Hoàng Lan Mộc Châu
(VNTB) – Thời cổ đại, lính đánh thuê đã được sử dụng để tăng cường sức mạnh, bổ sung lực lượng quân sự hoặc tham chiến.
Thời cổ đại, vua chúa ở Babylon, Ai Cập, Hy Lạp và La Mã đã sử dụng lính đánh thuê để tăng cường sức mạnh, bổ sung lực lượng quân sự hoặc tham gia một chiến dịch.
Trong thời Trung cổ, các hoàng đế Byzantine đã thuê các nhóm quân đánh thuê Varangian Guard (Người bảo vệ Varangian) gồm các chiến binh Viking để bảo vệ hoàng gia và tham gia vào các cuộc chiến. Thời kỳ Crusades cũng chứng kiến sự sử dụng rộng rãi các lính đánh thuê từ châu Âu để tham gia vào các cuộc chiến tranh tôn giáo.
Trong thời cuối Trung cổ, đội quân đánh thuê trở nên phổ biến hơn với sự hình thành của các công ty quân sự chuyên nghiệp. Các công ty này được tạo ra để cung cấp dịch vụ quân sự cho các quốc gia, công ty thương mại hoặc các tổ chức chính trị; nổi tiếng là Công ty Anh Đông Ấn (British East India Company) đã sử dụng lính đánh thuê để duy trì và mở rộng đế quốc thương mại của họ ở Ấn Độ.
Theo trang web chuyên về lịch sử History.com, có 6 đội quân đánh thuê huyền thoại từ lịch sử cổ đại, lực lượng chiến đấu đáng sợ nhất thế giới, được tạo thành từ các chiến binh tự do không liên kết với bất kỳ quốc gia hay vị vua cụ thể nào. Họ là những đội quân tư nhân khét tiếng và có ảnh hưởng nhất trong lịch sử.
1. Mười ngàn, The Ten Thousand
Như được ghi lại trong cuốn sách “Anabasis” của nhà sử học Xenophon, “Mười Ngàn” là một tập hợp các chiến binh Hy Lạp hỗn tạp được Cyrus the Younger ký hợp đồng để giúp lật đổ anh trai ông là Vua Artaxerxes II khỏi ngai vàng Ba Tư. Vào năm 401 trước Công nguyên, những người lính thuê người Hy Lạp—nhiều người trong số họ là những cựu chiến binh dày dặn kinh nghiệm trong Chiến tranh Peloponnesian—đã chiến đấu cùng với Cyrus và đội quân nổi dậy của ông trong cuộc đụng độ với lực lượng của Nhà Vua gần Baghdad. Trong khi Mười nghìn người cầm cự trong trận chiến, Cyrus đã bị giết trong trận chiến, và các tướng lĩnh của lính đánh thuê đã bị sát hại trong khi cố gắng thương lượng để rút lui.
Sau 9 tháng chiến đấu mệt mỏi, họ chạy từ trung tâm Babylonia đến tận cảng Biển Đen của Hy Lạp tại Trapezus. Mặc dù phải đối mặt với những cuộc phục kích liên tục, thời tiết khắc nghiệt và nạn đói, họ cuối cùng đã đến được vùng đất sống với gần 3/4 quân số vẫn còn lại.
2. Công ty Trắng – The white Company
Công ty Trắng là một trong những công ty khét tiếng nhất trong số những người được gọi là “công ty tự do”—các nhóm binh lính vì lợi nhuận đã tiến hành phần lớn chiến tranh ở Ý vào thế kỷ 14. Đơn vị này lần đầu tiên nổi lên vào những năm 1360 trước khi nằm dưới quyền chỉ huy của Sir John Hawkwood, một người Anh đã được phong tước hiệp sĩ vì đã phục vụ trong Chiến Tranh Trăm Năm. Với sự lãnh đạo của Hawkwood, Công Ty Trắng được biết đến như một trong những đội quân đánh thuê tinh nhuệ nhất ở Ý lúc đó. Nổi tiếng với kỹ năng sử dụng cung tên và thương, họ khiến đối thủ khiếp sợ bằng các cuộc tấn công bất ngờ nhanh như chớp và sẵn sàng chiến đấu trong thời tiết khắc nghiệt hoặc thậm chí ban đêm.
