(VNTB) – Các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu đã nhất trí về một loạt các biện pháp trừng phạt nhằm vào Belarus sau khi một chuyến bay của Ryanair từ Hy Lạp đến Lithuania buộc phải hạ cánh xuống Minsk và một nhà báo Belarus trên máy bay bị bắt giữ.
Ngoài việc ngăn chặn việc sử dụng không phận và sân bay của 27 quốc gia, EU dự kiến sẽ trừng phạt các quan chức có liên quan đến vụ việc bằng các biện pháp trừng phạt, hãng tin AP đưa tin.
Các nhà lãnh đạo EU đã đưa ra quyết định tại một hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp được tổ chức vào thứ Hai và dự kiến sẽ thực thi các biện pháp trừng phạt ngay khi các thủ tục pháp lý cho phép.
Quyết định này được đưa ra khi Roman Protasevich, nhà báo đang bị giam giữ ở Belarus, xuất hiện trong một video được đăng trên Telegram hôm thứ Hai, nói rằng anh ta đang trong tình trạng sức khỏe tốt, nhưng đang bị giam trong một trại giam trước khi xét xử ở Minsk.
Với hai bàn tay nắm chặt và có một vết đen hiện rõ trên trán, nhà báo Protasevich thừa nhận rằng anh ta tham gia tổ chức các cuộc biểu tình lớn ở Minsk vào năm ngoái.
Ngay sau khi đoạn video được đăng tải, các đồng minh của nhà báo cho rằng đoạn video có thể được thực hiện dưới sự ép buộc, với Sviatlana Thiskanouskaya, một nhà lãnh đạo của phe đối lập Belarus, viết trên Twitter: ” Điều này cho thấy Raman bị áp lực thể chất và đạo đức như thế nào.” (Raman là cách viết tiếng Belarus của tên Roman Protasevich.)
“Tôi yêu cầu trả tự do ngay lập tức cho Raman và tất cả các tù nhân chính trị,” Thiskanouskaya nói.
Chuyện gì đã xảy ra?
Việc giam giữ Protasevich đã gây ra sự phẫn nộ quốc tế, với việc chủ tịch Ủy ban châu Âu cảnh báo rằng Belarus sẽ phải đối mặt với “hậu quả nghiêm trọng” vì các hành động của họ.
“Sẽ có một câu trả lời rất mạnh mẽ vì đó là hành vi thái quá và Lukashenko cùng chế độ của ông ấy phải hiểu rằng điều này sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng”, Ursula von der Leyen nói với các phóng viên hôm thứ Hai.
Bà cho biết, các nhà lãnh đạo EU sẽ thảo luận thêm về các biện pháp trừng phạt đối với các tổ chức kinh doanh và kinh tế đang tài trợ cho nhà nước và lĩnh vực hàng không ở Belarus sau vụ “cướp” chuyến bay.
Belarus buộc chuyến bay FR4978 của Ryanair hôm Chủ nhật từ Athens đến Vilnius ở Lithuania phải chuyển hướng trước khi bắt giữ Protasevich.
Protasevich, 26 tuổi, là người sáng lập một kênh ứng dụng nhắn tin ở Belarus, kênh này từng là kênh dẫn thông tin quan trọng cho những người phản đối tổng thống độc tài của Belarus.
Dịch vụ báo chí của Tổng thống Belarus cho biết, đích thân Tổng thống Alexander Lukashenko đã điều một máy bay chiến đấu MiG-29 đi cùng máy bay Ryanair đến sân bay Minsk.
Họ cho biết nhận được lời đe dọa đánh bom khi máy bay đang bay qua lãnh thổ Belarus; quan chức Belarus sau đó cho biết không tìm thấy chất nổ nào trên máy bay.
Liên minh châu Âu, Mỹ và Anh đã lên án việc Belarus chuyển hướng chuyến bay vào Chủ nhật để bắt giữ Protasevich.
Belarus tuyên bố mối đe dọa đánh bom Hamas đứng sau việc chuyển hướng chuyến bay Ryanair
Belarus tuyên bố hôm thứ Hai rằng họ đã nhận được một tin nhắn từ nhóm chiến binh người Palestine Hamas đe dọa sẽ cho nổ một chuyến bay đến Lithuania trên không phận Belarus trừ khi Liên minh châu Âu lên án Israel về cuộc xung đột ở Dải Gaza.
