Khánh An dịch
(VNTB) – Vinfast đã đưa tôi đến trụ sở chính tại Việt Nam để lái chiếc xe hơi điện đầu tiên sẽ được đưa vào thị trường Hoa Kỳ. Đó là trải nghiệm kỳ lạ nhất trong đời tôi.
Tác giả: Kevin Williams
VinFast đã đưa tôi từ Columbus, Ohio, đến San Francisco, đưa tôi đến qua đêm trong một khách sạn rất đẹp, sau đó đưa tôi và ít nhất 100 nhà báo khác, những người có ảnh hưởng, YouTuber, TikTokers, những người đã đặt xe Vinfast (được gọi là VinFirst), nhân viên VinFast và những người quan tâm khác từ San Francisco đến Việt Nam trên một chiếc máy bay bao thuê, tất cả là để chúng tôi có thể thử chạy xe hơi điện mới của công ty. Chúng tôi lưu trú tại hai khu nghỉ dưỡng trên đảo riêng và nghỉ đêm tại Hà Nội tại cùng một khách sạn nơi Donald Trump và Kim Jong Un gặp nhau lần đầu tiên.
Tôi lấy điện thoại ra và bắt đầu điên cuồng chụp ảnh hộ chiếu của mình khi hàng trăm người xếp hàng làm thủ tục hải quan dần tiến về phía trước. “Chút nữa anh sẽ nhận lại hộ chiếu,” một người ở đầu hàng nói với tôi. “Họ sẽ giữ hộ chiếu lại một chút.” Tôi không chắc liệu người này có phải là một nhân vật có ảnh hưởng hay là một nhà báo mà tôi không nhận ra, hay một nhân viên của VinFast. Nhưng tôi không có lựa chọn nào khác. Tôi làm được gì đâu nào? Nhân viên hải quan Việt Nam nhìn tôi và để hộ chiếu của tôi vào cùng một đống hộ chiếu của những người khác.
Đến cuối chuyến đi này, việc hộ chiếu của tôi biến mất thậm chí sẽ không được xếp hạng trong top 10 điều điên rồ nhất mà tôi sẽ chia sẻ.
Tôi đã ở Việt Nam để thử nghiệm thành quả của VinFast; công ty khởi nghiệp xe hơi đang phát triển nhanh chóng hiện đã bắt đầu bán xe hơi điện ở Việt Nam và đã hứa hẹn sẽ mang xe hơi điện đến Hoa Kỳ. Tôi chắc chắn đã biết được điều gì đó về VinFast, nhưng không phải là những gì mà Vinfast muốn cho tôi thấy.
Cuối cùng, sau khi xuống xe buýt, tắm rửa và ngủ trưa, họ đã trả lại hộ chiếu của tôi. Ngay sau đó, tôi đã có mặt trên một chiếc du thuyền giữa Vịnh Hạ Long trong khi cứ mỗi 45 giây nhân viên VinFast lại phấn khích nâng cốc chúc mừng thành công của công ty. Bài hát “Glad You Came” của The Wanted được phát lớn. Tôi bị mất ngủ và kiệt sức; cà phê đá Việt Nam ngọt ngào cũng không thể xoa dịu sự mệt mỏi độc đáo do khác múi giờ. Cảm giác lạc lõng này sẽ đeo theo tôi trong suốt chuyến đi.
VinFast bắt đầu sản xuất xe hơi vào năm 2017. Các sản phẩm đầu tiên của hãng là những chiếc xe cải tiến từ các hãng xe hơi lớn, do Pininfarina thiết kế và dự định sẽ bán ở cả Việt Nam và Hoa Kỳ. VinFast Lux A 2.0 tương tự như BMW 530i, VinFast Lux SA 2.0 là một chiếc BMW X5 đã được sửa đổi, và mẫu xe VinFast Fadil nhỏ gọn là Chevy Spark được thiết kế lại. Mẫu SUV President 500 là một chiếc Lux SA lắp động cơ General V8 thay cho động cơ BMW.
