(VNTB) – Lá thư kêu gọi của Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Lắk không phải là một lời mời chân thành, mà là một phần của chiến dịch đàn áp xuyên quốc gia nhằm ép buộc người tỵ nạn trở về nơi họ sẽ bị tra tấn và bỏ tù.
Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Lắk đã phát hành một lá thư kêu gọi vào ngày 20 tháng 3 năm 2025, nhắm đến đồng bào dân tộc thiểu số Đắk Lắk đang cư trú tại Thái Lan, yêu cầu họ trở về Việt Nam từ nguồn hỗ trợ của chính quyền. Lá thư này không chỉ thiếu cơ sở thực tế mà còn che giấu những hành vi đàn áp nhân quyền nghiêm trọng của chính quyền Việt Nam đối với các cộng đồng bản địa, đặc biệt là người Montagnard ở Tây Nguyên. Chúng tôi, những người đấu tranh cho nhân quyền và công lý, mạnh mẽ phản đối lá thư này và kêu gọi cộng đồng quốc tế lên án hành động của cả chính quyền Việt Nam lẫn Thái Lan trong việc đe dọa, bắt giữ và trục xuất những người tỵ nạn.
1. Lá thư che giấu sự thật về lý do đồng bào phải rời bỏ quê hương
Lá thư của Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Lắk cho rằng đồng bào dân tộc thiểu số đã bị “dụ dỗ”, “tẩy não” và “lôi kéo” bởi các đối tượng xấu, dẫn đến việc họ rời bỏ quê hương để sang Thái Lan. Đây là một cách diễn giải méo mó, nhằm phủ nhận trách nhiệm của chính quyền Việt Nam trong việc đẩy người dân vào cảnh khốn cùng. Thực tế, những người Montagnard và các cộng đồng bản địa khác ở Tây Nguyên đã phải chạy trốn khỏi Việt Nam vì chính sách đàn áp khắc nghiệt của chính quyền. Họ bị tước đoạt quyền tự do tôn giáo, bị cưỡng chế đất đai, và phải đối mặt với bạo lực, bắt bớ tùy tiện từ lực lượng công an. Nhiều người trong số họ, như nhà hoạt động Y Quynh Bdap, đã bị tra tấn và giam cầm chỉ vì đấu tranh cho quyền lợi của cộng đồng bản địa và tự do tôn giáo. Chính sự đàn áp này đã buộc họ phải rời bỏ quê hương để tìm kiếm sự an toàn tại Thái Lan, nơi họ được Liên Hợp Quốc (UNHCR) công nhận là người tỵ nạn.
Lá thư cố tình bỏ qua những báo cáo quốc tế từ các tổ chức như Human Rights Watch và Amnesty International, vốn đã ghi nhận hàng loạt vụ việc tra tấn, giam giữ tùy tiện và đàn áp tôn giáo đối với người Montagnard. Ví dụ, vào năm 2023, sau vụ tấn công ở Đắk Lắk, chính quyền Việt Nam đã áp đặt lệnh phong tỏa toàn tỉnh, nhắm vào người Montagnard với các vụ bắt giữ và tra tấn không có căn cứ pháp lý. Những người này không phải là nạn nhân của “dụ dỗ”, mà là nạn nhân của chính sách đàn áp có hệ thống từ chính quyền Việt Nam.
2. Lời hứa “khoan hồng” là không đáng tin cậy
Lá thư tuyên bố rằng chính quyền Việt Nam sẽ áp dụng “chính sách khoan hồng” và không xử lý hình sự hay hành chính đối với những người trở về. Tuy nhiên, lịch sử nhân quyền của Việt Nam cho thấy những lời hứa như vậy hoàn toàn không đáng tin. Chính quyền Việt Nam đã nhiều lần vi phạm quyền con người, đặc biệt đối với các nhà hoạt động và người dân tộc thiểu số. Y Quynh Bdap, một người tỵ nạn được UNHCR công nhận, đã bị chính quyền Việt Nam kết án 10 năm tù với tội danh “khủng bố” trong một phiên tòa vắng mặt vào tháng 1 năm 2024, dù anh đang ở Thái Lan vào thời điểm xảy ra vụ việc ở Đắk Lắk. Điều này cho thấy chính quyền Việt Nam sẵn sàng bịa đặt cáo buộc để đàn áp những người bất đồng chính kiến, bất kể họ có mặt tại Việt Nam hay không.
Hơn nữa, trường hợp của nhà hoạt động Đường Văn Thái là một minh chứng rõ ràng cho sự dối trá của chính quyền. Đường Văn Thái, một người tỵ nạn được UNHCR công nhận, đã bị bắt cóc tại Thái Lan vào năm 2023 và bị đưa về Việt Nam, nơi anh bị kết án 12 năm tù với tội danh “tuyên truyền chống nhà nước”. Những trường hợp như vậy cho thấy rằng những người tỵ nạn nếu trở về Việt Nam sẽ không được “khoan hồng”, mà chắc chắn sẽ đối mặt với tù đày, tra tấn, và thậm chí là mất tích cưỡng bức.
