Celito Arlegue
(VNTB) – VPN là một công cụ không thể thiếu trong cuộc đấu tranh vì quyền tự do báo chí ở Đông Nam Á
Diễn giả: Celito Arlegue là Giám đốc Điều hành của Hội đồng Các Đảng Tự do và Dân chủ Châu Á (CALD), một mạng lưới khu vực của các đảng phái theo tư tưởng tự do, dân chủ tại châu Á, được thành lập vào năm 1993. Ngoài công việc tại CALD, Celito còn là giảng viên tại Khoa Ngoại giao và Quan hệ Quốc tế của Trường Cao đẳng De La Salle – St. Benilde ở Manila. Ông cũng giảng dạy các môn khoa học chính trị, khoa học xã hội và kinh tế tại nhiều trường đại học ở Philippines trong hơn hai thập kỷ. Ông đã lấy bằng Cử nhân và Thạc sĩ tại Đại học Philippines, đồng thời hoàn thành các khóa học cho chương trình Tiến sĩ Khoa học Chính trị. Ông cũng hoàn thành các khóa học chứng chỉ tại Học viện Nghiên cứu Phát triển và Quốc tế (IHEID) ở Geneva, Thụy Sĩ, và Viện Quốc tế về Nhân quyền ở Strasbourg, Pháp).
(Bài dịch)
Mạng riêng ảo (VPN) đóng vai trò quan trọng ở Đông Nam Á, nơi các chính phủ thường xuyên hạn chế quyền tự do ngôn luận, báo chí độc lập và tự do kỹ thuật số. Tại các quốc gia như Myanmar, Việt Nam và Thái Lan, các nhà báo, nhà hoạt động và công dân dựa vào VPN để truy cập internet không bị kiểm duyệt, liên lạc an toàn và bảo vệ danh tính của họ. Đây là công cụ không thể thiếu trong bối cảnh quyền tự do báo chí ngày càng bị đe dọa. Việc hiểu cách thức hoạt động của VPN và các ứng dụng thực tiễn của chúng là điều cần thiết để bảo đảm quyền tự do ngôn luận và bảo vệ những người chấp nhận rủi ro để đưa tin sự thật.
VPN mang lại nhiều lợi ích thiết yếu cho các nhà báo và nhà hoạt động. Bằng cách mã hóa lưu lượng truy cập internet, VPN bảo đảm rằng dữ liệu vẫn được giữ bí mật và không thể bị các bên không được phép, chẳng hạn như các cơ quan chính phủ hoặc tin tặc, đọc được. Sự ẩn danh này rất quan trọng đối với những người đưa tin về các chủ đề nhạy cảm hoặc tổ chức phản kháng chống lại các chế độ áp bức. VPN cũng cho phép người dùng vượt qua các hạn chế đối với các trang web, nền tảng mạng xã hội và các cơ quan truyền thông quốc tế, giúp tiếp cận thông tin mà chính phủ cố gắng kiểm duyệt. Ngoài ra, kết nối được mã hóa giúp liên lạc an toàn, cho phép các nhà báo trao đổi thông tin với nguồn tin mà không lo bị nghe lén.
Nhu cầu sử dụng VPN xuất phát từ những trở ngại to lớn đối với quyền tự do báo chí ở Đông Nam Á. Các chính phủ trong khu vực sử dụng nhiều biện pháp khác nhau để đàn áp báo chí độc lập và dập tắt tiếng nói bất đồng chính kiến. Ở Việt Nam, Luật An ninh Mạng năm 2018 yêu cầu lưu trữ dữ liệu trong nước và cho phép các cơ quan cầm quyền truy cập dữ liệu cá nhân. Ở Miến Điện, nhà cầm quyền quân đội, đặc biệt là từ sau cuộc đảo chính năm 2021, thường xuyên cắt internet và chặn các hãng truyền thông độc lập. Tương tự, Thái Lan sử dụng các đạo luật như Luật Tội phạm Máy tính và các điều khoản về tội khi quân để hạn chế phát ngôn trực tuyến và trừng phạt những bài báo mang tính phê bình. Indonesia và Malaysia cũng áp dụng luật phỉ báng để dập tắt tiếng nói phản biện và cản trở hoạt động điều tra của báo chí. Những hình thức kiểm duyệt này thường đi kèm với việc tắt internet trong thời kỳ bất ổn chính trị, càng làm hạn chế dòng chảy thông tin tự do.