Những nỗ lực mạnh mẽ của VinFast đã đưa được thương hiệu này vươn lên dẫn đầu bảng xếp hạng doanh số bán hàng Việt Nam, với một công ty chưa bắt đầu bán xe cho đến năm 2019 thì là không tệ. Xe hơi của họ cũng không rẻ: một chiếc VinFast Lux SA 2.0 có giá bán lẻ tương đương hơn 68.000 USD — đắt, nhưng cũng chỉ bằng khoảng một phần ba giá của một chiếc BMW X5 nhập khẩu tại Việt Nam. Vào tháng 7 năm 2022, mẫu Lux A 2.0 nay đã ngưng sản xuất cói doanh số bán hàng tại Việt Nam nhiều gấp đôi doanh số bán hàng của xe Kia K5, Toyota Camry, Mazda 6 và Honda Accord cộng lại. (Kế hoạch bán những mẫu xe VinFast đầu tiên này tại Mỹ vào năm 2021 không bao giờ trở thành hiện thực.)
Vào tháng 1 năm 2022, VinFast tuyên bố ý định chấm dứt sản xuất xe đốt trong và chuyển sang dòng xe hơi điện hoàn toàn. Xe hơi thiết kế dựa theo BMW và GM đã biến mất và được VinFast thay thế bằng xe điện. Công ty tuyển dụng nhân tài kỹ thuật hàng đầu như cựu nhân viên của GM đã làm việc trên nền tảng Ultium EV mang tính cách mạng.
Mốc thời gian rất ngắn. Trong khi trình bày đầy đủ kế hoạch sản xuất xe hơi điện tại CES vào tháng 1 năm 2022, hãng xe tuyên bố họ sẽ ngừng bán xe chạy xăng vào cuối năm nay, mặc dù chỉ giới thiệu các mẫu xe đầu tiên vào năm 2019. Vào thời điểm đó, VinFast tuyên bố họ sẽ có ít nhất hai mẫu xe chạy hoàn toàn bằng điện, VF8 và VF9, trên đường phố Mỹ vào cuối năm nay. Đầy tham vọng, nhưng trong một lúc mọi thứ dường như đang đi đúng hướng: đầu tháng 7, hãng xe đã mở các điểm bán lẻ đầu tiên ở California. Xe điện VinFast e34 được đưa vào thị trường nội địa Việt Nam, chỉ ba tháng sau khi tuyên bố ngừng sản xuất xe chạy xăng. Đến giữa tháng 7 năm 2022, công ty đã chấm dứt nhận đơn đặt hàng xe chạy xăng. Rõ ràng, họ không phải chỉ nói suông.
VinFast chỉ là một bộ phận của một công ty mẹ, tập đoàn trị giá hàng tỷ đô la Vingroup do ông Phạm Nhật Vượng đứng đầu. Sinh năm 1968, lớn lên ở Hà Nội, doanh nhân này tốt nghiệp Đại học Triển vọng Địa chất Moscow – Nga năm 1992. Phạm Nhật Vượng đã làm giàu nhờ sản xuất mì ăn liền hàng loạt tại một doanh nghiệp sau đó đã được bán cho Nestle. Cuối cùng, ông đã mở rộng sang lĩnh vực bất động sản, xây dựng một doanh nghiệp giúp ông trở thành tỷ phú đầu tiên của Việt Nam.
Vingroup hoạt động ở khắp Việt Nam. Mua hàng tạp hóa ở VinMart và quần áo ở VinPlaza. Đi nghỉ dưỡng cả gia đình trong công viên VinWonder giống như Disney hoặc có thể đặt một kỳ nghỉ dành cho người lớn tại một khu nghỉ dưỡng VinPearl. Điện thoại là VinSmart. Văn phòng có thể thuộc sở hữu của Vincom Office, nhà ở hoặc một căn chung cư của VinHomes. Sinh con cái trong một bệnh viện VinMec, cho con theo học VinSchool, và sau khi học xong thì theo học tại VinUniversity vừa ra mắt. Cấu trúc này giống như một vòng quay hiện đại của thị trấn công ty Mỹ thế kỷ 19, nhưng cũng tương tự với những gì Samsung và Hyundai đã làm ở Hàn Quốc vào những năm 1990.
Vào tháng 7 năm nay, tôi đã ghé thăm một cửa hàng trưng bày hàng mẫu VinFast VF8 ở San Mateo. Vào thời điểm đó, VinFast đang đẩy mạnh một mô hình giá khác thường. VF8 và VF9 không có bán kèm theo pin. Mức giá mục tiêu khởi điểm của xe VF8 là 39.999 USD là khá thấp vì người mua sẽ phải thuê pin của VinFast. Giá pin sẽ thay đổi tuỳ vào việc khách hàng muốn đi xe nhiều hay ít: 310 dặm trong một tháng có giá 55 đô la/tháng. Hợp đồng thuê pin không giới hạn dặm sẽ có giá lên đến 130 đô la/ tháng trong thời gian muốn lái xe. (Kể từ chuyến thăm showroom của tôi vào tháng 7, có vẻ như hãng xe đã bỏ tùy chọn dặm giới hạn, yêu cầu khách hàng trả 169 đô la mỗi tháng cho VF8 hoặc 219 đô la mỗi tháng cho xe VF9.)
