(VNTB) – Cuộc đàn áp Apple Daily và Jimmy Lai là đỉnh điểm của câu chuyện kéo dài hàng thập kỷ về cuộc đấu tranh lớn hơn cho tự do báo chí ở Hồng Kông.
Khi Hồng Kông được Anh trao trả lại chocho Trung Quốc, bối cảnh truyền thông của Hồng Kông bước vào một chương khác vốn là phép thử cho các giới hạn của tự do báo chí. Bây giờ, Hồng Kông đang nghiêng ngả trên rìa của điểm tới hạn.
Vào những năm 1980, các cuộc đàm phán giữa hai cường quốc đã dẫn đến một cuộc đụng độ về ảnh hưởng chính trị ở Hồng Kông. Hồng Kông được hưởng quyền tự chủ ở mức độ cao, cả trước và ngay sau khi bàn giao năm 1997, nhưng cũng chịu làn sóng ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc.
Sự kết hợp đối kháng này đã gây ra những ảnh hưởng sâu sắc đến truyền thông địa phương. Khi xã hội địa phương bắt đầu phát triển trong thời kỳ đó – và nhiều tòa soạn lần đầu tiên chấp nhận những lý tưởng tự do về tính chuyên nghiệp của báo chí – các công ty truyền thông cũng bắt đầu bắt chuyển sang hướng thân Bắc Kinh đáng kể. Trong một phân tích năm 1997, các bài xã luận trên năm tờ báo lớn được cho là miêu tả chính phủ Trung Quốc được ưu ái hơn chính quyền Hồng Kông, theo một bài báo năm 2007 của Ma Ngok. Một nghiên cứu trên 14 tờ báo vào năm 2004 cũng cho thấy 55% các tin bài ủng hộ Bắc Kinh, trong khi chỉ 15% ủng hộ dân chủ.
Chỉ có một tờ báo đi ngược lại xu hướng này, với một nửa số tài liệu tin tức và 90 phần trăm bài xã luận được cho là ủng hộ dân chủ: Apple Daily.
Do ông trùm truyền thông và nhà hoạt động ủng hộ dân chủ Jimmy Lai thành lập vào năm 1995, Apple Daily là một tờ báo lá cải viết về tất cả mọi thứ từ những câu chuyện phiếm về người nổi tiếng đến các cuộc điều tra buộc những người có quyền lực phải chịu trách nhiệm giải trình cho hành động của họ. Là người đầu tiên thành công trong việc kết hợp giải trí giật gân với tin tức nghiêm túc, Apple Daily đã tham gia vào lĩnh vực truyền thông đáng chú ý: phá vỡ các quy tắc của Hiệp hội báo chí Hồng Kông bằng cách tính phí hai đô la thay vì năm đô la. Apple Daily nhanh chóng trở thành tờ báo được lưu hành nhiều thứ hai tại Hồng Kông, làm giảm thị phần của hầu hết các tờ báo Trung Quốc. “Sự xuất hiện của Apple Daily … đã thay đổi cơ bản hệ sinh thái truyền thông của Hồng Kông,” Ma viết.
Quan trọng nhất, tờ báo này được biết đến với lập trường chỉ trích Trung Quốc – lập trường mà từ lâu đã khiến nước này trở thành mục tiêu chính để chính quyền Trung Quốc trấn áp bất đồng chính kiến. Lai, một triệu phú tự thân , đã trốn sang Hồng Kông từ Trung Quốc đại lục năm 12 tuổi, đã thành lập tờ báo sau khi bị chính trị hóa bởi cuộc đàn áp của những người biểu tình ủng hộ dân chủ ở Quảng trường Thiên An Môn vào năm 1989 của Trung Quốc.
Vào tháng 8, hơn 200 cảnh sát đã đột kích vào văn phòng của Apple Daily để điều tra hành vi gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia. Ông Lai bị bị bắt vì tình nghi thông đồng với lực lượng nước ngoài, vi phạm luật an ninh quốc gia Hồng Kông do Bắc Kinh áp đặt vào tháng 6 và vì âm mưu lừa đảo. Sau khi trải qua sinh nhật lần thứ 72 trong tù vào tuần trước, ông Lai đã bị buộc tội thông đồng với các thế lực nước ngoài vì kêu gọi các nước áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Hồng Kông và Trung Quốc, cùng các tội danh khác. Ông Lai đã bị từ chối tại ngoại và vụ án được hoãn lại cho đến ngày 16 tháng 4.