Trong thời đại nước Ý bị chia cắt giữa các thành bang tham chiến và các lãnh chúa thời trung cổ, những người phục vụ trong Công ty Trắng đã bán đấu giá các dịch vụ của họ cho người trả giá cao nhất. Khi thất nghiệp, các kẻ đánh thuê này thường làm đầy túi bằng cách cướp các làng mạc, thị trấn..
3. Vệ binh Thụy Sĩ – The Swiss Guard
Ngày nay, Vệ binh Thụy Sĩ được biết đến là những người bảo vệ mặc đồng phục sọc của Giáo hoàng ở Vatican, nhưng lịch sử của họ kéo dài từ các nhóm lính đánh thuê phát triển mạnh mẽ trong thời kỳ Phục hưng. Hơn một triệu lính đánh thuê Thụy Sĩ đã chiến đấu trong quân đội châu Âu từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19. Những đội quân này là một trong số những người lính châu Âu đầu tiên thành thạo việc sử dụng giáo và kích để chống lại những kẻ thù mặc thiết giáp nặng hơn, và đến những năm 1400, chiến thuật và sự tàn nhẫn vô cùng của họ đã khiến họ nổi tiếng là đội quân hợp đồng tốt nhất có thể mua được bằng tiền. Lính đánh thuê Thụy Sĩ thường làm việc cho người Pháp, và họ đã chiến đấu và chết với số lượng lớn trong cuộc Cách mạng Pháp.
Một đội nhỏ gồm 150 binh sĩ may mắn của đội lính đánh thuê này bắt đầu phục vụ với tư cách là vệ sĩ của Giáo hoàng vào năm 1506, đơn vị này tồn tại với tư cách là những người canh gác chính thức của Vatican ngay cả sau khi Thụy Sĩ cấm công dân của mình làm lính đánh thuê. Vẫn mặc đồng phục thời Phục Hưng có màu sắc rực rỡ, nhóm Vệ Binh Thụy Sĩ ngày nay được yêu cầu phải là người Công giáo La Mã, cao ít nhất 5 foot 6 inch và có nền tảng quân sự. Vai trò của họ thường mang tính nghi lễ, nhưng trong quá khứ họ được yêu cầu chiến đấu để bảo vệ giáo hoàng. Trong một cuộc tấn công vào Rome năm 1527, gần 4/5 Đội cận vệ Thụy Sĩ đã thiệt mạng trong khi bảo vệ Giáo hoàng Clêmentê VII khỏi bị bắt.
4. Hổ bay – The Flying Tigers
Chính thức được gọi là Nhóm Tình nguyện Hoa Kỳ, “Những chú hổ bay” nổi tiếng là một lực lượng gồm ba phi đội gồm các phi công chiến đấu, fighter jock, đã cùng Trung Quốc chiến đấu chống lại Nhật Bản trong Thế chiến II. Đơn vị được tổ chức lần đầu tiên vào đầu năm 1941 trong những tháng ngay trước vụ đánh bom Trân Châu Cảng. Mong muốn ngăn cản việc Nhật Bản tiếp quản Trung Quốc trong khi vẫn giữ thái độ trung lập, Tổng thống Franklin D. Roosevelt đã cho phép cựu sĩ quan quân đội Hoa Kỳ Claire Chennault lặng lẽ tuyển dụng các chiến binh từ Lực Lượng Không Quân Hoa Kỳ. Rủi ro rất cao, nhưng tiền lương cũng vậy. Trong khi hầu hết các phi công chính quy nhận được mức lương khoảng 260 đô la một tháng, những người lính đánh thuê của Chennault kiếm được từ 600 đến 750 đô la, cùng với khoản tiền thưởng 500 đô la cho mỗi máy bay Nhật Bản mà họ bắn hạ.
