(VNTB) – Cuộc điều tra của The Observers phát hiện ra cửa ngõ buôn người mới vào phương tây sau khi phát hiện ra 500 di dân trong sống điều kiện kinh hoàng ở Serbia
Khi việc xây dựng bắt đầu rầm rộ vào năm 2019, nhà máy sản xuất lốp xe hơi Linglong bên ngoài Belgrade được coi là viên ngọc quý trên vương miện của quan hệ đối tác chiến lược đang phát triển của Serbia với Trung Quốc.
Hai năm sau, 500 công nhân xây dựng Việt Nam được phát hiện làm việc trong điều kiện lao động cưỡng bức, hộ chiếu bị tịch thu và sống trong điều kiện chật chội và xuống cấp vào tháng trước.
Các cáo buộc này đã khiến người Serb bị sốc khi nghị viện châu Âu yêu cầu một cuộc điều tra một vụ buôn người lớn đã bùng phát trong lòng Châu Âu như thế nào.
Tuy nhiên, nhà máy Linglong chỉ là điểm dừng chân đầu tiên của nhiều công nhân làm việc tại nhà máy trong hành trình dài hơn nhiều tới Vương quốc Anh và Châu Âu.
Một cuộc điều tra của The Observer đã phát hiện ra rằng Serbia và Romania đang được sử dụng làm cửa ngõ mới vào châu Âu cho các băng nhóm buôn lậu và buôn người sử dụng các chương trình cấp thị thực lao động để đưa rẩt nhiều người lao động Việt Nam vào Đông Âu. Ở đó, lao động người Việt thường phải làm việc trong các nhà máy và công trường trước khi một số người được đưa qua biên giới vào EU và cuối cùng là đến Vương quốc Anh.
Năm 2019, cái chết của 39 di dân Việt Nam trong thùng xe tải cho thấy những nguy hiểm mà nhiều người phải đối mặt khi cố sang Anh. Những người đến nơi an toàn thường bị buộc phải trả nợ trong các tiệm làm móng tay, nhà hàng và trại trồng cần sa. Người Việt là một trong những nhóm nạn nhân nô lệ hiện đại lớn nhất ở Anh nhiều năm nay.
Nusrat Uddin là một chuyên gia về buôn người của tổ chức Wilson Solicitors LLP. Cô Uddin thường xuyên hoạt động cho các nạn nhân buôn người và nô lệ hiện đại ở Anh. Cô cho biết nhiều thân chủ của cô gần đây bắt đầu hành trình bằng visa lao động đến Serbia hoặc Romania: “Hầu như tất cả [thân chủ của chúng tôi] đều được hứa hẹn sẽ có công việc tử tế với mức lương công bằng, nhưng thực tế thì khác xa. Nhiều người sau đó sẽ đi vào châu Âu, lại được hứa có điều kiện tốt hơn ở những nơi khác. “
Theo các cuộc phỏng vấn người lao động Việt Nam, tuyến đường đi từ Việt Nam sang Serbia bắt đầu hoạt động từ mùa hè với hơn 500 người diện visa lao động từ tháng 8 đến tháng10. Mỗi công nhân phải trả khoảng 1.700 bảng Anh ( 23.000 đô la), tạo ra doanh thu ít nhất 850.000 bảng Anh cho các đại lý tuyển dụng làm thị thực, sắp xếp việc làm và đi lại.
Tuấn* đã đi từ Việt Nam đến Serbia bằng thị thực lao động sau khi đọc quảng cáo trên Facebook hứa hẹn việc làm được trả lương cao trong một nhà máy sản xuất lốp xe của Đức. Tuấn được đưa và làm việc ở Linglong.
Tuấn cho biết: “ Khi đến nơi tôi thấy chủ yếu toàn công nhân người Việt và khi đến nơi rồi thì người ta nói gì cũng phải nghe theo thôi.”