Tôi tham quan phòng trưng bày ở vùng Bay Area, làm quen với xe VF8 và hỏi về chính sách giá. Tôi không nghĩ chiếc xe được trưng bày tuyệt vời đến vậy, nhưng rõ ràng nó nằm trong vỏ bọc hàng sản xuất thử nghiệm, có đầy đủ các chi tiết trang trí kỳ lạ, các chi tiết còn thiếu, và vật liệu kỳ lạ chưa được quyết định. Nhân viên bán hàng tử tế, nhưng cả họ lẫn bất kỳ đại diện nào của VinFast mà tôi liên hệ đều không thể trả lời được những câu hỏi hóc búa về kế hoạch cho thuê pin sẽ được thực hiện ra sao. Làm sao họ biết được nếu người ta sẽ lái xe hơn 310 dặm? Nếu không trả tiền thuê pin thì chuyện gì sẽ xảy ra? Ngay cả bây giờ để nhận được bất kỳ thông tin chi tiết nào về giá từ trang web VinFast dường như cũng bị yêu cầu đặt cọc 199 đô la và chờ nhân viên tư vấn của VinFast gọi điện và đưa thông tin chi tiết về xe của khách.
Dù vậy, tôi vẫn giữ thái độ cởi mở. Hãng xe này đã mở cửa hàng bán xe chỉ sáu tháng sau khi công bố ý định bán xe hơi điện tại Hoa Kỳ. Tôi muốn biết thêm, vì vậy tôi đã gửi email cho nhóm quan hệ công chúng của công ty tại Hoa Kỳ và yêu cầu họ thông báo cho tôi nếu VinFast có kế hoạch tổ chức bất kỳ sự kiện ra mắt nào ở Mỹ.
Hai ngày sau, công ty này mời tôi đi Việt Nam.
Vào ngày 18 tháng 9, tôi cùng một nhóm gần một trăm nhà báo, người có ảnh hưởng, khách hàng tiềm năng và nhân viên VinFast lên một chuyến bay thuê bao từ San Francisco đến Việt Nam. Nhóm chúng tôi đến nơi khác biệt 12 giờ và được đưa đến gần Vịnh Hạ Long, một Di sản thế giới của UNESCO. Từ sân bay, chúng tôi đi xe buýt và thuyền đến VinPearl Vịnh Hạ Long, một khu nghỉ dưỡng trên một hòn đảo riêng thuộc sở hữu của Tập đoàn Vingroup.
Tôi đã tìm hiểu trước chuyến đi. Tôi biết tập đoàn Vingroup rất lớn. Nhưng tại thời điểm đó, tôi nhận ra rằng tôi đã đánh giá quá thấp quyền lực của công ty này, chưa kể đến sự hào nhoáng và xa hoa lồ lộ. “Tôi không nghĩ Elon hay Peter Rawlinson có khu nghỉ dưỡng trên đảo riêng,” tôi tự lẩm bẩm. Phạm vi của việc này rất lớn: Trước khi nhóm chúng tôi đến, VinFast đã tổ chức ba chuyến tham quan như thế này trước đó cho nhà báo và người hâm mộ.
Sau khi nghỉ ngơi một chút, VinFast đã đưa đoàn của chúng tôi lên một du thuyền ở Vịnh Hạ Long để dùng bữa tối chào mừng nồng nhiệt, cùng với đại diện và nhân viên của VinFast đầy hào hứng nói cho chúng tôi biết về hãng xe và lịch trình chuyến thăm của chúng tôi.