Giám đốc Bộ giao thông Belarus Artem Sikorski cho biết, thông điệp có đoạn: “Chúng tôi, những người lính Hamas, yêu cầu Israel ngừng bắn vào khu vực Gaza.
“Chúng tôi yêu cầu Liên minh châu Âu ngừng hỗ trợ cho Israel (…) nếu các yêu cầu của chúng tôi không được đáp ứng, một quả bom sẽ phát nổ (trên máy bay Ryanair) trên bầu trời Vilnius.”
Sikorski đã lên tiếng trước sự lên án toàn cầu sau khi Belarus buộc một chuyến bay từ Athens đến Litva chở nhà bất đồng chính kiến nổi tiếng của Belarus hạ cánh ở Minsk. Roman Protasevich sau đó bị áp giải khỏi máy bay và bị bắt.
Trước đó, vào hôm thứ Hai, Bộ Ngoại giao Belarus khẳng định nhà chức trách nước này đã hành động “hoàn toàn phù hợp với các quy tắc quốc tế” và cáo buộc châu Âu đang chính trị hóa vụ việc.
“Chúng tôi rất ấn tượng với sự vội vàng khi châu Âu đưa ra những tuyên bố công khai mang tính hiếu chiến,” phát ngôn viên Anatoliy Glaz cho biết.
Bộ Ngoại giao Nga cũng chỉ trích phản ứng của phương Tây với phát ngôn viên Maria Zakharova viết trên Facebook: “Thật là sốc khi phương Tây gọi vụ việc xảy ra trên không phận Belarus là ‘chấn động’.”
Phát ngôn viên này cáo buộc các nước phương Tây là đạo đức giả, trích dẫn “bắt cóc bạo lực, cưỡng bức hạ cánh và bắt giữ bất hợp pháp.”
Tháng 11 năm ngoái, cơ quan an ninh Belarus (KGB) đã xếp Pratasevich vào danh sách “các cá nhân liên quan đến các hoạt động khủng bố”. Ông là người đồng sáng lập kênh Nexta Telegram đóng vai trò dẫn đầu trong làn sóng biểu tình ở Belarus phản đối cuộc tái đắc cử năm 2020 của Tổng thống Lukashenko, người đã tại vị từ năm 1994.
Châu Âu và Mỹ đã phản ứng như thế nào?
Brussels cho biết họ đã triệu tập đại sứ Belarus tại EU, Aleksandr Mikhnevich, để yêu cầu trả tự do cho nhà báo.
“Đại sứ Mikhnevich đã được thông báo về sự lên án cứng rắn của các tổ chức EU và các nước thành viên EU về hành động cưỡng chế mà chính quyền Belarus đã gây nguy hiểm cho sự an toàn của hành khách và phi hành đoàn”, theo thông báo từ cơ quan đối ngoại của EU.
“Tổng thư ký Sannino truyền đạt quan điểm của EU rằng hành động thái quá của chính quyền Belarus cấu thành một nỗ lực trắng trợn khác nhằm bịt miệng mọi tiếng nói đối lập trong nước và yêu cầu thả ông Pratasevich ngay lập tức.”
Ngoại trưởng của Liên minh châu Âu, Josep Borrell, nói trong một tuyên bố rằng vụ bắt giữ cấu thành “một nỗ lực trắng trợn khác của chính quyền Belarus nhằm bịt miệng mọi tiếng nói của phe đối lập”.
“Khi thực hiện hành vi cưỡng chế này, nhà chức trách Belarus đã gây nguy hiểm cho sự an toàn của hành khách và phi hành đoàn. Một cuộc điều tra quốc tế về sự cố này phải được thực hiện để xác định xem có vi phạm các quy tắc hàng không quốc tế hay không “, ông nói thêm.
Lithuania cho biết Belarus đã bắt giữ công dân EU làm con tin bằng cách chuyển hướng máy bay.
“Toàn bộ EU đã bị tấn công tàn bạo và phải đáp trả nghiêm khắc nhất” Bộ ngoại giao của Lithuania cho biết.
Nước này kêu gọi xem xét đưa ra khuyến nghị chung của EU để tránh xâm nhập vào không phận Belarus.