Tuấn nói họ đã lấy hộ chiếu của anh và anh phải ngủ cùng 50 người trong một phòng. “Nhiều người bị Covid… và chúng tôi không nhận được một viên thuốc nào. Nước rất hôi, màu vàng, không uống được và chua. Thức ăn cũng rất tệ và không đủ, thỉnh thoảng chúng tôi vào rừng săn tìm thức ăn, bất cứ thứ gì bắt được, chẳng hạn như thỏ ”.
Linglong trước đó đã phủ nhận rằng công nhân bị cưỡng bức lao động. Trong các tuyên bố với truyền thông Serbia, công ty Linglong nói rằng họ không chịu trách nhiệm với người lao động do nhà thầu phụ và đại lý Việt Nam tuyển dụng. Công ty cho biết đã trả lại hộ chiếu cho công nhân.
Tuấn nói rằng trong số những người cùng làm việc tại nhà máy Linglong, 30 người đã rời Serbia để đi Anh, Pháp và Đức, và nhiều người khác cũng đang có kế hoạch đi.
Tuấn kể từ sau thảm kịch về tử vong trong xe tải, các tuyến đường buôn lậu mới qua Serbia và các nước Đông Âu khác ngày càng phổ biến.
“Vì với người muốn đi Anh, đi qua ngả Serbia thứ nhất là rẻ. Chỉ tốn 50 triệu đồng (1.626 bảng Anh) làm thị thực, trong khi những người chết trong xe tải phải đi hàng tháng trời trên tuyến đường nguy hiểm. Vì vậy, đây là một lựa chọn dễ dàng ”.
Cuộc điều tra cho thấy người lao động tiếp tục đến EU và Anh từ các quốc gia vùng Balkan theo nhiều tuyến đường, với các mạng lưới buôn lậu đưa người Việt vượt biên sang Romania và sau đó đến Slovakia, Đức và Pháp. Tiếp đó họ chờ ở một trại tạm để có cơ hội đi xuồng cao su qua Vương quốc Anh.
Mimi Vu, một chuyên gia chống buôn người tại Việt Nam, bỏ nhiều tháng qua theo dõi mối liên hệ giữa các chương trình thị thực song phương ở Đông Âu và việc bóc lột lao động nhập cư người Việt.
“Một điểm hấp dẫn chính đối với tuyến đường Serbia là, giống như Romania là có thể di cư hợp pháp thông qua các thỏa thuận thị thực đối ứng và chỉ tốn vài nghìn bảng Anh. Đây được coi là rẻ hơn nhiều so với các tuyến đường truyền thống đi qua Moscow hoặc một trong những quốc gia Trung Âu như Ba Lan hoặc Cộng hòa Séc vào châu Âu. Đi tuyến này có thể tốn tới 30.000 bảng Anh,”cô nói.
“Trường hợp nhà máy Linglong, người ta đi vì hoặc được hứa hẹn sẽ làm việc trong một nhà máy của Đức hoặc đến Vương quốc Anh và châu Âu theo ngõ mới thông qua các nước vùng Balkan.”
Cô Minh cho biết việc những người lao động như Tuấn bị bóc lột khi đến các quốc gia như Serbia và Romania cũng sẽ khiến họ càng ráng chuyển sang Châu Âu hay Anh để kiếm việc làm có lương cao hơn.
Người ta cũng muốn đi là vì nợ nần.
The Observers được xem giấy “Cam kết không bỏ trốn” của các đại lý tuyển dụng Việt Nam khi làm thị thực lao động đến Serbia cho thân chủ, người lao động phải ký một thỏa thuận rằng gia đình phải trả hơn một năm lương trong vòng một tuần nếu người lao động nghỉ việc.
“Hầu hết những người đi đều có gia đình góp tiền cho đi và họ cảm thấy không thể về nếu không trả hết nợ. Vì vậy, nếu không kiếm được như họ hứa hẹn ở Serbia thì lời hứa có việc làm được trả lương cao hơn ở những nơi khác là động lực rất lớn để họ rời đi.”
