VNTB – Nghệ thuật Barcelona

Nằm ở phía đông bắc vịnh Iberian, đối mặt với Địa Trung Hải, Barcelona là thành phố được nhiều du khách biết đến nhất ở Tây ban nha. Đến với Barcelona, du khách châu Âu yêu thích bờ biển nhưng với du khách á đông thì họ lại chẳng mặn mà gì khi chỉ có nằm ở biển tắm nắng cho có được làn da nâu. Điểm chung cùng thu hút du khách cả Âu lẫn Á chính là nghệ thuật và cả FC Barcelona.

Nằm ở ngay trong lòng khu El Born, trong một con hẻm nhỏ, nên nếu không chú ý thì sẽ dễ dàng đi lướt qua một bảng hiệu khiêm tốn nằm trên bức tường ở ngay đầu hẻm. Thế nhưng khi bước chân vào bảo tàng thì chỉ có thể ồ lên một tiếng đầy phấn khích.

Muốn vào thăm viện bảo tàng này, thông thường phải mua một vé vào cửa giá 14 euro. Nhưng mỗi ngày chủ nhật đầu tháng thì viện bảo tàng mở của miễn phí cho khách tham quan. Nói là miễn phí, nhưng khách phải đăng ký tên trên mạng, chọn giờ vào tham quan chứ không phải cứ muốn thì ào ào đi vô là được.

Viện bảo tàng Picasso ở Barcelona sở hữu một bộ sưu tập khổng lồ gồm 4000 tác phẩm và vật dụng của Picasso. Tuy nhiên đó chỉ là một phần nhỏ trong con số 20.000 tác phẩm mà Picasso đã sáng tác trong suốt cuộc đời. Cũng không có gì ngạc nhiên khi Barcelona có một viện bảo tàng dành riêng cho Picasso khi đây là nơi ông đã sống từ khi 11 tuổi.

Người ta có lẽ vẫn quen với những bức tranh trừu tượng khó hiểu hoặc những bức tranh ngệt ngoặc như con nít vung cọ mà phải vất vả lắm mới hiểu được ẩn ý gì sau những bức tranh của ông. Thật bất ngờ khi ngắm nhìn những tác phẩm mà Picasso đã thực hiện ở tuổi 14-15. Là con nhà nòi, cha là một giáo sư dạy hội hoạ, Picasso bắt đầu học hội hoạ năm 11 tuổi và những bức tranh chân dung, phong cảnh ở tuổi đầu đời làm cho người ta ngạc nhiên về tài năng bẩm sinh của ông.

Nhưng có lẽ nếu vẫn chỉ đi theo phong cách cổ điển mà không phá cách, không thoát ra khỏi sự ảnh hưởng của thân phụ ông và ra khỏi chính bản thân, thì Tây ban nha đã không có được một Picasso được mọi người biết đến như ngày hôm nay.

Bộ sưu tập ở đây dẫn dắt người thưởng ngoạn đi qua các mốc quan trọng trong cuộc đời sáng tác của ông cũng nhưng những thay đổi trong phong cách sáng tác từ baroque, cổ điển sang lập thể, chủ nghĩa thể hiện, chủ nghĩa hiện thực. Từ ý tưởng kết hợp cổ điển và hiện đại, sự tự do sáng tác và sức làm việc không mệt mỏi để tạo một phong cách Picasso.

Một thành phố không quá lớn như Barcelona lại chứa nhiều những công trình kiến trúc được UNESSCO trao tặng danh hiệu Di sản Văn hoá thế giới đến như vậy. Trong số 8 công trình được là di sản văn hoá thế giới thì có đến 7 công trình là tác phẩm đã hoàn thành hay còn đang dở dang của Gaudí: Sagrada Familia, Casa Vicens, Palau Guell, Park Guell, Casa Batllo, Casa Mila, and Church of Colonia Guell.

Tác phẩm đồ sộ nhất của ông ở Barcelona mà đứng ở gần như bất cứ nơi nào cao cao một chút là đã có thể thấy được là nhà thờ Sagrada Familia – một công trình dự kiến kéo dài cho đến tận năm 2026-2028 mới có thể hoàn thành sau xấp xỉ 130 năm xây dựng. Phía bên ngoài vẫn còn một màu xi măng thô xám xịt với những cái cần cẩu cao ngất. Nhưng không vì thế mà làm do du khách bớt bị thu hút bởi công trình xuyên thế kỷ đồ sộ này.

Với ảnh hưởng của nghệ thuật hiện đại – Art Nouveau – các tác phẩm củaGaudí có vẻ kỳ lạ với con mắt của những người chỉ quen với các kiến trúc tuân theo chuẩn mực sẵn có. Những toà nhà với các bức tường không bằng phẳng, méo mó, trần nhà sần sùi, các ô cửa đủ hình dạng, cho đến các bức tường phủ đầy phù điêu được làm nên từ nhưng mảnh sành sứ đủ màu sắc lại là điểm thu hút khách tham quan từ khắp thế giới với giá vé không rẻ một chút nào, chưa kể là sẽ phải xếp hàng chờ mỏi chân nếu đến Barcelona vào mùa cao điểm.

Ở trước bất kỳ toà nhà nào do Gaudí thiết kế theo trường phái hiện đại Catalan – Catalan Modernism – cũng đông nghẹt du khách đứng chỉ trỏ, chụp hình cả ngày lẫn đêm.