Các nhà báo ở Đông Nam Á cũng phải đối diện với những mối đe dọa cả về thân xác lẫn kỹ thuật số. Nhiều người bị bỏ tù hoặc bị tấn công vì đưa tin về tham nhũng, vi phạm nhân quyền hoặc bê bối chính trị. Nhà cầm quyền và tin tặc thường sử dụng giám sát kỹ thuật số và các cuộc tấn công mạng có chủ đích, tạo ra một môi trường đầy nguy hiểm cho báo chí. Trong bối cảnh đó, VPN đóng vai trò như một tuyến phòng thủ quan trọng. VPN giúp người dùng truy cập các trang web và nền tảng bị chặn, bảo đảm các nhà báo có thể nghiên cứu và đưa tin một cách tự do. VPN cũng bảo vệ người dùng tránh sự giám sát bằng cách mã hóa lưu lượng truy cập internet, ngăn chặn truy cập trái phép vào dữ liệu nhạy cảm. Bằng cách kết nối với các máy chủ ở các quốc gia có ít hạn chế hơn, VPN giúp người dùng vượt qua kiểm duyệt có tính địa lý, duy trì quyền truy cập vào internet tự do và mở.
Mặc dù VPN rất hữu ích, nhưng chúng cũng có những hạn chế. Một số nhà cầm quyền, chẳng hạn như Miến Điện và Trung Quốc, đã cấm hoặc hạn chế việc sử dụng VPN, sử dụng các công nghệ tiên tiến như Deep Packet Inspection (DPI) để phát hiện và chặn lưu lượng VPN. Uy tín của các nhà cung cấp VPN cũng là một vấn đề đáng lo ngại; không phải tất cả các dịch vụ đều đáng tin cậy. Một số nhà cung cấp có thể lưu nhật ký dữ liệu người dùng, rò rỉ thông tin hoặc hợp tác với nhà cầm quyền, làm mất đi tính bảo mật và ẩn danh của người dùng. Đặc biệt, các VPN miễn phí thường thiếu mã hóa mạnh mẽ và có thể bán dữ liệu người dùng cho bên thứ ba. Ngoài ra, các dịch vụ VPN cao cấp với các tính năng bảo mật mạnh mẽ có thể đắt đỏ, hạn chế khả năng tiếp cận của các nhà báo và nhà hoạt động độc lập với ngân sách eo hẹp. Các thách thức kỹ thuật, chẳng hạn như tốc độ internet chậm hơn và sự phức tạp khi thiết lập VPN, cũng có thể cản trở việc sử dụng hiệu quả của VPN.
Bất chấp những hạn chế này, tác động thực tế của VPN là rõ ràng. Trong cuộc đảo chính năm 2021 ở Miến Điện, các nhà báo và nhà hoạt động đã sử dụng VPN để truy cập các nền tảng mạng xã hội như Facebook và Twitter, vốn bị nhà cầm quyền quân sự chặn. Ở Việt Nam, các blogger và nhà hoạt động dựa vào VPN để tránh bị giám sát và tổ chức các chiến dịch trực tuyến. Tương tự, ở Thái Lan, những người biểu tình phản đối chế độ quân chủ sử dụng VPN để truy cập các trang web bị cấm và bảo vệ danh tính của họ trong các cuộc huy động kỹ thuật số. Những ứng dụng thực tế này nhấn mạnh vai trò quan trọng của VPN trong việc chống lại kiểm duyệt và thúc đẩy quyền tự do ngôn luận.
Để tối đa hóa tiềm năng của VPN, cần thực hiện một số biện pháp. Các chiến dịch vận động và nâng cao nhận thức có thể giúp hướng dẫn các nhà báo, nhà hoạt động và công dân về tầm quan trọng của VPN trong việc bảo vệ quyền tự do báo chí. Các tổ chức quốc tế có thể hợp tác để cung cấp các dịch vụ VPN được trợ giá cho người dùng ở những môi trường bị hạn chế. Các chương trình đào tạo cũng rất cần thiết, giúp mọi người biết cách cài đặt, cấu hình và sử dụng VPN một cách hiệu quả, đồng thời nhấn mạnh các phương pháp bảo mật kỹ thuật số tốt nhất. Các nhà cung cấp VPN nên được khuyến khích phát triển các tính năng như chế độ ẩn (stealth mode), giúp vượt qua DPI và làm cho lưu lượng VPN trông giống như hoạt động internet thông thường. Tính minh bạch và chính sách không lưu nhật ký là điều quan trọng để duy trì niềm tin và sự an toàn của người dùng.
Tóm lại, VPN là một công cụ không thể thiếu trong cuộc đấu tranh vì quyền tự do báo chí ở Đông Nam Á. VPN giúp tiếp cận thông tin, bảo vệ quyền riêng tư của các nhà báo và nhà hoạt động, đồng thời bảo đảm rằng báo chí độc lập có thể tồn tại trong môi trường kiểm duyệt và giám sát. Mặc dù VPN không thể giải quyết tất cả các thách thức, vai trò của VPN trong việc bảo vệ quyền tự do ngôn luận và hỗ trợ kháng cự kỹ thuật số là vô cùng quý giá. Bằng cách nâng cao nhận thức, cải thiện khả năng tiếp cận và giải quyết các trở ngại liên quan đến việc sử dụng VPN, cộng đồng quốc tế có thể giúp duy trì quyền tự do báo chí trong một khu vực luôn phải đối diện với những mối đe dọa thường trực.
