Người Tân Định
(VNTB) – Lý do chính dẫn đến sự thay đổi thiết kế là do chủ đầu tư đã tự ý thay đổi, cơi nới để tăng diện tích sử dụng, nhằm tối đa hóa lợi nhuận.
Ngày 25.5.2025, quận Hoàn Kiến, Hà Nội triển khai tháo dỡ di chuyển các trang thiết bị và hạ giải công trình có tên Hàm Cá Mập nẳm trên quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục đường Đinh Tiên Hoàng.
Tòa nhà “Hàm Cá Mập” (tên chính thức là Trung tâm Thương mại số 1-3-5-7 phố Đinh Tiên Hoàng, Hà Nội) có một lịch sử xây dựng khá đặc biệt. Tòa nhà “Hàm Cá Mập” được khởi công vào khoảng đầu thập niên 1990 (khoảng năm 1990-1991) và hoàn thành vào năm 1993. Công trình này được xây dựng trên nền đất của nhà ga xe điện cũ và Bách hóa Bờ Hồ – khu vực vốn là trung tâm kết nối các tuyến xe điện của Hà Nội. Mục đích ban đầu là xây dựng một trung tâm giao dịch thương mại quốc tế, đánh dấu thời kỳ Hà Nội bắt đầu mở cửa và phát triển kinh tế mạnh mẽ.
Kiến trúc sư thiết kế ban đầu của công trình là cố Kiến trúc sư Tạ Xuân Vạn. Ông Vạn từng chia sẻ rằng ý tưởng ban đầu của ông là một công trình mang tính ẩn dụ của “vầng trăng và cánh diều”, với nét cong mềm mại như “làn khói dâng”, nhằm “hô ứng” với khối trụ của tháp nước Hàng Đậu và phù hợp với hình hài Hồ Gươm, không quá phô trương ra phía quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục.
Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng, thiết kế của tòa nhà đã thay đổi so với ý tưởng ban đầu. Sau khi xây dựng phần thô và hoàn thành, công trình đã vấp phải sự chỉ trích và bàn tán gay gắt từ dư luận và giới chuyên môn. Cái tên “Hàm Cá Mập” xuất phát từ sự giễu cợt của một nhà phê bình mỹ thuật, và dần trở thành tên gọi quen thuộc của người dân. Tên gọi này ám chỉ phần mái cong nhô ra, trông giống như xương hàm cá mập, và mang ý nghĩa phê phán, chê bai công trình này đã làm xấu đi cảnh quan khu vực Hồ Gươm, một nơi vốn nổi bật với những công trình cổ kính và không gian truyền thống.
Sự thay đổi thiết kế của tòa nhà “Hàm Cá Mập” so với ý tưởng ban đầu của KTS Tạ Xuân Vạn là một câu chuyện đầy tiếc nuối và từng khiến chính tác giả phải “khóc” vì đứa con tinh thần của mình.
Lý do chính dẫn đến sự thay đổi thiết kế là do chủ đầu tư đã tự ý thay đổi, cơi nới để tăng diện tích sử dụng, nhằm tối đa hóa lợi nhuận. Áp lực kinh tế và lợi ích nhóm đã chi phối, khiến cho các yếu tố về thẩm mỹ kiến trúc, bảo tồn cảnh quan đôi khi bị bỏ qua hoặc xếp sau. Chủ đầu tư tòa nhà Hàm Cá Mập là liên danh CTCP Máy – Thiết bị Dầu khí (PV Machino – mã: PVM) và Công ty Siêu thị Hà Nội
KTS Tạ Xuân Vạn đã thể hiện sự đau xót và uất ức sâu sắc trước sự biến dạng của tác phẩm của mình. Ông từng chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn (năm 2019, trước khi ông qua đời vào năm 2020):
– “Tôi đã ngồi khóc, uất ức vì không hiểu tại sao người ta lại có cách đối xử dã man như vậy với tác phẩm kiến trúc, với tác giả thiết kế như thế.”
– Ông kể rằng vào năm 1993, khi công trình đã thi công thô gần xong, ông phải đi công tác một thời gian ở Vinh. Khi trở về Hà Nội, ông thấy “đứa con tinh thần” của mình bị bọc kín bằng vải dứa, nhiều chỗ bị đập nham nhở để cơi rộng ra.
– Ông cũng cho biết sau này, ông mới biết rằng chủ đầu tư đã yêu cầu một KTS khác thay đổi thiết kế để thỏa mãn “sự tham lam của họ”.
– Thậm chí, sau đó, sự việc còn gây dư luận hơn khi người ta tự ý sơn màu đen xì cho công trình, càng làm mất đi vẻ đẹp vốn có (theo ý tưởng ban đầu).
Sự việc này cho thấy một thực trạng đáng buồn trong lĩnh vực kiến trúc và xây dựng các công trình không phải của tư nhân trong xã hội xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ý tưởng nghệ thuật của kiến trúc sư có thể bị thay đổi đáng kể do các yếu tố thương mại và lợi ích nhóm tư bản đỏ. KTS Tạ Xuân Vạn đã phải chứng kiến tác phẩm tâm huyết của mình bị biến dạng, và đó là một nỗi đau lớn đối với một người nghệ sĩ.
__________________
Tham khảo:
https://znews.vn/doanh-nghiep-nao-dung-sau-toa-nha-ham-ca-map-sap-bi-do-bo-post1536364.html
http://artdecorvn.com/post-detail/tro-chuyen-voi-kts-ta-xuan-van-kien-truc-su-va-con-coc.html