Trước chuyến công du Việt Nam của Tổng thống Obama, giới ngoại giao và một số tờ báo đảng nước này ồn ào tuyên truyền về khả năng “lần đầu tiên từ khi bình thường hóa quan hệ Việt – Mỹ vào năm 1995, Mỹ sẽ dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam”.
Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel. Hình VOA
Thậm chí vào tuần trước, Bộ Quốc phòng Việt Nam còn “âm thầm” tổ chức một hội nghị quốc phòng với sự tham dự của các nhà sản xuất vũ khí hàng đầu của Mỹ như Boeing, Lockheed Martin. Hội nghị này diễn ra trong vòng bí mật. Truyền thông nhà nước không được phép đề cập đến sự kiện này, và các phóng viên quốc phòng không đưa tin về diễn đàn.
Lối tuyên truyền một chiều “dỡ bỏ hoàn toàn…” càng trở nên phấn khích thái quá khi Trợ lý ngoại trưởng Mỹ đặc trách Đông Á-Thái Bình Dương – ông Daniel Russel – đến Hà Nội.
Tuy thế, đã qua hẳn cái thời chính thể Việt Nam chỉ muốn nhận không muốn cho. Tại cuộc họp báo ở Hà Nội ngày 10/5, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel đã nói rằng “chưa có quyết định nào” về lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam.
Ngay trước đó, vị trợ lý chuyên về quân sự này cũng đã phải đặt thẳng vấn đề cải thiện nhân quyền với giới lãnh đạo Việt Nam, và khẳng định rằng nhân quyền là một phần quan tọng trong những nội dung của chuyến đến Việt Nam của Tổng thống Obama.
Những tin tức cập nhật từ Quốc hội Mỹ càng cho thấy phần lớn giới nghị sĩ Mỹ đang quyết liệt yêu cầu Obama phải tỏ thái độ với Hà Nội, và Mỹ sẽ không thể có nhân nhượng nào nếu Việt Nam vẫn tiếp tục bắt bớ bất đồng, sách nhiễu các nhà hoạt động nhân quyền và gần đây đánh đập dã man nhiều người dân đi biểu tình vì môi trường.
Năm 2014, Mỹ đã dỡ bỏ một phần lệnh cấm bán vũ khí sát thương đối với Việt Nam để Việt Nam mua một số mặt hàng quốc phòng giúp bảo vệ vùng ven biển và mặt biển.
Vào lần này, tuy không hứa hẹn nhiều, trợ lý ngoại trưởng đặc trách Đông Á-Thái Bình Dương nói lệnh cấm vốn đã được áp đặt trong nhiều thập kỷ vẫn được xem xét định kỳ.
Ông Russel còn lưu ý rằng Mỹ đã nói rõ hồi năm 2014 và hiện nay vẫn duy trì quan điểm rằng để đưa ra quyết định về lệnh cấm bán vũ khí, Mỹ xem xét các tiến bộ Việt Nam đạt được trong các vấn đề nhân quyền quan trọng: “Chúng tôi đã nói rõ ở thời điểm đó và điều đó vẫn đúng ở thời điểm này, đó là một trong những yếu tố quan trọng có thể dẫn đến dỡ bỏ lệnh cấm là tiếp tục đà tiến trong việc Việt Nam đạt các tiêu chuẩn nhân quyền phổ quát cũng như đạt tiến bộ trong các cải cách tư pháp quan trọng. Với sự phát triển của Quan hệ Đối tác Chiến lược, chúng tôi sẽ xem xét vấn đề này một cách nghiêm túc”.
Thế nhưng lấy gì bảo đảm là sau khi được dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương, nhà cầm quyền Việt Nam sẽ thực hiện đúng những cam kết về nhân quyền như đã hứa hẹn trong rất nhiều lần nhưng vẫn chỉ là đầu môi chót lưỡi?
Từ khi trở thành thành viên của Hội đồng nhân quyền Liên hiệp quốc và mặc dù vẫn phải báo cáo định kỳ phổ quát về nhân quyền, Việt Nam vẫn đều đặn vi phạm.
Vỏ quýt dày có móng tay nhọn. Ông Murray Hiebert, chuyên gia về khu vực thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, khẳng định rằng ngay cả khi lệnh cấm được dỡ bỏ “điều đó không có nghĩa là Việt Nam có thể thực sự và sẽ được cho phép mua những mặt hàng cụ thể”. Ông nói Mỹ vẫn có thể từ chối các hồ sơ mua những vũ khí cụ thể nếu có những vi phạm nhân quyền nghiêm trọng.
Lê Dung / SBTN