Hàn Lam
(VNTB) – Chính sách độc quyền vàng miếng SJC có thể gây ra tình trạng thao túng giá đẩy giá vàng để trục lợi. Thống đốc Ngân hàng Nhà nước khẳng định sắp tới sửa nghị định sẽ xem xét, lấy ý kiến vấn đề này.
Độc quyền nên dễ dàng làm giá hưởng lợi riêng?
Nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội cho rằng diễn biến không bình thường của thị trường kinh doanh vàng miếng trong nước, nhất là từ đầu năm 2022 đến nay, đã thể hiện thị trường này có rất nhiều điểm bất ổn và bất hợp lý. Đơn cử như mức chênh lệch về giá là quá cao giữa vàng trong nước với giá vàng trên thị trường thế giới có lúc lên đến trên 20 triệu đồng mỗi lượng.
Đặc biệt, sự chênh lệch giữa giá vàng miếng SJC với vàng trang sức SJC cùng hàm lượng hoặc với giá vàng miếng của các thương hiệu khác đang gây tâm lý lo lắng, bất an cho người dân, làm giảm niềm tin vào giá trị của đồng tiền Việt Nam và làm gia tăng lạm phát.
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, bà Nguyễn Thị Hồng cho biết, vừa qua giá vàng trên thị trường quốc tế diễn biến rất phức tạp, khó lường. Giá vàng chịu tác động bởi rất nhiều yếu tố, như đồng USD, xung đột giữa Ukraine và Nga, cùng một loạt các sự kiện về thương mại, về chính trị khác.
Ở trong nước, giá vàng có cùng xu hướng với giá vàng của thế giới, nhưng tốc độ điều chỉnh tăng của giá vàng trong nước nhanh hơn và tốc độ điều chỉnh giá vàng xuống thì lại chậm hơn giá vàng của thế giới. Qua theo dõi, đánh giá, phân tích, Ngân hàng Nhà nước nhận thấy rằng giá vàng của các nhãn thương hiệu khác ngoài SJC về cơ bản, chênh lệch so với quốc tế khoảng 2 triệu đồng/lượng, nhưng riêng vàng SJC tăng ở mức lớn, khoảng 16 – 17 triệu đồng trên một lượng.
Sẽ cân nhắc dừng độc quyền
Theo bà Nguyễn Thị Hồng thì vấn đề là do một số nguyên nhân như sau: Thứ nhất, thực hiện chủ trương chống vàng hóa trong nền kinh tế, từ năm 2012, thực hiện Nghị định 24/2012/NĐ-CP, và đặc biệt là từ năm 2014 trở lại đây, Ngân hàng Nhà nước không nhập vàng về để sản xuất vàng miếng. Như vậy, nguồn cung vàng miếng trong nước đã bị giảm đi, bởi vì có thể một phần vàng đó được chuyển sang sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ.
Thứ hai, với biến động của giá vàng thế giới như vậy, bản thân các doanh nghiệp kinh doanh vàng miếng cũng rất lo ngại về rủi ro nên thường niêm yết giá rất cao. Với SJC, đây là một thương hiệu vàng được người dân ưa chuộng hơn cả nên họ niêm yết giá cao.
Vàng SJC mua cao thì bán cao trong khi thương hiệu khác thì mua thấp, bán thấp. Ngân hàng Nhà nước đã chuẩn bị sẵn sàng phương án can thiệp nếu cần thiết. Thời gian qua, tổng hiệp số liệu đơn vị kinh doanh vàng thì Ngân hàng Nhà nước thấy người dân không có nhu cầu mua vàng miếng nhiều mà bán ròng nhiều.
Khi giá vàng cao, dân mang đi bán lấy Việt Nam đồng. Do đó, Ngân hàng Nhà nước chưa nhập khẩu thêm về để can thiệp vàng, nhưng Ngân hàng Nhà nước xây dựng phương án khi cần thiết thì can thiệp. Vì khi nhập khẩu vàng, Ngân hàng Nhà nước dùng dự trữ ngoại hối can thiệp.
Lợi ích nhóm quyền lực nào sẽ được xướng tên trong tương lai?
Cựu Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, ông Nguyễn Văn Bình là tác giả của đề xuất ban hành Nghị định 24/2012/NĐ-CP mà bà Nguyễn Thị Hồng đề cập đến ở phần đầu bài viết này, nói rằng từ ngày 25-5-2012, SJC đã chấm dứt dập vàng miếng và Ngân hàng Nhà nước thực hiện vai trò độc quyền nhà nước trong dập vàng miếng.
“Nhưng do vàng SJC đến thời điểm hiện nay đã chiếm tới khoảng 93% – 95% của thị phần vàng miếng nên để tránh xáo trộn, cũng như chi phí phải dập lại thì Ngân hàng Nhà nước sử dụng luôn mác đó và độc quyền nhà nước về mác đó chứ không có công ty SJC nào được dập vàng miếng SJC nữa” – ông Bình lý giải, đồng thời khẳng định sau khi Nghị định 24/2012/NĐ-CP ban hành, tất cả loại vàng miếng trước đây đã được cấp phép đều được phép lưu hành bình thường. Nhà nước không bắt buộc phải chuyển đổi từ mác vàng miếng này sang mác vàng miếng khác.
Tuy nhiên dường như cả Thống đốc đương nhiệm lẫn tiền nhiệm đều tránh đối mặt với thắc mắc, vậy SJC gia công cho ai, tại sao giá chênh lệch như thế, và chênh lệch vào túi ai, ngân sách Nhà nước có được hưởng không? Từ khi thực hiện chính sách đã gây tổn thất không nhỏ cho doanh nghiệp kinh doanh vàng, cho người dân phải bù tiền để chuyển đổi sang vàng thương hiệu quốc gia. Và đương nhiên doanh nghiệp nào được chuyển đổi – tức được phép “khoác áo” SJC thì sẽ thu lợi rất lớn…