Lithuania cũng muốn Cơ quan Hàng không Dân dụng Quốc tế tước tư cách thành viên của Belarus.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Anthony Blinken cho biết Washington “lên án mạnh mẽ hành động trơ trẽn và gây sốc khi chuyển hướng một chuyến bay thương mại để bắt giữ một nhà báo” của nhà nước Belarus.
“Chúng tôi yêu cầu một cuộc điều tra quốc tế và đang phối hợp với các đối tác của chúng tôi trong các bước tiếp theo”, ông viết trên Twitter.
Cả Brussels và Washington đều kêu gọi trả tự do ngay lập tức cho Pratasevich.
Ngoại trưởng Anh Dominic Raab cho biết London đang “phối hợp với các đồng minh”. “Hành động kỳ quặc này của Lukashenko sẽ có những tác động nghiêm trọng”, ông nói.
Bối cảnh của câu chuyện này là gì?
Phong trào phản đối bùng nổ sau cuộc bầu cử tổng thống tháng 8 năm 2020, vốn bị phe đối lập và các nước phương Tây phán quyết là gian lận.
Nhiều tuần có biểu tình vớihàng chục nghìn người tụ tập ở Minsk và các thành phố khác – một sự huy động khổng lồ cho một đất nước 9,5 triệu dân.
Tuy nhiên, các cuộc biểu tình dần dần chững lại khi đối mặt với các vụ bắt giữ hàng loạt và bạo lực của cảnh sát khiến ít nhất 4 người thiệt mạng, cùng với các vụ quấy rối tư pháp đang diễn ra và án tù nặng nề được áp dụng cho các nhà hoạt động và nhà báo.
Cho đến nay, EU đã áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức cấp cao của Belarus, kể cả Lukashenko, trong bối cảnh bị cáo buộc gian lận bầu cử và đàn áp bạo lực người biểu tình. Các biện pháp trừng phạt này là lệnh cấm đi lại đến EU và đóng băng tài sản đối với 88 cá nhân và 7 thực thể.
Pratasevich đã trốn khỏi đất nước đến Ba Lan hiện phải đối mặt với cáo buộc có thể chịu mức án lên đến 15 năm tù.
Lãnh đạo phe đối lập lưu vong của Belarus Sviatlana Tsikhanouskaya đã kêu gọi Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế bắt đầu điều tra.
“Rõ ràng đây là một hoạt động cướp một chiếc máy bay của đặc vụ để bắt nhà hoạt động và blogger Roman Pratasevich, ”cô nói trong một tuyên bố. “Không một người nào bay qua Belarus có thể chắc chắn về sự an toàn của mình.”
Ryanair đã nói gì?
Trong khi đó, Ryanair nói trong một tuyên bố vào Chủ nhật rằng họ đã “thông báo cho các cơ quan an ninh và an toàn quốc gia và châu Âu liên quan” sau khi được chuyển hướng đến Belarus và xin lỗi tất cả các hành khách bị ảnh hưởng “vì sự chậm trễ đáng tiếc này, nằm ngoài tầm kiểm soát của Ryanair.”
Hãng đã không đề cập việc bắt giữ một trong những hành khách của mình.
Hãng tin ANP cho biết hãng máy bau KLM, chi nhánh Hà Lan của hãng hàng không Air France KLM, dự kiến sẽ tạm dừng các chuyến bay qua Belarus sau vụ việc.
Cơ quan báo chí đã đưa tin về diễn biến ngay sau khi Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte yêu cầu các hãng hàng không ở châu Âu tránh không phận Belarus.
Hãng vận chuyển của Latvia, airBaltic, cũng thông báo vào thứ hai rằng để đối phó với việc buộc phải chuyển hướng chuyến bay Ryanair, họ đã “quyết định tránh vào không phận Belarus cho đến khi tình hình trở nên rõ ràng hơn hoặc có quyết định của chính quyền.”
Hãng bay đã định tuyến lại hai trong số các chuyến bay vào Chủ nhật – từ Riga đến Odessa ở Ukraine và từ Riga đến Tbilisi ở Georgia – để tránh xâm nhập vào không phận Belarus.
Bộ trưởng Giao thông Anh Grant Shapps cho biết ông đã chỉ thị cho các hãng hàng không của Anh tránh không phận Belarus để “giữ an toàn cho hành khách”.
Nguồn: Euronews