Cuộc đàn áp này đối với Apple Daily và ông Lai là đỉnh điểm của một câu chuyện kéo dài hàng thập kỷ tóm lược lại cuộc đấu tranh rộng lớn hơn ở Hồng Kông, giữa báo chí và các lực lượng chính trị đang tìm cách kiềm chế họ. Năm ngoái , các nhà báo nước ngoài đã bị từ chối cấp thị thực, nhà chức trách đã giới hạn định nghĩa về “đại diện truyền thông” đối với các tổ chức được chính phủ đăng ký và các tổ chức quốc tế “nổi tiếng”, cảnh sát đã bắt một nhà báo người đã thực hiện một cuộc điều tra quan trọng và một chương trình có nhà hoạt động ủng hộ dân chủ Nathan Law đã được gỡ ra khỏi trang web của đài truyền hình công cộng RTHK.
Kể từ những năm đầu tiên, Apple Daily đã bị cuốn vào những tranh cãi xung quanh quyền tự do báo chí. Năm 1999, quan chức của Ủy ban độc lập chống tham nhũng (ICAC) đột kích tờ báo – một vụ việc làm dấy lên sự phẫn nộ của công chúng – sau khi một phóng viên bị cáo buộc hối lộ cảnh sát để có thông tin. Apple Daily đã phản đối hành động này tại tòa án và vụ việc được đưa ra Tòa phúc thẩm cuối cùng trước khi các lập luận của tờ báo bị bác bỏ.
Trong những thời khắc chính trị lớn nhất của thành phố, tờ báo trực tiếp đảm nhận vai trò vận động. Khi Trung Quốc lần đầu tiên cố gắng thông qua luật an ninh quốc gia vào năm 2003, hơn 500.000 người Hong Kong đã xuống đường phản đối và yêu cầu đặc khu trưởng đầu tiên, Tung Chee-Hwa, từ chức. Vào ngày diễn ra cuộc biểu tình, Apple Daily đã in dòng tiêu đề trang nhất: “Hẹn gặp bạn trên đường phố.”
Vào năm 2012, trong các cuộc biểu tình rầm rộ chống lại một chương trình giáo dục quốc gia về đạo đức được đề xuất mà các nhà phê bình cho là giống như tẩy não, tờ báo một lần nữa lại kêu gọi độc giả tuần hành với tiêu đề: “Ngày mai chúng ta hãy xuống đường. Bảo vệ phẩm giá của Hồng Kông. ” Mô hình này đã được lặp lại trong Cách mạng Dù Vàng năm 2014 và các cuộc biểu tình chống chính phủ năm 2019.
Năm ngoái, Apple Daily đã giành được Giải thưởng Báo chí Nhân quyền Hồng Kông nhờ đưa tin về Liu Xia, một nhà thơ, nghệ sĩ và nhà bảo vệ nhân quyền, là vợ của Liu Xiaobo, một nhà hoạt động nhân quyền nổi tiếng của Trung Quốc, đã chết khi đang phục vụ bản án 11 năm tù giam vì tội “lật đổ.”
Kể từ khi ra đời, lập trường ủng hộ dân chủ của tờ báo này đã dẫn đến việc tẩy chay quảng cáo từ các doanh nghiệp do Trung Quốc tài trợ, các nhà phát triển bất động sản, và hơn thế nữa, bên cạnh những rào cản đối với việc niêm yết công khai của Next Media Group. Báo chí đã bị đốt cháy và ăn cắp, và ông Lai là mục tiêu của một âm mưu giết người vào năm 2009, cổng biệt thự của ông vào năm 2013 bị đâm sập, và bị ném bom vào nhà và trụ sở của công ty Next vào năm 2015, theo New York Times . Các cuộc tấn công phản ánh bản chất chia rẽ chính trị của người Hồng Kông, trong những năm gần đây họ đã ngày càng trở nên ngày càng chia rẽ giữa các đường lối ủng hộ Bắc Kinh và ủng hộ dân chủ.
