Anh Khoa dịch
(VNTB) – Ít nhất năm nhà hoạt động bị buộc tội phỉ báng chế độ quân chủ và có thể bị phạt tới 15 năm tù
Feliz Solomon
Trong vài tháng qua, nhà hoạt động dân chủ Thái Lan Parit Chiwarak đã ra vào các đồn cảnh sát để đấu tranh với các cáo buộc hình sự từ tụ tập bất hợp pháp đến kích động. Hôm thứ Hai, ông xuất hiện trước cảnh sát để đối mặt với thách thức pháp lý khó khăn nhất của mình: tội khi quân.
Ông Parit, 22 tuổi, là một trong ít nhất năm nhà hoạt động bị cáo buộc bôi nhọ chế độ quân chủ của Thái Lan, một hành vi phạm tội có thể chịu hình phạt lên đến 15 năm tù. Các vụ kiện chống lại họ là vụ kiện nặng nề nhất cho đến nay liên quan đến các nhà lãnh đạo của phong trào ủng hộ dân chủ, đã mang lại sự xem xét chưa từng có đối với ngai vàng đầy quyền lực của Thái Lan trong năm nay.
Luật khi quân cấm mọi sự xúc phạm đối với hoàng gia. Việc sử dụng luật này chống lại ông Parit và các nhà hoạt động khác đã đánh dấu lần áp dụng chính thức đầu tiên sau hai năm, báo hiệu sự chuyển hướng sang hành động nghiêm khắc hơn để kiềm chế các cuộc biểu tình do thanh niên lãnh đạo. Nhiều người trong số những người biểu tình trẻ tuổi đã công khai phản đối quốc vương cũng như giới tinh hoa quân đội – bảo hoàng của nước này vì đang kìm hãm sự tiến bộ dân chủ. Hành động biểu tình công khai từng được coi là cấm kỵ về mặt xã hội ngoài rủi ro về mặt pháp lý.
Kể từ khi các cuộc biểu tình bắt đầu vào đầu năm nay, chính quyền đã hạn chế áp dụng luật khi quân. Cách tiếp cận đó đã thay đổi.
Ông Parit và bốn bị cáo khác đã trình báo cảnh sát hôm thứ Hai để nhận thông báo về các khiếu nại chống lại họ, để việc điều tra được bắt đầu. Ít nhất ba người khác đã được thông báo rằng họ sẽ phải đối mặt với cáo buộc tương tự, theo nhóm trợ giúp pháp lý Thai Lawyers for Human Rights. Không ai bị bắt.
Về mặt kỹ thuật, Thái Lan là một quốc gia quân chủ lập hiến trong đó nhà vua thực hiện các nhiệm vụ nghi lễ trong khi một chính phủ dân cử điều hành đất nước. Nhưng các nhà hoạt động và nhà phân tích chính trị nói rằng hoàng gia là một tác nhân chính trị quan trọng và vẫn không chịu trách nhiệm trước người dân. Vua Maha Vajiralongkorn, người kế vị vua cha được nhiều người tôn kính vào năm 2016, được những người biểu tình coi là nhà lãnh đạo vắng mặt dành phần lớn thời gian ở Đức.
Các nhà hoạt động ngày càng trở nên thẳng thắn về khối tài sản khổng lồ của nhà vua, kêu gọi hạn chế quyền kiểm soát tài chính của nhà vua và hai đơn vị quân đội mà nhà vua đặt dưới quyền chỉ huy trực tiếp của ông.
Những người chỉ trích luật khi quân nói rằng điều đó đã lỗi thời và đã được “vũ khí hóa” để chống lại những người bất đồng chính kiến. Các vụ án pháp lý đã tăng đột biến trong thời kỳ bất ổn chính trị, đạt đỉnh điểm vào những năm trước và sau các cuộc đảo chính quân sự vào năm 2006 và 2014 khi các nhà chức trách tìm cách giải tỏa tình trạng bất ổn. Các nhóm nhân quyền cho biết các vụ truy tố trước đây là không rõ ràng.
