VNTB – Vừa đi vừa dò đường…

Nguyễn Huyền

(VNTB) – “Chúng ta cứ nghiên cứu mô hình đó, mà mãi có tìm ra đâu. Làm gì có cái thứ đó mà đi tìm”

Sẽ có thay đổi về phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị?

Phát biểu khai mạc hội nghị trung ương lần thứ 6 nhiệm kỳ XIII, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nhắc lại chuyện Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định sự cần thiết phải “tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”; coi đây “là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị” của Việt Nam.

Theo Tổng bí thư, đây là rất cơ bản, rộng lớn, phức tạp, nhạy cảm, hệ trọng, liên quan đến sự tồn vong của chế độ, sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn.

Từ đó, Tổng bí thư yêu cầu cần tập trung thảo luận làm rõ, tạo sự thống nhất cao về quan điểm, mục tiêu và những nhiệm vụ, giải pháp lớn để tạo sự chuyển biến mạnh mẽ hơn trong việc xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Hiểu theo cách mà học trò bậc trung học về tiếng Việt, thì hai mệnh đề “tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”; coi đây “là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị” của Việt Nam, thì cho đến nay Việt Nam vẫn chưa trả lời được thắc mắc hồi nào của cựu bộ trưởng kế hoạch và đầu tư Bùi Quang Vinh: “Thế nào là thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa?”.

Một ngày cuối năm của gần chục năm về trước, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh được mời đến nói chuyện về các vấn đề kinh tế ở Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Thính giả là các lãnh đạo của hầu hết các tỉnh, thành phố. Kết thúc buổi nói chuyện, nhiều người hỏi bộ trưởng, thế nào là thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Ông đáp: “Chúng ta cứ nghiên cứu mô hình đó, mà mãi có tìm ra đâu. Làm gì có cái thứ đó mà đi tìm”.

Gần ba mươi năm trước, khi còn là bí thư chi bộ kiêm lớp trưởng của một lớp lý luận cao cấp học tại học viện, ông Bùi Quang Vinh cũng đã hỏi câu hỏi đó với các thầy giáo là các nhà lý luận, nhưng không được trả lời. Nay, câu hỏi đó vẫn làm băn khoăn những thế hệ sau ông.

Qua nhiều nghiên cứu sau đổi mới, định nghĩa về thể chế kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa vẫn chưa được xác định rõ.

Theo chuyên gia kinh tế Võ Đại Lược: “Chúng ta là nền kinh tế thị trường duy nhất trên thế giới lấy kinh tế nhà nước làm chủ đạo, làm kinh tế thị trường bị biến dạng, gia tăng vai trò can thiệp hành chính của Nhà nước”.

Lý luận chưa thông đã làm nảy sinh hàng loạt vấn đề trên thực tế, như doanh nghiệp nhà nước ngày càng lớn, chi tiêu công phình to, số công chức trong hệ thống nhà nước không thể tinh giản, phân bố nguồn lực ngày càng lệch lạc… Những điều này, và nhiều điều khác nữa, là nguyên nhân chính cho nền kinh tế rơi vào giai đoạn tăng trưởng thấp, dài nhất kể từ khi đổi mới.

Ông Bùi Quang Vinh đã chứng kiến rất nhiều mâu thuẫn khi còn làm ở địa phương. Một ví dụ đơn giản, là miễn thủy lợi phí cho nông dân. Nhà nước rót tiền để công ty thủy nông tưới tiêu nước miễn phí. Cơ chế đó tưởng là tốt, nhưng lại làm tất cả trở nên vô trách nhiệm.

Công ty thủy nông vì không thể bán sản phẩm nên không quan tâm chất lượng dịch vụ, cơ quan thủy nông của Nhà nước cũng có thể nảy sinh tiêu cực khi cấp tiền cho công ty thủy nông, và người nông dân nhiều khi để nước chảy tràn bờ mà không mấy bận tâm.

“Như vậy, một tài nguyên quý như nước mà được dùng vô tội vạ”, ông Vinh kể lại câu chuyện này, và nói: “Chúng ta cứ tưởng chúng ta tốt, chúng ta đúng khi cho không. Phân bổ nguồn lực dựa vào ý chí chủ quan, trái quy luật thị trường để lại hậu quả rất nghiêm trọng”.

Mười năm sau câu chuyện ở ở Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh kể trên, đến nay thắc mắc của các thế hệ học viên còn có thêm chuyện mà Tổng bí thư đương nhiệm đang lên tiếng nhờ “phụ giải hộ”, đó là việc “tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam” sẽ như thế nào khi đặt nó “là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị” ở Việt Nam?