Tuấn cho biết nhiều người Việt Nam cùng làm việc tại Linglong đã phải vay mượn hàng nghìn đô la Mỹ để trả tiền đi châu Âu.
“Một số người từng làm việc tại nhà máy với tôi đã sắp xếp đi Anh trước khi đến Serbia, Tôi nghĩ họ phải trả [các băng đảng buôn lậu] khoảng 6.000 bảng Anh để đi từ Romania sang Anh. Người ta sẽ gọi cho người nhà của những người này ở Việt Nam để lấy tiền rồi cho đi tiếp. ”
Trong khi Serbia được cho là bến đỗ mới được các băng nhóm tội phạm thì Romania, quốc gia đã ký một hiệp định thị thực song phương với Việt Nam trong nhằm bù vào nạn thiếu hụt lao động chân tay lớn hồi năm 2018, trở thành một điểm nhập cảnh vào châu Âu.
Nhiều người cũng thấy bị mắc kẹt với công việc bóc lột và nguy hiểm khi họ đến nơi.
Mạnh *, đến Romania cùng với 60 công nhân Việt Nam năm 2019 để làm việc cho một công ty xây dựng lớn. Khi kết thúc hợp đồng vào năm 2021, một nửa đã vượt biên sang Anh và châu Âu.
“Nhiều người đã bỏ trốn chỉ một hoặc hai tháng sau khi sang,” Mạnh cho biết. Anh trai của Mạnh làm việc cho một công ty khác ở Romania và là một trong số rất nhiều người đã trốn đi. “Mức lương ở Romania quá thấp,” Mạnh nói.
Mạnh cho biết hiện đang bị kẹt ở Romania. Hợp đồng của Mạnh hết hạn vào tháng 3 và người chủ không chịu gia hạn, nên Mạnh phải làm việc chui và không đủ khả năng mua vé bay về nước.
Khi được hỏi liệu có đinh rời Romania để tìm việc hay không, Mạnh trả lời: “Chuyện này là chuyện bí mật.”
Trong vòng 5 năm qua, theo dữ liệu của cảnh sát biên phòng Romania có ít nhất 231 người Việt bị ngăn không được cho vào châu Âu. Cảnh sát Hungary đã chặn được 101 người khác trong cùng thời gian. Các chuyên gia như Minh Vũ ước tính đây chỉ là một phần rất nhỏ người Việt rời Romania sang Tây Âu.
“Với cách thức mới, công dân Việt Nam nhập cảnh vào Romania hợp pháp với thị thực lao động, và sau đó bị phát hiện trên đường vượt biên trái phép ”, một phát ngôn viên của cảnh sát biên phòngRomania cho biết.
Truyền thông xã hội đóng vai trò trung tâm cho các băng nhóm buôn lậu. Các nhóm Facebook The Observers có theo dõi cung cấp các tuyến đường “VIP” bằng ô tô riêng ra khỏi Romania. Các gói được quảng cáo với mã điện thoại của các quốc gia đích đến, khách có thể chọn gói “44” để đi Anh, “49” cho Đức và “33 cho Pháp”. Giá cả được giảm trong đại dịch, nhưng một chuyến đi sang Anh vẫn tốn hơn 10.000 bảng Anh.
Thực tế của những chuyến đi VIP này rất khắc nghiệt. Người Việt gắng rời Romania bất hợp pháp bị cảnh sát biên phòng bắt quả tang đang trốn sau những thùng trái cây hoặc đứng sau những cái “tường giả: trong xe tải.
Trong năm qua, những vụ buôn lậu người Việt Nam ra khỏi Romania vẫn tiếp diễn bất chấp lệnh cấm biên giới vì đại dịch.
Trung, 36 tuổi, hiện đang sống lậu ở Đức sau khi làm việc hợp pháp ở Romania, Tuấn vượt biên ngay khi châu Âu bị phong toả tháng 10 năm 2020.