Người ta biết đến Barcelona như là một thành phố sáng tạo, mang tính chiết trung ( kết hợp hài hoà giữa cổ điển và hiện đại) và đầy bất ngờ. Nên khi đi ở Barcelona, du khách không chỉ bị lôi cuốn bởi các công trình kiến trúc, các dãy lồng đèn mà còn bởi những viên gạch lát đường vốn cũng là một dấu ấn của nghệ thuật hiện đại catalan mà người Catalan tự hào gọi nó là Flor del Barcelona – Gạch hoa Barcelona – cũng là một biểu tượng của thành phố.

Biểu tượng của thành phố là một bông hoa 4 cánh đơn giản được tạo thành từ 4 nửa vòng tròn bao quanh một vòng tròn làm nhuỵ khác. Biểu tượng này được xuất hiện các viên gạch xám lót đường cỡ nhỏ. Cũng có những nơi, bất chợt là bông hoa bốn cánh này với màu đỏ với hàng chữ “routa de modernisme” bao quanh thì quanh đó nhất định có một công trình nghệ thuật/kiến trúc hiện đại. Và ở Barcelona có 115 viên gạch đỏ như thế.

Gaudí không chỉ có các công trình đồ sộ mà người ta phải ngẩng đầu lên cao để ngắm nhìn; mà khi đi trong khu phố de Gràcia thì cũng sẽ nhìn thấy Gaudí ngay dưới chân mình. Một lần nữa lại là sự phá cách, khi đây không phải là những viên gạch vuông bốn cạnh thông thường.

Những viên gạch xám hình lục giác trám hình nổi những biểu tượng của: bạch tuột, ốc biển, và hoa chi phong quỳ được lát ở vỉa hè của đường phố chính Barcelona để tôn vinh Gaudí. Chỉ nội khoản tiền để bảo trì những viên gạch lát lề đường này thôi cũng khiến chính quyền thành phố Barcelona phải tốn mỗi năm 60 ngàn euro.

Ngoài ra là dãy phố đi bộ La Ramblas kéo dài non hai cây số nằm ngay trong trung tâm sầm uất của thành phố với các cửa hàng chạy dọc hai bên. Một con đường với hàng cây rợp bóng mát hai bên đường, những viên gạch lát đường có lúc có hình sóng uốn lượn cho người ta có một cảm giác như bước chân trên đường phố Lisbon, thì lại có lúc bất ngờ với một bức hoạ lớn với sắc màu rực rỡ.

Các công trình kiến trúc lẫn đường phố Barcelona luôn sôi động, một đặc trưng của thành phố có khí hậu ấm áp gần như quanh năm không như các thành phố Bắc Âu luôn có vẻ lạnh lùng kiêu hãnh. Khi ngắm nhìn những công trình nghệ thuật hiện đại ngoài trời, các toà nhà cũ mới, mới hiểu được tự do sáng tác đã đem lại cho Tây ban nha những nhà hoạt động nghệ thuật kiệt xuất như thế nào.

Mối liên hệ bỗng lại quay về với quê hương cách Barcelona hơn nửa vòng trái đất. Đầu những năm 1990, tại Đà lạt có kiến trức sư Lữ Trúc Phương đã tự biến căn biệt thự nằm ngay sát Đồi cù của người Đà lạt khi ấy tức sân Golf cho giới nhà giàu đến rất giàu hiện nay thành ngôi nhà trăm nóc. Cùng thời điểm đó là khu biệt thự Hằng Nga cũng được xây dựng với những hình thù khác lạ ở gần Nhà thiếu nhi cũ trên đường Trần Phú.

Những tranh cãi nổ ra từng bừng, kết quả ông Lữ Trúc Phương phải tháo dỡ toàn bộ 100 mái nhà kỳ dị để quay trở về lại nguyên trạng với một căn nhà bình thường với hai mái xiên xiên. Tuy nhiên không dừng ở đó, ông Phương âm thầm xây dựng bên trong căn nhà phố của mình có theo cách không giống ai với những cột kèo ngoằn ngoèo, các căn phòng, cầu thanh chỗ mấp mô, chỗ lồi, chỗ lõm và gọi đó là “đường lên trăng”. Còn bên ngoài đó vẫn là một căn nhà phố nhiều tầng đơn giản cho phù hợp với yêu cầu cảnh quang của cấp chính quyền.

Căn biệt thự của Hằng Nga không hề hấn gì, và từ đó đến nay đã trở nên một điểm tham quan cũng như là khách sạn cho rất nhiều khách du lịch. Bà Nga may mắn là con ông Trường Chinh nên không ông quan địa phương nào dám đụng đến công trình của bà để cho Đà lạt giờ đây có một công trình kiến trúc mang dáng dấp hiện đại kiểu Gaudi.

Còn với những người nghệ sỹ, kiến trúc sư kém may mắn khác khi không có bệ đỡ lớn như bà Nga, thì tài năng, sự thăng hoa của họ sẽ chỉ bị thui chột trong một xã hội không được phép phá cách hay tự do sáng tác. Giờ đây liệu có ai còn tự hỏi, bao nhiêu trăm năm nữa Việt nam mới có được một nghệ sỹ hiện đại được ghi nhận, vinh danh và trân trọng ngay trên chính quê hương mình cũng như trên thế giới như Picasso hay Gaudi.

_________________________________________________________________________