Phương Thảo (VNTB) Trong hội nghị thượng đỉnh Hoa Kỳ – ASEAN tại Sunnylands, California các quan chức cao cấp của 10 quốc gia khối ASEAN sẽ họp mặt với Tổng Thống Obama. Bên cạnh các chuyến công du của Obama đến các quốc gia trong khối ASEAN, cuộc gặp gỡ lần này đánh dấu tiếp tục chính sách xoay trục về châu Á của chính quyền Obama. Cuộc gặp gỡ này được cho là nhằm làm sâu sắc hơn các mối quan hệ giữa Mỹ và các quốc gia trong khối ASEAN. Các viên chức Mỹ cho rằng hội nghị Sunnylands tuy không có Trung quốc tham gia nhưng cũng không phải là sự đối đầu trực tiếp với Trung Quốc, dù rằng vấn đề Biển Đông là điểm thảo luận quan trọng hàng đầu trong nghị trình hội nghị Sunnylands.
Vấn đề Biển Đông được đưa lên hàng đầu bởi liên quan đến sự tranh chấp lãnh hải của 4 trong số 10 quốc gia ASEAN là Brunei, Malaysia, Philippines và Việt nam vói Trung Quốc. Mỹ đã lên tiếng phản đối hành vi lấn chiếm và tuyên bố chủ quyền trên biển của Trung quốc cũng như cho tàu Hải quân tiến gần đến các hòn đảo nhân tạo của Trung quốc. Hành động của Mỹ đã làm cho Bắc Kinh nổi giận nhưng lại được hầu hết các thành viên ASEAN ngầm ủng hộ.
Vấn đề thương mại và TPP cũng sẽ là điểm thứ hai làm cho Trung quốc không mấy thoải mái. Bốn thành viên ASEAN đã tham gia vào TPP là Brunei, Malaysia, Singapore và Việt nam. Các thành viên khác như Indonesia, Philippines và Thái lan cũng đã bày tỏ ý định mong muốn tham gia và TPP sau này.
Các vấn đề khác cũng được đưa vào nghị trình là sự đe dọa của nhóm Nhà Nước Hồi Giáo IS và các vấn đề liên quan đến nhân quyền – dân chủ. Nhân chủ và nhân quyền vốn là các vấn đề nhạy cảm ở các nước châu Á như Lào, Campuchia, Myanmar và Việt nam. Theo AP, Obama sẽ nhấn mạnh đến tầm quan trọng của pháp luật và xã hội dân sự nhưng sẽ tránh chỉ trích công khai một quốc gia cụ thể nào đó. Các quốc gia dân chủ mở cho đến các quốc gia độc đảng dù đã có phần nào tôn trọng nhân quyền và có chút tiến bộ về dân chủ kể từ khi chính quyền Obama tuyên bố chiến lược trục xoay về châu Á từ năm 2009 trong chuyến viếng thăm Nhật, nhưng những vị khách được mời tham dự hội nghị thưởng đỉnh đã làm cho các nhà hoạt động nhân quyền lên tiếng chỉ trích.
 |
| Độc tài vẫn ngự trị ASEAN. Ảnh: HWR |
Thủ tướng Prayuth Chan-ocha người lên nắm quyền lãnh đạo tại Thái lan nhờ cuộc đảo chính quân sự từ giữa năm 2014 đã cho thấy sự thụt lùi về quyền tự do ngôn luận. Thủ tướng Hunsen của Campuchia đã dùng bạo lực để đe dọa đối thủ chính trị cũng có lẽ sẽ phải đối mặt với các cuộc biểu tình của người Mỹ gốc Campuchia ở Mỹ trong chuyến công du đến Mỹ lần đầu tiên trong 31 năm cầm quyền.
Đảng cộng sản cầm quyền tại Lào và Việt nam vẫn tiếp tục đàn áp các nhà bất đồng chính kiến và tôn giáo cùng với hàng trăm tù nhân lương tâm vẫn còn bị giam giữ trong các nhà tù ở Việt nam. Malaysia vẫn tiếp tục bắt bớ các nhà chỉ trích chính phủ và giam cầm nhà lãnh đạo đối lập Anwar Ibrahim, Indonesia tấn công các nhóm tôn giáo thiểu số và phân biệt đối xử với phụ nữ. Myanmar dù đã có thành tích dân chủ đáng kể qua cuộc bầu cử năm 2015, nhân quyền vẫn còn bị vi phạm khi họ tiếp tục giam cầm các nhà hoạt động ôn hòa, đàn áp nhóm tôn giáo hồi giáo thiểu số Rohingya. Có lẽ vì thể mà tổ chức nhân quyền của khu vực Đông Nam Á- Ủy ban Liên Chính phủ ASEAN về Nhân Quyền bị cho là bất lực.
Các nhà chỉ trích cho rằng vấn đề nhân quyền ở Hoa Kỳ cũng phải cần được quan tâm khi đề cập đến việc đóng của nhà tù ở Vịnh Guantanamo, việc tra tấn tù các nghi phạm khủng bố hay tỷ lệ hành quyết tù nhân của Hoa Kỳ nằm trong số 5 quốc gia có số phạm nhân bị hành quyết cao nhất thế giới, sự phân biệt đối xử sắc dân thiểu số. Vì thế tại Sunnylands lần này cả chủ lẫn khách đều sẽ phải đón nhận những câu hỏi mà họ không muốn nghe.
Trong số các khách mời lần này, cũng như Obama, còn có “những con vịt què” như Thủ tướng Việt nam Nguyễn Tấn Dũng, tổng thống Philippines Benigno Aquino III hay lãnh đạo Myanmar, những vị này còn vài tháng gian tại vị và vì sẽ không còn có nhiều ảnh hưởng chính trị nữa. Cuộc gặp gỡ lần này mang tính biểu tượng nhằm thuyết phục các quốc gia trong khối ASEAN về lợi ích của TPP và giảm thiểu ảnh hưởng của Trung quốc lên các quốc gia này hơn là việc sẽ thảo luận thấu đáo về cải thiện dân chủ và nhân quyền trong khối ASEAN.