VNTB – Xúc phạm cá nhân: ‘331’ hay ‘156’?

Cát Tường

(VNTB) – Ông ấy là “chánh án” và hành xử “có dấu hiệu vi phạm pháp luật”, thì khi phê phán ông này sẽ bị cáo buộc ‘hình luật’.

Có vẻ rối rắm. Nếu ông ấy là ‘dân đen’, thì mọi chuyện có phần đơn giản, đàng này ông ấy lại là thẩm phán, Chánh án Tòa án nhân dân của một huyện ở Tây Nguyên.

Sự việc tóm tắt vầy: ngày 5-9-2022, Phòng Cảnh sát hình sự – Công an tỉnh Đắk Lắk tiếp nhận đơn của Chánh án Tòa án nhân dân huyện Cư Kuin tố cáo ông Trần Minh Lợi đã đăng tải nhiều bài viết vu khống, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân chánh án cũng như Tòa án nhân dân huyện Cư Kuin. Theo đó, năm 2021, ông Lợi hành nghề tư vấn pháp luật, nhận ủy quyền đại diện theo pháp luật cho một số cá nhân, tổ chức khởi kiện các vụ việc dân sự, hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk và một số địa phương khác để hưởng tiền thù lao.

Trong thời gian này, một số người tại huyện Cư Kuin ký kết hợp đồng ủy quyền cho ông Lợi làm người đại diện để khiếu nại, yêu cầu bồi thường thiệt hại dân sự và tham gia giải quyết các vụ án dân sự tại tòa án nhân dân huyện Cư Kuin.

Quá trình khởi kiện, giải quyết các vụ án dân sự trên, do không đồng ý về các quyết định của thẩm phán, Chánh án Tòa án nhân dân huyện Cư Kuin là ông Lê Lợi nên ông Trần Minh Lợi đã sử dụng trang Facebook cá nhân liên tiếp đăng tải nhiều bài viết.

Ngày 25-9, cơ quan chức năng có kết luận giám định những bài viết mà ông Lợi đăng tải trên Facebook thể hiện hành vi đưa, chia sẻ thông tin sai sự thật, vu khống, bịa đặt xuyên tạc, không có căn cứ, chưa được kiểm chứng, chưa có kết luận của cơ quan chức năng. Hành vi này được phía công an cho rằng đã xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân chánh án cũng như Tòa án nhân dân huyện Cư Kuin.

Theo nhận định của cơ quan công an, việc làm trên của ông Lợi khiến người dân không hiểu đúng bản chất các vụ việc, định hướng dư luận theo hướng chủ quan, tạo dựng uy tín nhằm thu hút khách hàng đến nhờ ông Lợi tư vấn hoặc làm đại diện pháp luật để thu lợi cho cá nhân.

Cá nhân người viết cũng làm nghề tham vấn pháp luật, và nghĩ rằng nếu hình sự hóa vấn đề “định hướng dư luận” thì nên khởi tố tội vu khống được quy định tại Điều 156 Bộ luật Hình sự. Đằng này ông Trần Minh Lợi lại bị cáo buộc theo nội dung Hình luật 331 về “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.

Lưu ý, hành vi vu khống người khác có thể bị phạt tù với mức cao nhất từ 03 năm đến 07 năm; tức các mức án tương đương về tội “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.

Xin được phân tích chi tiết hơn.

Tội “Lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” quy định tại Điều 331 Chương XXII Bộ luật hình sự thuộc chế định về “Các tội phạm xâm phạm trật tự quản lý hành chính”.

Tuy nhiên, việc xác định như vậy không thuyết phục. Ví dụ, nếu hành vi xâm phạm đến quyền, lợi ích của nhà nước thì xử lý về tội “Lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” là đúng.

Thế nhưng, xâm phạm đến lợi ích của tổ chức, thậm chí là của cá nhân, mà đưa vào trật tự quản lý hành chính, thì chưa đảm bảo tính lo-gic, tính khoa học. Bởi vì, khi một người xúc phạm danh dự, nhân phẩm của một người khác mà phổ biến hiện nay là trên mạng xã hội, thì hành vi này không xâm phạm đến trật tự quản lý hành chính mà xâm phạm trực tiếp đến danh dự, nhân phẩm của người bị xúc phạm.

Mặt khác, nếu xác định cá nhân là một trong những đối tượng bị tác động bởi hành vi lợi dụng quyền tự do dân chủ để xâm phạm tại Điều 331, thì mặc dù cá nhân là người bị xâm phạm quyền lợi nhưng lại không được xác định là người bị hại, họ chỉ được tham gia phiên tòa với tư cách là người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan với địa vị pháp lý, quyền và nghĩa vụ rất hạn chế.

Ngược lại, nếu xác định cá nhân là bị hại thì vẫn vướng, vì khách thể bị xâm phạm tại Điều 331 là trật tự quản lý hành chính, xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của cơ quan quản lý nhà nước, mà không phải quyền được bảo hộ danh dự, nhân phẩm của cá nhân.

…Như vậy, xem ra nội hàm của Hình luật 331 có dáng dấp của sắc màu chính trị, tương tự như cáo buộc ở điều Luật Hình sự 117 cũng về quyền tự do ngôn luận.