(VNTB) – Ba tháng đầu năm 2025 đã chứng kiến sự thay đổi chính sách quan trọng của Mỹ về y tế toàn cầu, truyền thông quốc tế và y tế công cộng.
Trên báo Tiếng Dân gần đây có một loạt bài về các nguồn truyền thông từ Mỹ khá phổ biến với dân mình. Krishna Trần, “VOA và RFA: Đẫm máu Dốc sương mù”, … “Tổng cộng hai đài này tiếp cận hàng trăm triệu người trên thế giới, một loại sức mạnh mềm của Hoa Kỳ, truyền tải những giá trị Mỹ. Thế nhưng, những người cầm quyền ở Mỹ hiện nay như Donald Trump, Elon Musk, Kari Lake… không cho rằng điều đó là cần thiết.” [1]
Lâm Bình Duy Nhiên, “Đạo đức và lương tâm truyền thông không phải ai cũng có!”, … “Việc hai đài phát thanh Hoa Kỳ có thể bị đóng cửa do bị cắt giảm ngân sách là điều đáng tiếc cho vai trò tiên phong của Hoa Kỳ trong thế giới tự do.” [2]
Song Chi, “Tự chặt tay mình”, … “Hôm qua đến giờ rất nhiều người sững sờ trước thông tin Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh cắt giảm thêm 7 cơ quan liên bang, trong đó có Cơ quan Truyền thông Toàn cầu Hoa Kỳ (U.S. Agency for Global Media, viết tắt USAGM), cơ quan chủ quản của Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL), Voice of America (VOA), Radio Free Asia (RFA)… Như vậy là tiếp theo giới nghiên cứu, giáo dục, môi trường, đến lượt các phương tiện truyền thông, vốn được xem là biểu tượng của nền dân chủ Mỹ ở nước ngoài, bị chính quyền của tổng thống Mỹ Donald Trump nhắm đến.” [3]
Đầu năm 2025 chứng kiến nhiều thay đổi chính sách quan trọng của chính quyền Trump, bao gồm hợp tác y tế quốc tế, hoạt động truyền thông do chính phủ tài trợ và cách tiếp cận y tế công cộng. Những thay đổi này đánh dấu sự chuyển biến lớn so với các chính quyền trước đây, với tác động sâu rộng trong nước và trên trường quốc tế.
Rút Khỏi Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO)
Ngày 20/1/2025, Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp rút Hoa Kỳ khỏi WHO, đánh dấu một bước ngoặt trong cam kết y tế toàn cầu của Mỹ. Đây là nỗ lực thứ hai của Trump để rút khỏi WHO, sau khi kế hoạch đầu tiên trong nhiệm kỳ đầu tiên bị đảo ngược bởi cựu Tổng thống Joe Biden.
Tác động tài chính và hoạt động
Hoa Kỳ từng là nhà tài trợ lớn nhất của WHO, đóng góp phần lớn qua các khoản thanh toán tự nguyện cho các chương trình ưa thích. Sắc lệnh tháng 1/2025 yêu cầu Mỹ sẽ “tạm dừng chuyển các quỹ, hỗ trợ hoặc nguồn lực của Chính phủ Mỹ cho WHO”. Điều này tạo nên khoảng trống tài chính đáng kể cho tổ chức hoạt động với ngân sách hai năm trị giá 6,8 tỷ USD.
Lo ngại của các chuyên gia
Hàng loạt chuyên gia y tế công cộng đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về quyết định này:
1. Việc rút khỏi WHO có nguy cơ cô lập hệ thống y tế Mỹ, bao gồm các cơ quan quan trọng như Viện Y học Quốc gia, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm, và CDC.
2. Lawrence Gostin, chuyên gia sức khỏe toàn cầu, gọi đây là “sai lầm chiến lược”, nhấn mạnh việc ngăn chặn các tác nhân gây bệnh mới không thể thực hiện một mình.
3. Các chuyên gia cảnh báo về nguy cơ giảm tiếp cận thông tin khoa học để chống đe dọa sức khỏe toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh lo ngại về cúm gia cầm H5N1 ở Mỹ.
Quyết định này sẽ có hiệu lực đầy đủ vào tháng 1/2026 do yêu cầu thông báo một năm của Quốc hội và thanh toán các nghĩa vụ tồn đọng.
Thay Đổi Hoạt Động Truyền Thông Quốc Tế
Vào giữa tháng 3/2025, chính quyền Trump tiếp tục gây chấn động với sắc lệnh hành pháp thay đổi hoạt động của các tổ chức truyền thông quốc tế do Mỹ tài trợ.
Voice of America (VOA)
Ngày 14/3/2025, Tổng thống Trump ký sắc lệnh nhắm vào VOA và các tổ chức truyền thông quốc tế do Mỹ hỗ trợ. Cơ quan Truyền thông Toàn cầu Mỹ (USAGM) được yêu cầu “giảm thiểu thực hiện nghĩa vụ pháp lý và nhân sự đến mức tối đa theo luật”. Sau sắc lệnh, nhân viên VOA được thông báo sẽ được nghỉ phép hành chính nhưng vẫn phải sẵn sàng làm việc khi được yêu cầu. Kari Lake, được Trump bổ nhiệm làm cố vấn đặc biệt cho VOA (chưa phê chuẩn), từng công khai chỉ trích tổ chức này là “cơ quan tham nhũng nhất tại Washington DC”. Nhưng Kari Lake có thành tích đáng kể về nói láo một cách trắng trợn hay thường phát ngôn xa sự thật.