“Chúng tôi rất hân hạnh thông báo rằng VinFast VF8 đã hoàn thành trước thời hạn hai tháng”, một đại diện của VinFast cho biết. Bà cũng nói với nhóm chúng tôi rằng VF8 đã được phép bán hàng chính thức của Việt Nam chỉ hai ngày trước khi chúng tôi đến, ngụ ý rằng mẫu xe này đã gần sẵn sàng sản xuất. Các nhà báo chuyên về xe khác cho biết ấn tượng ban đầu khi lái xe VF8 cho thấy một sản phẩm chưa hoàn tất. Tuy nhiên, tôi đã thề sẽ luôn cởi mở: sản xuất xe là một quá trình, và các sự kiện do VinFast tổ chức đã diễn ra được gần ba tháng. Có thể họ có rất nhiều cải tiến trong một khoảng thời gian ngắn, và hãng xe bị ám ảnh với việc đi nhanh. Tôi vẫn tự nhắc nhở bản thân rằng có khả năng thực sự VinFast sẽ có một xe hoàn thiện hơn nhiều để xem xét.
Vài ngày nữa mới có cơ hội cho chúng tôi lái VF8. Cho đến lúc đó, VinFast sẽ cho chúng tôi thấy họ đã có thêm nhiều mẫu xe tại Việt Nam. Để khái niệm hóa quy mô của VinGroup thật khó, nhưng may mắn là có đội ngũ VinFast ở đó để chứng minh cho chúng tôi những gì hãng xe đã đạt được ỏ khắp Hà Nội. Ngày hôm sau, họ chúng tôi từ Vịnh Hạ Long đến cơ sở sản xuất và trụ sở toàn cầu của VinFast cách thành phố Hải Phòng hơn một giờ đồng hồ.
Giống như Tesla, VinFast đang hướng đến một mô hình sản xuất tích hợp, tự sản xuất các bộ phận trong xe. Các nhà máy của VinFast mới toanh, đầy đủ trang thiết bị lấp lánh. Mặc dù công ty đã thông báo kết thúc sản xuất xe đốt trong, nhưng khi chúng tôi đến nhà máy, lô xe sedan theo mẫu BMW cuối cùng đã được lắp ráp để đáp ứng các đơn đặt hàng cũ. Và trong khi dây chuyền sản xuất VF8 và VF9 đã hoạt động, có vẻ như họ không có việc gì làm trong chuyến tham quan nhà máy của chúng tôi. Một số nơi không người làm việc, và có cảm giác như chỉ có một hoặc hai đội nhóm làm việc vặt trong cả nhà máy. Có vẻ như dây chuyền sản xuất xe máy điện của VinFast lại tất bật hơn.
“Ủa, công nhân đi đâu cả rồi?” Tôi đã hỏi một người đại diện của VinFast.
“Ồ, họ đang ăn trưa!” người đại diện nói với tôi.
Lúc đó là 10 giờ sáng.
Mặc dù kỳ lạ, tôi rất có ấn tượng. Có vẻ như công ty đang đi đúng hướng cho việc bắt đầu sản xuất xe hơi điện hàng loạt. Họ cho dập thân xe, và lắp ráp xe VF8 và VF9. Bao quanh nhà máy là các bãi đậu xe có toàn xe mới tinh, và một đại diện của VinFast trong chuyến công du đã đảm bảo với chúng tôi rằng chỉ còn vài rào cản pháp lý thì VF8 sẽ được cho bán tại Hoa Kỳ.
Sau bữa trưa, đã đến lúc thảo luận với Giám đốc điều hành toàn cầu của VinFast, bà Lê Thị Thu Thủy. Cuối cùng tôi đã tiếp xúc trực tiếp được với người phụ trách. Tôi không thể có thể xác định nhiều lắm từ một PowerPoint trình chiếu trong bữa ăn tối cùng một chuyến tham quan nhà máy; tôi có thể hỏi một số câu hỏi về chương trình cho thuê pin của VinFast ở đây.
Bà Thuỷ khẳng định, mặc dù VinFast vẫn cam kết về kế hoạch đăng ký thuê pin nhưng công ty đã quyết định bổ sung thêm phương án mua mới. Với tôi đây là tin tức; ngay cả khi tôi xác nhận vé máy bay, thì vẫn chỉ mới có chương trình đăng ký thuê pin. Tôi kiểm tra trang web VinFast trên điện thoại. Công ty này hẳn đã lặng lẽ thêm một tùy chọn mua pin, và tăng giá xe lên. Theo bài viết này, giá gốc của VF8 bắt đầu ở mức 42.200USD, hoặc 57.000 USD nếu khách hàng quyết định mua pin ngay; VF9 sẽ bắt đầu ở mức 57.500 USD nếu đăng ký thuê pin, tăng lên 76.000 USD nếu mua pin. Hay quá.