(Bài thuyết trình bằng tiếng Anh)
Virtual Private Networks (VPNs) play a critical role in Southeast Asia, where restrictive governments frequently curtail free speech, independent journalism, and digital freedom. In countries like Myanmar, Vietnam, and Thailand, journalists, activists, and citizens rely on VPNs to access an uncensored internet, communicate securely, and protect their identities. These tools are indispensable in a region where press freedom is increasingly under threat. Understanding how VPNs function and their practical applications is vital for ensuring freedom of expression and safeguarding those who risk their safety to report the truth.
VPNs provide several essential benefits for journalists and activists. By encrypting internet traffic, VPNs ensure that data remains confidential and unreadable to unauthorized parties, such as government agencies or hackers. This anonymity is crucial for individuals reporting on sensitive topics or organizing resistance against oppressive regimes. VPNs also allow users to bypass restrictions on websites, social media platforms, and international news outlets, providing access to information that governments attempt to suppress. Additionally, encrypted connections enable secure communication, allowing journalists to exchange information with sources without fear of interception.
The need for VPNs arises from significant challenges to press freedom in Southeast Asia. Governments in the region employ various tactics to suppress independent journalism and silence dissent. In Vietnam, cybersecurity laws such as the Cybersecurity Law of 2018 mandate local data storage and grant government agencies access to private data. Myanmar’s military junta, especially since the 2021 coup, has frequently shut down the internet and blocked independent media outlets. Similarly, Thailand uses laws like the Computer Crimes Act and lèse-majesté provisions to restrict online speech and punish critical reporting. Indonesia and Malaysia also impose defamation laws to silence dissent and stifle journalistic inquiry. These forms of censorship are often coupled with internet shutdowns during political unrest, further limiting the free flow of information.
Journalists in Southeast Asia also face physical and digital threats. Many are imprisoned or attacked for reporting on corruption, human rights abuses, or political scandals. Governments and hackers often engage in digital surveillance and targeted cyberattacks, creating a hostile environment for the press. In such contexts, VPNs serve as a crucial line of defense. They help users access blocked websites and platforms, ensuring journalists can research and report freely. VPNs also protect against surveillance by encrypting internet traffic, preventing unauthorized access to sensitive data. By connecting to servers in countries with fewer restrictions, VPNs allow users to bypass geographic censorship, maintaining access to a free and open internet.
While VPNs are invaluable, they are not without limitations. Some governments, such as Myanmar and China, have banned or restricted the use of VPNs, employing advanced technologies like Deep Packet Inspection (DPI) to detect and block VPN traffic. The reputation of VPN providers is another concern; not all services are trustworthy. Some providers may log user data, leak information, or cooperate with governments, compromising the security and anonymity of users. Free VPNs, in particular, often lack robust encryption and may sell user data to third parties. Additionally, premium VPN services with strong security features can be expensive, limiting access for independent journalists and activists operating on tight budgets. Technical challenges, such as reduced internet speeds and the complexity of VPN setup, can also hinder their effective use.
Despite these limitations, the practical impact of VPNs is evident. During Myanmar’s 2021 coup, journalists and activists used VPNs to access social media platforms like Facebook and Twitter, which were blocked by the junta. In Vietnam, bloggers and activists rely on VPNs to evade surveillance and organize online campaigns. Similarly, in Thailand, protesters opposing the monarchy use VPNs to access banned websites and protect their identities during digital mobilization. These real-world applications highlight the critical role VPNs play in resisting censorship and enabling free expression.
To maximize the potential of VPNs, several measures are recommended. Advocacy and awareness campaigns can educate journalists, activists, and citizens about the importance of VPNs in safeguarding press freedom. International organizations can collaborate to provide subsidized VPN services to users in restrictive environments. Training programs are also essential, teaching individuals how to install, configure, and use VPNs effectively while emphasizing best practices for digital security. VPN providers should be encouraged to develop features such as stealth modes, which bypass DPI and make VPN traffic appear as regular internet activity. Transparency and strict no-logging policies are critical to maintaining user trust and safety.
In conclusion, VPNs are an indispensable tool in the fight for press freedom in Southeast Asia. They enable access to information, protect the privacy of journalists and activists, and ensure that independent journalism can survive in environments of censorship and surveillance. While VPNs alone cannot address all challenges, their role in safeguarding freedom of expression and supporting digital resistance is invaluable. By fostering awareness, improving accessibility, and addressing the risks associated with VPN usage, the international community can help sustain press freedom in a region where it is under constant threat.