Phú Nhuận
(VNTB) – Báo chí Việt Nam vẫn thường dùng “Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine”, thay cho từ “Nga xâm lược Ukraine”.
Báo điện tử Đài tiếng nói Việt Nam (VOV) số phát hành ngày 27-2-2022, có đoạn mở đầu như sau: Ngày 24/2, Tổng thống Putin đã tuyên bố bắt đầu một “chiến dịch quân sự đặc biệt” nhằm “phi quân sự hóa” Ukraine và bảo vệ người dân ở Donbass, đồng thời cảnh báo NATO không can thiệp hành động của Nga” – trích bài báo “Chiến dịch đặc biệt” của Nga ở Ukraine nhìn từ góc độ quân sự.
Tuy nhiên trong bài báo trên tờ Thanh Niên được cho là lược dịch từ tờ The Washington Post ngày 4-3, thì phát ngôn viên Igor Konashenkov của Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố nước này sẽ không xem những binh sĩ nước ngoài chiến đấu chống Nga tại Ukraine là chiến sĩ hợp pháp và không xem họ là tù binh chiến tranh nếu họ bị bắt trên chiến trường.
Ông cho biết điều tốt nhất mà những chiến binh này có thể trông đợi là bị truy tố bởi hệ thống tư pháp Nga.
“Chúng tôi kêu gọi tất cả những công dân nước ngoài có thể có kế hoạch đến và chiến đấu vì chính quyền Kyiv cần suy nghĩ một tá lần trước khi theo con đường đó”, ông khuyến cáo.
Như vậy, nếu như báo điện tử VOV thì đây là chiến sự Nga – Ukraine là “chiến dịch quân sự đặc biệt”, thì với báo Thanh Niên, đó là một cuộc chiến tranh với cụ thể luôn cả phân biệt ai sẽ là “tù binh chiến tranh”.
Câu hỏi đặt ra: tuyên bố phân biệt trong chuyện tù binh của phát ngôn viên Igor Konashenkov của Bộ Quốc phòng Nga là đúng hay sai?
Công ước Geneva về đối xử nhân đạo đối với tù binh, hàng binh chiến tranh là công ước về các quy tắc mà các nước đã phê chuẩn hoặc chưa phê chuẩn, được khuyến cáo tuân theo khi đối xử với tù binh, hàng binh chiến tranh và dân thường trong vùng chiếm đóng.
Các công ước Geneva bao gồm một loạt thỏa thuận quy định chuẩn mực về nhân quyền quốc tế, ra đời gần 150 năm nay. Công ước này đưa ra cơ sở pháp lý cho sự hình thành và hoạt động của Ủy ban Chữ Thập Đỏ Quốc tế (ICRC). Cơ quan này có nhiệm vụ bảo hộ không thiên vị nạn nhân của các cuộc xung đột trên thế giới.
Nếu một nước vi phạm công ước, người ta có thể kiện ra Tòa án quốc tế ở La Haye.
Điều 4 Công ước Geneva III quy định tù binh chiến tranh là những người rơi vào tay đối phương, đáp ứng các tiêu chuẩn sau:
1. Thành viên của lực lượng vũ trang của một bên trong cuộc xung đột hay các địa phương quân hoặc tình nguyện quân thuộc lực lượng vũ trang như vậy.
2. Thành viên của các nhóm địa phương quân hay đơn vị tình nguyện khác, bao gồm những người trong một phong trào kháng chiến có tổ chức với điều kiện họ: (a) được chỉ huy bởi một người có trách nhiệm đối với cấp dưới; (b) có những dấu hiệu đặc biệt có thể nhận ra từ xa; (c) công khai mang vũ khí; (d) tổ chức tấn công và phòng ngự theo đúng luật và tập quán chiến tranh; 3. Thành viên của lực lượng vũ trang chính quy trung thành với một chính phủ hay chính quyền không được bên bắt giữ công nhận.
Khoản 6 của điều 4 cũng gộp vào hàng tù binh chiến tranh những người sống trên vùng lãnh thổ không bị chiếm đóng đã tự giác cầm súng đánh đuổi xâm lược, với điều kiện họ công khai mang vũ khí và tôn trọng tập quán và luật chiến tranh.
Điều 5 của công ước quy định, “nếu có điều gì chưa rõ ràng” như là liệu những người bị giam giữ có thể được xếp vào loại nào trong số trên, họ sẽ “được hưởng sự bảo hộ của công ước” cho tới khi vị trí của họ được xác định chính thức bởi một toà án thích hợp.
Như vậy, với những điều quy định ở trên cho thấy rõ rằng tuyên bố phân biệt trong chuyện tù binh của phát ngôn viên Igor Konashenkov của Bộ Quốc phòng Nga là vi phạm công ước, và có thể bị kiện ra Tòa án quốc tế ở La Haye.
Nguồn cơn của tuyên bố bất chấp công pháp quốc tế nêu trên được đưa ra trong bối cảnh hàng ngàn người nước ngoài đang đáp ứng lời kêu gọi của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky giúp đối phó quân đội Nga.
Ukraine tạm dỡ bỏ quy định thị thực cho những người này từ ngày 1-3. Theo ông Zelensky, 2 ngày sau đó, đợt đầu tiên gồm khoảng 16.000 người đang đến.
Những cựu binh đặc nhiệm từ Anh, Đức, Mỹ cùng 2 cựu sĩ quan bộ binh Mỹ nằm trong số những người dự định tham gia Quân đoàn Quốc tế do ông Zelensky thành lập, theo một cựu binh lục quân Mỹ đang sắp xếp cho những người này đến Ukraine.