(VNTB) – Điều duy nhất mà những người này phạm phải là viết báo ở các quốc gia độc tài
Khi những người cai ngục Iran nói với tôi, với vẻ mặt nghiêm túc, rằng tờ báo của tôi — The Post (Tờ Washington Post) — không tồn tại, thật dễ dàng lên tiếng cười nhạo. Bây giờ tôi đang tự hỏi 10 nhà báo dũng cảm đang bị giam giữ này, những người đã từng làm việc cho Đài Tiếng nói Hoa Kỳ, Đài Châu Âu Tự do và Đài Châu Á Tự do đang nghĩ gì khi họ nhận được tin tức về sự sụp đổ của những cơ quan truyền thông này. Chúng ta có trách nhiệm giành lại tự do cho họ. Năm người đến từ Việt Nam. Một người là cộng tác viên của VOA, Phạm Chí Dũng, bị kết án 15 năm tù vì những gì tòa án gọi là “hành động nguy hiểm” chống lại nhà nước. Bốn người còn lại đóng góp cho Ban tiếng Việt của Đài Á Châu Tự Do.
Trương Duy Nhất mất tích vào năm 2019 khi đang cố gắng xin tị nạn chính trị tại Thái Lan. Chính quyền quốc gia này đã giao nộp ông cho chính phủ Việt Nam vào năm 2020, ông bị kết án 10 năm tù vì tội lừa đảo công chúng. Nguyễn Tường Thụy, người trước đây đã làm chứng trước Quốc hội Hoa Kỳ về tình trạng đàn áp phương tiện tự do báo chí tại quê nhà, đang thụ án 11 năm tù vì tội phỉ báng chính phủ. Nguyễn Lân Thắng đã bị kết án sáu năm tù và hai năm quản chế vào năm 2023 với cáo buộc tuyên truyền chống nhà nước. Nguyễn Vũ Bình đã bị bắt vào năm ngoái và cũng bị buộc tội tuyên truyền chống nhà nước.
Tại Myanmar, cộng tác viên VOA Sithu Aung Myint đã bị bắt vào năm 2021, bị buộc tội kích động và phỉ báng lực lượng vũ trang và nhà nước. Năm 2022, ông bị kết án ba năm lao động khổ sai.
Farid Mehralizada, một nhà báo tài chính đưa tin về các vấn đề kinh tế cho RFE/RL tại quê hương Azerbaijan, đã bị bắt vào năm 2024 vì tội âm mưu buôn lậu ngoại tệ. Ihar Losik là một nhà báo của Ban Belarus thuộc RFE/RL, người đã bị bắt vào năm 2020 sau khi bị buộc tội sử dụng kênh Telegram của mình để “chuẩn bị phá vỡ trật tự công cộng” trước cuộc bầu cử tổng thống năm đó.
Nika Novak, một nhà báo của Ban tiếng Nga thuộc RFE/RL, đã bị bắt tại nhà riêng vào Ngày Giáng sinh năm 2023 và bị buộc tội “hợp tác với một tổ chức nước ngoài trên cơ sở bí mật”. Một cộng tác viên người Ukraine của RFE/RL, Vladyslav Yesypenko, đã bị bỏ tù tại Crimea do Nga chiếm đóng kể từ năm 2021, khi anh ta bị buộc tội sở hữu và vận chuyển thuốc nổ, và thu thập thông tin tình báo cho Ukraine. Cuối cùng, anh đã bị kết án sáu năm tù trong một phiên tòa xét xử kín.
Các cáo buộc nghe có vẻ khác nhau, nhưng đừng nhầm lẫn: Điều duy nhất mà những người này phạm phải là viết báo ở các quốc gia độc tài. Sự tồn tại của Đài Tiếng nói Hoa Kỳ, Đài Châu Âu Tự do và Đài Tự do Châu Á đã chứng minh rằng Hoa Kỳ đã đi trước nhiều quốc gia khác rất xa trong việc ủng hộ nguyện vọng được tự do và có thông tin của những người dân thường trên khắp thế giới. Là một biểu hiện của sức mạnh mềm của Hoa Kỳ, đây là điều mà công dân Hoa Kỳ có thể tự hào.
Tuy nhiên, vào ngày 14 tháng 3, Tổng thống Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp ra lệnh rằng “các thành phần và chức năng không theo luật định” của nhiều cơ quan chính phủ “phải được loại bỏ ở mức tối đa phù hợp với luật hiện hành”. Trong số đó có Cơ quan Truyền thông Toàn cầu Hoa Kỳ, cơ quan giám sát công việc của tất cả các tổ chức truyền thông kể trên. Trong những ngày tiếp theo, rất nhiều nhà báo và nhà sản xuất bắt đầu nhận được thông báo nghỉ việc và các nhà thầu được thông báo rằng hợp đồng của họ sẽ sớm bị chấm dứt. Bill McCarren, giám đốc Trung tâm Tự do Báo chí tại Câu lạc bộ Báo chí Quốc gia, đã nói với tôi rằng “VOA, RFE và RFA đã cho chúng ta thấy được tin tức nên được loan như thế nào và các chương trình đào tạo của họ đã cung cấp cho các nhà báo đầy tham vọng những công cụ để sản xuất báo chí độc lập. Không có gì có thể mang tính Mỹ hơn thế nữa”. “Nếu bạn tin rằng nền dân chủ phụ thuộc vào báo chí độc lập — như những Người sáng lập của chúng ta đã từng — thì bạn phải kinh hoàng khi chứng kiến cảnh các tổ chức này bị phá hủy.” Nhưng hãy tạm gác lại sự khôn ngoan của việc đóng cửa các cơ quan báo chí này. Chúng ta có nhiệm vụ giành lại tự do cho các nhà báo bị giam giữ oan vì làm việc thay cho chúng ta. Hơn nữa, nhiều nhà báo bị sa thải là những người lưu vong từ hàng chục quốc gia trên khắp thế giới. Nhiều người từng làm việc cho các tổ chức này tại Washington có thể bị trục xuất về quê hương, nơi nhiều người sẽ phải đối mặt với án tù — hoặc tệ hơn. Chúng ta cũng có trách nhiệm với họ.
Chính quyền Trump đã thể hiện cam kết đáng ngưỡng mộ trong việc đưa những người Mỹ bị giam giữ ở nước ngoài trở về nhưng cho đến nay vẫn cứng rắn với những người không phải công dân Hoa Kỳ. Tuy nhiên, những trường hợp này không liên quan đến vấn đề nhập cư. Đây là vấn đề về nghĩa vụ và trách nhiệm chứ không phải bỏ rơi những người liều mạng để ủng hộ các giá trị của người Mỹ.