Đội Hổ bay đã bay ở Trung Quốc cùng với lực lượng Quốc dân đảng của Tưởng Giới Thạch chống lại quân Nhật. Họ sơn những chiếc máy bay với khuôn mặt cá mập hổ để đe dọa các phi công Nhật Bản.
Khoảng một trăm phi công hợp đồng của Mỹ đã đến Miến Điện vào giữa năm 1941, nơi họ được giao nhiệm vụ bảo vệ một con đường tiếp tế quan trọng khỏi các cuộc tấn công của Nhật Bản. “Những chú hổ bay”—nổi tiếng với những hàng răng cá mập mang tính biểu tượng được vẽ trên mũi những chiếc máy bay chiến đấu P-40 của họ—đã tiếp tục lập một kỷ lục chiến đấu chưa từng có. Mặc dù máy bay chiến đấu bay chậm hơn, kém cơ động hơn đối phương, nhưng người Mỹ đã bắn rơi 296 máy bay Nhật Bản và phá hủy hơn 1.300 chiếc thuyền trên sông, trong khi chỉ mất 69 máy bay và khoảng hai chục người. Nhóm chính thức tan rã vào tháng 7 năm 1942, nhưng một số thành viên của nhóm sau đó đã trở lại đơn vị cũ của họ và phục vụ trong phần còn lại của Thế chiến thứ hai.
5. Đại Công ty Catalan – The Catalan Grand Company
Được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1302 bởi Roger de Flor, Đại công ty Catalan chủ yếu bao gồm các cựu chiến binh thiên chiến Tây Ban Nha trong cuộc chiến có tên là Chiến tranh Kinh Chiều Sicilia, War of the Sicilian Vespers, ở Ý. Bị thất nghiệp khi cuộc xung đột kết thúc, De Flor và những người lính đánh thuê của mình đã ký hợp đồng với Hoàng đế Byzantine Andronicus II, người đã đưa họ đến Đông Địa Trung Hải để chống lại quân Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman xâm lược. Đội quân Catalonia gồm 6.500 người đã thành công trong việc quét sạch quân Thổ Nhĩ Kỳ khỏi Constantinople, nhưng sở thích cướp bóc bừa bãi của họ cũng khiến người Byzantine phẫn nộ. Năm 1305, De Flor và khoảng 1.300 người của ông ta bị một nhóm lính đánh thuê khác phục vụ cho Hoàng đế phục kích và giết chết.
Thay vì giải tán, những người Catalonia còn sống sót đã dấn thân vào một trong những cuộc phiêu lưu đẫm máu và hoang mang nhất trong lịch sử quân sự thời trung cổ. Sau một nỗ lực bất thành nhằm thiết lập một nhà nước ngoài vòng pháp luật ở Gallipoli, họ hành quân đến Hy Lạp và tìm được công việc phục vụ cho Công tước Athens. Nhưng khi tranh chấp nảy sinh về việc trả lương, người Catalonia lại gây chiến với chủ cũ. Sau khi nghiền nát quân đội Hy Lạp và giết chết Công tước trong Trận Kephissos năm 1311, họ trở thành lãnh chúa trên thực tế của Công quốc Athens. Thật đáng ngạc nhiên, những người lính đánh thuê đã cố gắng củng cố quyền lực của họ và cai trị những vùng đất rộng lớn của Hy Lạp trong hơn 75 năm cho đến khi một đội quân từ Florence cuối cùng đã đánh bại họ trong trận chiến. Phần còn lại của Đại công ty Catalan tan rã ngay sau đó.