3. Hành động của chính quyền Thái Lan vi phạm luật quốc tế
Lá thư kêu gọi đồng bào trở về trong bối cảnh chính quyền Thái Lan, dưới áp lực từ chính phủ Việt Nam, đang bắt giữ và đe dọa trục xuất những người tỵ nạn. Hành động này không chỉ vi phạm nguyên tắc không trục xuất (non-refoulement) của luật quốc tế, mà còn đi ngược lại các cam kết của Thái Lan với Công ước Chống Tra tấn của Liên Hợp Quốc (UNCAT). Thái Lan đã bắt giữ Y Quynh Bdap vào tháng 6 năm 2024 theo yêu cầu của Việt Nam, bất chấp việc anh đã được UNHCR công nhận là người tỵ nạn và đang trong quá trình xin tái định cư tại Canada. Vào tháng 9 năm 2024, Tòa án Hình sự Bangkok đã ra phán quyết cho phép trục xuất anh, đặt anh vào nguy cơ bị tra tấn và bỏ tù nếu bị đưa về Việt Nam.
Hành vi của Thái Lan không phải là trường hợp cá biệt. Năm 2023, Thái Lan đã cho phép công an Việt Nam đến các cộng đồng tỵ nạn Montagnard để đe dọa và ép buộc họ “tự nguyện” trở về. Hành động này tương tự như cách Thái Lan đã đối xử với người Duy Ngô Nhĩ (Uyghur), khi 40 người Duy Ngô Nhĩ bị trục xuất về Trung Quốc vào tháng 2 năm 2025, bất chấp cảnh báo từ Liên Hợp Quốc và các tổ chức nhân quyền rằng họ sẽ bị tra tấn và bỏ tù. Những người Montagnard tại Thái Lan hiện nay đang đối mặt với nguy cơ tương tự, và lá thư kêu gọi của Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Lắk chỉ là một phần của chiến dịch phối hợp giữa hai chính quyền nhằm ép buộc người tỵ nạn trở về nơi họ sẽ bị đàn áp.
4. So sánh với người Duy Ngô Nhĩ: Một cảnh báo nghiêm trọng
Lá thư của Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Lắk không đề cập đến số phận của những người bị trục xuất, nhưng chúng ta có thể nhìn vào trường hợp của người Duy Ngô Nhĩ để thấy rõ hậu quả. Người Duy Ngô Nhĩ bị trục xuất từ Thái Lan về Trung Quốc đã phải đối mặt với các tội danh bịa đặt, bị giam giữ trong các trại cải tạo, và chịu đựng tra tấn, lao động cưỡng bức, thậm chí là diệt chủng, theo báo cáo của Liên Hợp Quốc và các tổ chức nhân quyền. Tương tự, người Montagnard nếu bị trục xuất về Việt Nam sẽ không có cơ hội được “ổn định cuộc sống” như lá thư hứa hẹn, mà sẽ bị bỏ tù, tra tấn, và đối mặt với nguy cơ mất tích cưỡng bức. Chính quyền Việt Nam đã nhiều lần chứng minh rằng họ không tôn trọng quyền con người, đặc biệt đối với các cộng đồng bản địa và những người bất đồng chính kiến.
5. Marco Rubio áp chế tài visa đối với quan chức Thái Lan: Một tín hiệu mạnh mẽ cho Việt Nam
Ngày 14 tháng 3 năm 2025, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio đã công bố áp đặt chế tài visa đối với các quan chức hiện tại và cựu quan chức Thái Lan vì vai trò của họ trong việc trục xuất 40 người Duy Ngô Nhĩ về Trung Quốc vào ngày 27 tháng 2 năm 2025, bất chấp cảnh báo từ Hoa Kỳ, Liên Hợp Quốc và các tổ chức nhân quyền quốc tế rằng những người này sẽ phải đối mặt với tra tấn, lao động cưỡng bức và thậm chí là mất tích cưỡng bức. Rubio tuyên bố rằng Hoa Kỳ “cam kết chống lại các nỗ lực của Trung Quốc trong việc ép buộc các chính phủ trục xuất người Duy Ngô Nhĩ và các nhóm khác về Trung Quốc, nơi họ phải chịu tra tấn và mất tích cưỡng bức”. Ông cũng nhấn mạnh rằng các hạn chế visa có thể mở rộng đến cả gia đình của các quan chức bị nhắm mục tiêu. Đây là một động thái chưa từng có, khi một chuyên gia hàng đầu về Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington cho biết ông không thể nhớ lại bất kỳ trường hợp nào trước đây mà Hoa Kỳ áp đặt chế tài trực tiếp lên quan chức chính phủ Thái Lan.