Trung muốn ở lại Romania, nhưng chủ không chịu gia hạn giấy tờ để anh ở lại hợp pháp. Trung nói rằng anh ta phải hoặt trả tiền làm giấy tờ giả hoặc đi một chuyến đi nguy hiểm sang Đức.
“Mức lương ở Romania chỉ cao hơn Việt Nam một chút, ” Trung cho biết. Chủ người Romania trả cho anh 750 USD mỗi tháng. Trung biết những nguy hiểm gặp phải khi sang tây Âu nhưng vẫn đi. “Tôi tin vào số phận. Quyết định đi giống như đánh bạc: cơ hội thành công là 50-50 ”.
Tuy nhiên muốn sang Anh thì nguy hiểm hơn là đi Pháp hay Đức. Bất kể mua gói VIP nào để đảm bảo an toàn, ai cũng đều phải vượt qua eo biển bằng thuyền cao su mỏng manh.
Cô Minh Vu nói: “Trước đây, những người đưa người lậu có mạng lưới riêng để đưa người sang Anh bằng xe tải, nhưng sau Brexit và tình trạng thiếu tài xế cùng những cái chết trên xe container năm 2019, họ đã phải quay sang sử dụng các bến đò của các băng nhóm người nước ngoài. Trong các cuộc phỏng vấn mà tôi đã thực hiện với những người Việt từng đến các trại ở Dunkirk hoặc đi qua eo biển Manche để sang Anh đều nói rằng chỉ có đi được bằng thuyền”
Cô cho biết những kẻ buôn lậu báo người Việt trong các trại tạm ở Dunkirk tránh gặp nhau và sau đó cố hạn chế số lượng người Việt đưa lên mỗi thuyền để ít bị phát hiện trong các nhóm dân khác.
Tuần trước, được biết một trong số 27 người chết đuối khi vượt biển vào tháng trước là người Việt Nam. Báo chí biết cho biết người này tên Lê Văn Hậu, quê Nghệ An, Việt Nam. Ông Hậu được cho là đã trả trước khoảng 10.000 bảng Anh sang làm việc hợp pháp ở Ba Lan sau đó đã sang Pháp ngay lập tức nhằm tìm cách vượt qua biển sang Anh.
Khi đến Anh, với khoản nợ hàng nghìn bảng Anh, người Việt Nam trở thành một trong những nhóm yếu thế nhất bị cưỡng bức lao động, mang nợ và bị bóc lột tình dục. Số liệu chính thức của Bộ Nội vụ cho thấy người Việt là nhóm dân lớn thứ ba được xác định là nạn nhân của nô lệ hiện đại. Có 653 người Việt Nam được xác nhận là nạn nhân nô lệ vào năm 2020, với phần lớn được phát hiện trong các trại trồng cần sa và tiệm làm móng tay.
Tháng trước, trong một trại di dân lạnh buốt ở Dunkirk, hai thanh niên Việt Nam túm lại với nhau để sưởi ấm, một nhóm khoảng 20 hoặc 30 người nằm rải rác trong số hàng trăm người khác trong những khu lều hoang. Họ cho biết họ rời Việt Nam vì lũ lụt, và vay nặng lãi để làm visa sang Serbia rồi sang Anh tìm việc làm ở tiệm làm móng tay. Khi đặt chân được đến Anh, họ sẽ mang nợ thêm 18.000 bảng anh ( khoảng 25.000 đô la) nữa.
“Chúng tôi đã mất hai tháng để đến được đây nhưng cuối cùng thì cùng gần tới đích rồi,” một người chia sẻ sau cuộc gọi FaceTime với vợ và con nhỏ ở Việt Nam. “Tôi không biết khi nào tôi sẽ về nhà, tôi không thể về tay không.”
* Tên nhân vật đã được thay đổi
Nguồn: The Guardian