6. Đội cận vệ Varangian – The Varangian Guard
Hậu duệ của những người Bắc Âu ban đầu mạo hiểm về phía nam với tư cách là cướp biển và thương nhân, Vệ binh Varangian là một nhóm lính đánh thuê Viking được trả tiền để phục vụ với tư cách là vệ sĩ riêng của Hoàng đế Byzantine. Lực lượng Vệ binh lần đầu tiên đảm nhận vị trí của họ vào cuối thế kỷ thứ 10 cho Hoàng đế Basil II, người thích những kẻ man rợ cầm rìu hơn những người đồng hương dễ hư hỏng hơn của mình. Đơn vị này ngay lập tức tỏ ra hữu ích trong việc dập tắt một cuộc nổi loạn, và họ tiếp tục phục vụ với tư cách là những người bảo vệ Constantinople trong hơn hai trăm năm.
Lúc đầu, Đội cận vệ Varangian gần như hoàn toàn những người Viking thiện chiến, uống rượu mạnh, nhưng đến cuối thế kỷ 11 họ bắt đầu được bổ sung bởi người Anh, Norman và Đan Mạch. Giành được suất vào đơn vị không phải là nhiệm vụ dễ dàng. Họ phải thể hiện sức mạnh của họ trong trận chiến và buộc phải trả một số tiền nhỏ bằng vàng như một khoản phí nhập ngũ. Tuy nhiên, những món chiến lợi phẩm được phân phát trong chiến thắng bảo đảm rằng các thành viên của họ trở nên rất giàu có, và một số thậm chí còn đạt được những vị trí có quyền lực to lớn. Một trong những chiến binh nổi tiếng nhất là Harald Hardrada, người sau này đã lên ngôi của Na Uy. https://www.history.com/news/6-legendary-mercenary-armies-from-history
Trong thế kỷ 20, sự phát triển của quân đội chính quy đã làm giảm sự có mặt của lính đánh thuê. Trong những năm gần đây, lính đánh thuê đã trở lại và trở thành một chủ đề tranh cãi trong cộng đồng quốc tế. Các công ty quân đội tư nhân như Blackwater (nay là Academi) đã thu hút sự chú ý và gây tranh cãi lớn khi tham gia vào các hoạt động quân sự ở Iraq và Afghanistan. Từ những năm 1990 các đội quân đánh thuê phát triển mạnh. Tuy nhiên cả người thuê, lẫn người đứng đầu nhóm và ngay cả các chuyện viên nghiên cứu về họ và giới truyền thông cũng gần như tránh gọi thẳng tên nhóm những người bán mạng sống, lấy tiền để chiến đấu cho bất cứ người nào có thể thuê họ để giết người, mà thường gọi là nhà thầu quân sự tư nhân, công ty an ninh tư nhân, công ty quân sự tư nhân, công ty an ninh tư nhân, công ty quân sự tư nhân, nhà cung cấp dịch vụ quân sự, hay nhà thầu hoạt động và nhà thầu dự phòng.
Trong lịch sử của Á Châu và Phi Châu, cũng có nhiều ví dụ về sự sử dụng lính đánh thuê.
Á Châu: Công ty Anh Đông Ấn (British East India Company) đã sử dụng quân đội đánh thuê để duy trì và mở rộng đế quốc thương mại của họ ở Ấn Độ.
Nhật Bản: Trong thời kỳ Chiến tranh Sengoku (1467-1603), các lãnh chúa và samurai Nhật Bản thường thuê các nhóm quân đánh thuê để mở rộng và bảo vệ lãnh thổ của mình. Một ví dụ nổi tiếng là Oda Nobunaga, một trong những lãnh chúa quan trọng trong việc thống nhất Nhật Bản, đã sử dụng quân đội đánh thuê để giành được quyền kiểm soát đất nước.