Tuy nhiên, bài xã luận của Apple Daily cũng mang lại lợi nhuận đáng kể. Năm ngoái, số lượt xem trang của Apple Daily đã tăng gấp đôi lên mức trung bình 8 triệu trong những ngày biểu tình và từ tháng 6 trở đi, cổ phiếu của Apple Daily đã tăng 60% chỉ trong nửa năm. Theo báo cáo của Emily Tsang cho Viện Reuters vào tháng 12, hơn 1 triệu người cũng đã đăng ký để truy cập trang web của tờ báo.
“Kể từ khi video ra mắt cách đây 10 năm, lưu lượng truy cập vào trang web Apple Daily đã tăng đều đặn,” Tsang viết. “Apple Daily nhằm sản xuất các clip sáng tạo với cách kể hài hước và hoạt hình, nhằm biến tin tức thành một thứ gì đó sinh động và thú vị… Đồng thời, họ đã thu hút rất nhiều chỉ trích: một là họ thiếu khách quan, thường phóng đại và giật gân tin tức và ảnh hưởng đến độ chính xác. “
Thật vậy, Apple Daily hiện thường làm nhà lãnh đạo tư tưởng ủng hộ dân chủ nhiều hơn và đã bị chỉ trích vì đưa tin thiên vị, chẳng hạn do tập trung đưa tin về bạo lực của cảnh sát và báo cáo bạo lực của người biểu tình trong các cuộc biểu tình năm ngoái. Tờ báo cũng đã tham gia vào lãnh thổ phi đạo đức. Vào năm 1998, một phóng viên đã trả tiền chụp ảnh một người đàn ông sau khi ông ta bị chụp ảnh gạ gẫm gái mại dâm ở Trung Quốc đại lục ngay sau khi vợ ông tự tử, BBC đưa tin .
Gần đây, Lai cũng bị chỉ trích vì liên minh với các phần tử cực hữu cực hữu và ủng hộ Tổng thống Donald Trump trong cuộc bầu cử gần đây ở Hoa Kỳ. Khi chính trị gia cánh hữu người Úc Avi Yemini gọi các nhà hoạt động Black Lives Matter là “những kẻ côn đồ bạo lực tấn công các chủ doanh nghiệp vô tội” trong một tweet và nói rằng không nên so sánh họ với những người biểu tình ở Hồng Kông, Lai đã cảm ơn ông vì đã “lên tiếng” cho họ.
Tuy nhiên, tờ báo độc lập quyết liệt chắc chắn là một phần quan trọng trong bối cảnh truyền thông quan trọng của Hồng Kông – và những người ủng hộ sẵn sàng đấu tranh cho tờ báo .
Sau cuộc đột kích vào Apple Daily và việc ông Lai bị bắt, người Hồng Kông đã đổ xô mua cổ phiếu của công ty truyền thông Next Digital của ông Lai, khiến cổ phiếu công ty tăng vọt hơn 1.100% lên mức cao nhất trong bảy năm và nâng giá trị thị trường từ 238triệu đô la Hồng Kông lên đến 2,9 tỷ đô la Hồng Kông. Ngoài việc xếp hàng để mua báo in, các cá nhân và nhóm cũng đã mua quảng cáo để ủng hộ Apple Daily, đặt các quảng cáo đôi khi mang âm hưởng lật đổ, báo cáo Quartz đưa tin .
Tuy nhiên, nhà xuất bản Next Digital của Apple Daily đã báo cáo khoản lỗ ròng 53 triệu đô la trong năm tài chính 2019-2020 và cho biết họ sẽ sa thải 140 nhân viên ở Đài Loan, theo South China Morning Post .
Bất chấp cái giá gia tăng, ông Lai và nhân viên của Apple Daily đã thề sẽ tiếp tục chiến đấu . “Thực ra, tôi đang nghĩ nếu biết kết cục như thế này và bị bỏ tù, liệu tôi có thay đổi cách viết cuộc đời mình không? Và tôi nhận ra rằng không, tôi sẽ không làm, ” ông Lai nói với New York Times trong một podcast phát hành vào tháng 9. “Tôi thực sự không có bất cứ điều gì để hối tiếc.”
*Ông Jimmy Lai đã được tại ngoại hầu tra hôm thứ Tư sau khi đóng 1,3 triệu đô la tiền thế chân.
Nguồn: https://thediplomat.com/2020/12/what-apple-daily-means-for-hong-kong/?