Ông Parit, người biểu tình trẻ tuổi, cho biết hôm thứ Hai: “Luật này hoàn toàn được sử dụng như một vũ khí chính trị, Việc sử dụng luật này để bịt miệng chúng tôi cho thấy chế độ quân chủ sợ sự thật.”
Ông Parit cho biết các cáo buộc chống lại ông liên quan đến các bài phát biểu mà ông tại hai cuộc biểu tình – một vào tháng 9 và một vào tháng 11 – trong đó ông đặt câu hỏi về các tài sản tài chính của Hoàng Gia.
Phó phát ngôn viên cảnh sát Đại tá Kissana Phathanacharoen nói rằng các sĩ quan có nhiệm vụ điều tra các khiếu nại và việc quyết định có tiến hành truy tố hay không là tùy thuộc vào tổng chưởng lý. Trước đó vào tháng 11, Thủ tướng Prayuth Chan-ocha đã cảnh báo rằng các nhà chức trách sẽ “thực thi mọi luật lệ” để đảm bảo trật tự, điều này cho thấy rằng luật khi quân có thể được áp dụng.
Vương triều chưa bình luận về các cuộc biểu tình hoặc các cáo buộc này.
Pavin Chachavalpongpun, phó giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á tại Đại học Kyoto, Nhật Bản, cho biết việc sử dụng luật khi quân chống lại những người biểu tình sẽ phản tác dụng vì nó củng cố niềm tin của các nhà hoạt động rằng đây là một công cụ đàn áp. Một số nhóm biểu tình đã kêu gọi hủy bỏ luật này.
“Không có giới hạn nào trong việc thảo luận về chế độ quân chủ, chúng tôi gần như có thể nói bất cứ điều gì, và điều đó khiến giới nắm giữ quyền lực sợ hãi,” ông Pavin hiện sống lưu vong ở Kyoto và bản thân bị buộc tội khi quân vào năm 2014. “Thần đèn đã ra khỏi chai rồi, họ không thể đưa thần đèn trở vào trong chai được nữa”.
Ông Pavin từ lâu đã là một nhà phê bình thẳng thắn đối với chế độ quân chủ và gần đây đã lọt vào tầm ngắm của giới kiểm soát quyền lực do quản lý một trang Facebook nổi tiếng là một diễn đàn thảo luận về vương triều. Facebook đã chặn trang này theo yêu cầu của chính phủ, nhưng đã có ngay một trang khác thay thế.
Các cuộc biểu tình đã gia tăng trong nhiều tháng nay với một loạt các yêu cầu. Những người biểu tình kêu gọi Thủ tướng Prayuth từ chức, yêu cầu một hiến pháp mới và hạn chế sự giàu có cũng như quyền lực của hoàng gia. Ông Prayuth, một cựu tướng quân đội, đã lãnh đạo một cuộc đảo chính vào năm 2014 trước khi được bầu làm thủ tướng trong cuộc bầu cử bị phe đối lập chỉ trích là thiên vị cho đảng do quân đội hậu thuẫn. Chính phủ đã phủ nhận những cáo buộc này.
Các nhà chức trách đã phải vật lộn để kiềm chế các cuộc biểu tình, đôi khi thu hút hàng chục nghìn người, chủ yếu là các nhà hoạt động trẻ. Những người biểu tình đã huy động đám đông chớp nhoáng thông qua phương tiện truyền thông xã hội, thu hút những đám đông lớn trong một thông báo ngắn tại các địa điểm bất ngờ bao gồm đại sứ quán Đức, nơi họ kêu gọi điều tra về thời gian lưu trú kéo dài của gia đình hoàng gia ở Bavaria. Một cuộc biểu tình khác được tổ chức tại trụ sở của Ngân hàng Thương mại Siam, trong đó nhà vua là cổ đông lớn nhất.
Ông Parit cho biết ông và các nhà hoạt động khác sẽ không bị nhụt chí trước những cáo buộc chống lại họ. “Chính phủ đã đánh mất niềm tin của người dân và họ muốn gieo rắc nỗi sợ hãi. Nhưng những lời kêu gọi cải cách đang ngày càng gia tăng và tôi không nghĩ rằng họ sẽ dám đi xa hơn nữa,” ông nói.