Thục Anh
Từ sau cuộc chiến 1975, hàng triệu người Việt, Miên, Lào đã vượt biên, định cư tại nhiều quốc gia trên thế giới, đông nhất tại Hoa Kỳ. Họ thành công trên mọi lãnh vực và hầu như đã hoà nhịp sống với người bản xứ, kể cả người da trắng, da màu. Tuy nhiên nhiều người dân tộc Mông ở Lào, Thái và cao nguyên miền bắc Việt Nam vẫn làm nông khi sang Mỹ, nhiều người chuyên nông canh như ở Fresno, California.
Ở nhiều nơi, người Mông làm nông bán kỳ trong năm. Họ có full-time job, công việc toàn thời gian ở các hãng xưởng hay cửa hàng buôn bán của họ, nhưng đến mùa xuân, khoảng tháng 5, tuyết tan, trời ấm dần, họ trở lại các khu đất mướn hàng năm của nông dân da trắng để canh tác. Từ tháng 7 họ đã có nông sản bán, hoặc cùng trong các chợ trời chung với người Mỹ da trắng hay thổ dân bản xứ, hoặc các khu chợ mới địa phương dành cho họ.
Tại Minnesota, người Mông làm nông bán thời kỳ rất đông, chính phủ địa phương cho mở thêm nhiều chợ trời, hầu hết chợ mới đều chỉ thấy người Mông. Người có sản phẩm bán ngoài chợ trời, Farmers Market, đều không phải trả thuế.
Người bán hàng không cần có giấy phép sản xuất, không phải đóng thuế, chỉ đóng 20 đô la/ngày cho quầy hàng rộng 20×10 feet. Nếu muốn bán đồ ăn, phải có nhà hàng được cấp giấy phép. Người điều hành chợ cho biết hầu như nông sản đem bán được tiêu thụ hết trong ngày.
Thường họ chỉ bán từ tháng 7 đến đầu tháng 10. Lời ròng chừng 5-10 ngàn đô. Họ bán tất cả loại rau người Á đông thường ăn như rau muống, mồng tơi, rau đay, khoai lang, rau thơm, hành tỏi, ớt…
Không chỉ có người vùng Đông Nam Á đi chợ này, người Mỹ, người các quốc gia khác cũng thích đến mua, phần rẻ, phần tươi, phần vui được ngắm người qua lại ngoài trời ấm áp và vì có thể kỳ kèo trả giá được.
Có thể thấy một số người Phi Châu mua sạch sành sanh rau đay tại 1 hay 2 có khi cả 3 sạp hàng một lúc, không hiểu họ ăn rau đay thế nào, hay để làm gì, trong khi người Việt chỉ mua 1,2 bó. Cũng có thể thấy nhiều người Phi Châu khác mua đến 10, 15 kg ớt chín đỏ vàng có độ cay lên đến 7, 8 trăm ngàn scoville. Cay xé lưỡi!
Tại các tiểu bang nóng như Texas, Florida chợ trời được mở càng ngày càng nhiều hay mở rộng thêm. Eden, một khu chợ nổi tiếng của người Việt vùng Falls Church, Virginia, dù không phải chợ trời, nhưng thứ Bảy, Chúa Nhật cũng có nhiều người đem rau hay cây ớt, chanh, kiểng trồng được ở nhà ra bán. Florida vài tuần trước đây, khu chợ trời cũ Pinellas, Tampa Bay được di chuyển về khu đất trống vùng SHOWTIME Speedway rộng hơn nhiều.
Thú vị là khu chợ trời này có nhiều người Việt, hầu hết họ bán các loại cây có hoa, trái để trồng, một số bán thịt heo rừng, cá ướp gia vị sẵn. Người Mông, Thái, Lào, Miên thường bán nông sản tự họ sản xuất, người Mỹ nếu bán rau, củ, quả hay mật ong cũng mang từ nông trại của họ ra, có người bán đá quý và đồ trang sức.
Khu chợ mới này có một quầy thông tin, hướng dẫn người có ý định xin một chỗ bán hàng. Quầy thông tin này được điều hành bởi người Thái Lan.