các sai phạm của các quan chức tham nhũng ở Việt Nam được nhóm Báo sạch phanh phui, là nhằm hướng đến xây dựng một Nhà nước liêm chính.
Lợi ích xâm phạm ở đây nếu có, là đối với những quan chức tham nhũng đang nhân danh Nhà nước. Tuy nhiên các phiên tòa xét xử theo điều luật 331 hay 117, ghi nhận cho đến nay chưa thấy có sự hiện diện của phía bị hại là Nhà nước.
Một điều luật hình sự mà phiên tòa luôn không có ai cụ thể là bị hại hiện diện chốn công đường, thì xem ra biết thế nào là thực – hư của những cáo buộc?
Hàng loạt cán bộ tham ô, tham nhũng kéo theo đó là hàng loạt đại án làm thất thoát của nhà nước hàng nghìn tỷ, hàng chục nghìn tỷ. Trong lúc đời sống của nhân dân đang khó khăn thì ở nhiều tỉnh thành, biệt thự, biệt phủ của quan chức thi nhau khoa trương. Những hình ảnh đó chẳng khác gì trêu ngươi nhân dân.
Đối tượng này vừa làm tổn thất một khối lượng tài sản rất lớn của quốc gia, vừa bào mòn niềm tin của nhân dân đối với Đảng, với chế độ.
Thế nhưng để có thể ‘rút ngắn’ thời gian trong việc phát hiện các vụ đại án, rõ ràng là cần thiết đến sự tham gia phát hiện của báo chí tự do. Nếu tiếp tục bỏ tù các nhà báo theo điều luật 331, 117 sẽ tạo thêm cơ hội để ‘củi’ lại tiếp tục thành ‘rừng’, và không ‘chủ lò’ nào có thể ‘đốt’ cho sạch bóng tham nhũng vật chất và tham nhũng quyền lực.