Hành động của Marco Rubio không chỉ là một lời cảnh báo nghiêm khắc đối với Thái Lan, mà còn gửi một thông điệp rõ ràng đến các quốc gia khác, bao gồm cả Việt Nam: những ai vi phạm nhân quyền và hợp tác với các chế độ đàn áp để trục xuất người tỵ nạn sẽ phải đối mặt với hậu quả. Rubio đã tuyên bố rằng chính sách chế tài visa này sẽ được áp dụng cho bất kỳ quốc gia nào có hành động không tôn trọng nhân quyền, và Việt Nam không phải là ngoại lệ. Tổ chức Campaign for Uyghurs có trụ sở tại Washington đã hoan nghênh động thái này, cho rằng nó “gửi một thông điệp mạnh mẽ rằng những kẻ tiếp tay cho các hành vi vi phạm nhân quyền sẽ phải chịu trách nhiệm cho tội ác của họ”. Rushan Abbas, chủ tịch điều hành của World Uyghur Congress, cũng nhấn mạnh rằng việc trục xuất người Duy Ngô Nhĩ về Trung Quốc “tương đương với bản án tử hình”, và chế tài của Rubio là “bước quan trọng để buộc những kẻ đồng lõa trong các vụ trục xuất cưỡng bức phải chịu trách nhiệm”.
Việt Nam cần nhận thức rõ rằng nếu tiếp tục đàn áp người dân tộc thiểu số và phối hợp với Thái Lan để trục xuất người tỵ nạn Montagnard, các quan chức Việt Nam cũng sẽ phải đối mặt với chế tài visa tương tự từ Hoa Kỳ. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân các quan chức mà còn làm tổn hại đến hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế, đồng thời gây áp lực kinh tế và chính trị lên chính quyền Việt Nam.
6. Kêu gọi hành động từ cộng đồng quốc tế
Chúng tôi kêu gọi chính quyền Thái Lan ngay lập tức thả tự do cho những người tỵ nạn như Y Quynh Bdap và chấm dứt mọi kế hoạch trục xuất họ về Việt Nam. Thái Lan phải tôn trọng nguyên tắc không trục xuất và bảo vệ quyền lợi của những người đã được UNHCR công nhận là tỵ nạn. Đồng thời, chúng tôi yêu cầu chính quyền Việt Nam chấm dứt đàn áp người dân tộc thiểu số, trả tự do cho các tù nhân lương tâm, và tôn trọng các quyền cơ bản của con người theo Công ước Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR) mà Việt Nam đã ký kết.
Cộng đồng quốc tế, bao gồm Liên Hợp Quốc, các tổ chức nhân quyền, và các quốc gia như Canada, Mỹ, và Úc, cần gây áp lực lên cả Việt Nam và Thái Lan để bảo vệ người tỵ nạn. Canada, quốc gia đã bày tỏ ý định tái định cư cho Y Quynh Bdap, cần nhanh chóng can thiệp để đảm bảo anh được an toàn. Các quốc gia khác cũng nên mở rộng chương trình tái định cư để cung cấp nơi trú ẩn an toàn cho người Montagnard và các cộng đồng bản địa khác đang chạy trốn khỏi sự đàn áp tại Việt Nam. Hoa Kỳ, dưới sự lãnh đạo của Ngoại trưởng Marco Rubio, cần tiếp tục áp dụng các biện pháp chế tài mạnh mẽ để buộc các quốc gia vi phạm nhân quyền phải chịu trách nhiệm.
Lá thư kêu gọi của Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Lắk không phải là một lời mời chân thành, mà là một phần của chiến dịch đàn áp xuyên quốc gia nhằm ép buộc người tỵ nạn trở về nơi họ sẽ bị tra tấn và bỏ tù. Thay vì đưa ra những lời hứa không có cơ sở, chính quyền Việt Nam cần chấm dứt đàn áp người dân tộc thiểu số và tôn trọng quyền con người. Thái Lan cũng phải dừng ngay việc hợp tác với Việt Nam trong việc bắt giữ và trục xuất người tỵ nạn, để bảo vệ danh tiếng của mình như một nơi trú ẩn an toàn cho những người chạy trốn khỏi bạo lực và đàn áp. Chế tài visa của Marco Rubio đối với quan chức Thái Lan là một lời cảnh báo rõ ràng: Việt Nam sẽ phải đối mặt với hậu quả tương tự nếu tiếp tục vi phạm nhân quyền. Người Montagnard và các cộng đồng bản địa khác xứng đáng được sống trong tự do và an toàn, chứ không phải bị đẩy vào vòng xoáy của tra tấn và tù đày.