Radio Free Asia (RFA)
RFA cũng chịu tác động nghiêm trọng khi phải cho nghỉ phép phần lớn nhân viên Mỹ từ ngày 21/3/2025 do USAGM cắt nguồn tài trợ. Đại diện RFA cho biết: “Nếu tình trạng này tiếp tục sang tuần sau, chúng tôi không có lựa chọn nào khác ngoài việc bắt đầu cho nghỉ phép hầu hết nhân viên từ thứ Sáu”.
Quyết định này đặc biệt ảnh hưởng đến nhân viên nước ngoài tại Mỹ, những người phụ thuộc vào thị thực lao động để có thể ở lại làm việc ở Mỹ.
Ý nghĩa chiến lược
Các tổ chức này đã có vai trò quan trọng lịch sử:
1. RFA cung cấp thông tin chính xác về sự kiện châu Á và là diễn đàn cho nhiều tiếng nói từ các quốc gia không có tự do ngôn luận.
2. Cùng nhau, mạng lưới này tiếp cận khoảng 427 triệu người, có nguồn gốc từ Chiến tranh Lạnh với mục tiêu mở rộng ảnh hưởng Mỹ và phản kháng chủ nghĩa chuyên chế.
3. Việc xóa sổ các hoạt động này làm mất đi nguồn phân tích quan trọng về chính trị và quân sự tại các nước độc tài như Trung Quốc, Triều Tiên và Việt Nam.
Thay Đổi Chính Sách Vắc Xin Và Tiếp Cận Y Tế Công Cộng
Việc bổ nhiệm Robert F. Kennedy Jr. làm Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Người dân đã gây ra lo ngại về thay đổi chính sách vắc xin.
Kennedy từng có lịch sử lâu dài thách thức an toàn vắc xin, trái với đồng thuận khoa học. Trong phiên thẩm vấn, ông tuyên bố mình không phải “chống vắc xin” mà là “ủng hộ an toàn vắc xin”. Tuy nhiên, các phát ngôn trước đây của ông bao gồm cáo buộc vắc xin sởi gây tự kỷ và vắc xin COVID-19 là “vắc xin chết người nhất từng sản xuất”. Kể từ khi nhậm chức ngày 13/2/2025, Kennedy đã:
1. Hoãn các cuộc họp của ủy ban tư vấn vắc xin CDC
2. Thể hiện ý định điều tra lịch tiêm vắc xin trẻ em
3. Tuyên bố không tin tưởng các ủy ban tư vấn vắc xin do “xung đột lợi ích nghiêm trọng”.
Tác động y tế công cộng
Những thay đổi này diễn ra trong bối cảnh lo ngại về bệnh truyền nhiễm:
1. Mỹ đang “nguy cấp” mất trạng thái “đã kiểm soát sởi”, theo dịch tễ học Margaret Doll.
2. Chuyên gia dịch tễ Amy Winter cảnh báo: “Sự gia tăng ca bệnh toàn cầu sẽ tạo áp lực lớn lên hệ thống tiêm chủng Mỹ”.
3. Chính quyền Trump đã sa thải hàng trăm nhân viên CDC, làm suy yếu thêm hạ tầng y tế công cộng.
Các chuyên gia pháp lý dự đoán những thách thức đối với chính sách vắc xin hiện hành, có thể dẫn đến “giảm tuổi thọ dự kiến và gia tăng tỷ lệ mắc bệnh”.
Thay đổi chính sách ngoại giao và quản lý tổng thể
Những thay đổi này dường như là một phần của xu hướng chính sách rộng lớn hơn của chính quyền Trump đầu năm 2025, bao gồm:
– Cắt giảm ngân sách USAID (Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ)
– Cải cách thuế, quy định nhập cư và chính sách kinh tế (thuế quan, giải quy định)
Các chính sách này tập trung vào việc thay đổi cách tiếp cận truyền thống của Mỹ về tham gia toàn cầu, quản lý và y tế công cộng – vốn từng được ủng hộ rộng rãi bởi hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa ở Mỹ.
Tóm tắt
Ba tháng đầu năm 2025 đã chứng kiến sự thay đổi chính sách quan trọng của Mỹ về y tế toàn cầu, truyền thông quốc tế và y tế công cộng. Rút khỏi WHO, giải thể hoạt động truyền thông quốc tế và thay đổi chính sách vắc xin là những bước ngoặt so với chính sách trước đây.
Chuyên gia y tế công cộng, nhà phân tích chính sách và học giả pháp lý đã lên tiếng cảnh báo về hậu quả tiềm ẩn, bao gồm:
– Giảm khả năng ứng phó đe dọa sức khỏe toàn cầu
– Suy yếu ảnh hưởng mềm của Mỹ
– Tăng nguy cơ bệnh truyền nhiễm và thách thức thực hành y tế công cộng
Khi các chính sách này tiếp tục triển khai trong năm 2025, tác động đầy đủ đến y tế Mỹ, quan hệ quốc tế và hệ sinh thái thông tin vẫn còn chờ kiểm nghiệm. Tuy nhiên, những tín hiệu ban đầu cho thấy nhiều thách thức lớn đang chờ đón.
_____________________
Tham khảo:
1. https://baotiengdan.com/2025/03/17/voa-va-rfa-dam-mau-doc-suong-mu/
2. https://baotiengdan.com/2025/03/17/dao-duc-va-luong-tam-truyen-thong-khong-phai-ai-cung-co/
3. https://baotiengdan.com/2025/03/16/tu-chat-tay-chat-chan-minh/