Trung Quốc: Trong lịch sử Trung Quốc, những quân đội đánh thuê như Lính Hồi giáo và Lính Mã Lai đã được sử dụng trong các cuộc xung đột và chiến tranh nội bộ. Chẳng hạn, trong thế kỷ 19, Lính Mã Lai được sử dụng bởi triều đình Trung Quốc và các quốc gia Tây phương trong Chiến tranh Kỳ Hòa (1856-1860) và Cuộc nổi dậy Tây Sơn (1771-1802).
Châu Phi cổ đại: Trong lịch sử cổ đại của Châu Phi, có sự tồn tại của các nhóm quân đánh thuê như người Berber và người Tuareg. Những nhóm này thường được thuê để tham gia vào các cuộc chiến giữa các vương quốc và bộ tộc Châu Phi.
Trong thời kỳ thuộc địa, các quốc gia châu Âu đã sử dụng lính đánh thuê để duy trì quyền kiểm soát và bảo vệ các thuộc địa tại Châu Phi và Châu Á. Ví dụ, trong thế kỷ 19, các công ty quân đội tư nhân châu Âu như Công ty Đông Ấn Anh (British East India Company) và Công ty Đông Phi Anh (British South Africa Company) đã sử dụng quân đội đánh thuê để duy trì và mở rộng đế quốc thuộc địa của họ.
Trong vùng Đông Nam Á cũng có sự sử dụng lính đánh thuê trong một số quốc gia. Dưới đây là một số ví dụ:
Việt Nam: Một số lính đánh thuê đã được người Pháp mướn trong thời kỳ thuộc địa, khi họ tham gia vào việc duy trì và mở rộng đế quốc thuộc Pháp tại Đông Dương. Tại VN họ thường được gọi là đám Lê Dương, Lính Lê Dương của Tây (French Foreign Legion), nôm na là đám Tây Gạch Mặt.
Thái Lan: Thái Lan đã sử dụng lính đánh thuê trong một số cuộc xung đột và chiến tranh. Ví dụ, trong thập kỷ 1960, Thái Lan thuê một số lính đánh thuê từ Australia và Hoa Kỳ để tham gia vào chiến dịch chống lại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và cuộc xung đột biên giới với Campuchia.
Myanmar: Myanmar đã thuê các nhóm quân đánh thuê như Karen National Union (KNU) và United Wa State Army (UWSA) để hỗ trợ trong các cuộc chiến đấu chống lại các nhóm nổi dậy và duy trì sự kiểm soát lãnh thổ.
Việc sử dụng lính đánh thuê tại các quốc gia trong vùng Đông Nam Á không phổ biến như ở một số khu vực khác. Hầu hết các quốc gia trong khu vực này đều có quân đội chính thức và không có sự phụ thuộc quá mức vào lính đánh thuê.
Với các cuộc chiến tranh trong vùng Phi Châu và Ukraine, nhóm lính đánh thuê Wagner, xuất xứ từ Nga nổi tiếng nhất, bên cạnh vài nhóm từ Mỹ hay Âu châu. Tên gọi chung các nhóm này là quân đội tư nhân (PMC – Private Military Company) Tên gọi chính thức của Wagner PMC hay Tập Đoàn Wagner.
Lực lượng Wagner đã có mặt trong một số trận xung đột quân sự trên toàn cầu. Việc tham gia của họ vào cuộc xung đột tại Ukraine là một ví dụ nổi bật.
Trong cuộc xung đột ở Ukraine, lực lượng Wagner được cho là đã hỗ trợ quân đội Nga trong việc chiếm giữ và kiểm soát các vùng lãnh thổ được gọi là “DPR” (Đông Ukraine tự xưng) và “LPR” (Lugansk tự xưng)-Donetsk People’s Republic (DPR) và Luhansk People’s Republic (LPR)- Những cuộc xung đột này đã bắt đầu từ năm 2014, khi Nga thực hiện việc xâm lược, chiếm giữ bán đảo Crimea và ủng hộ các phong trào ly khai ở Đông Ukraine.
Lực lượng Wagner được cho là đã đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đụng độ với quân đội Ukraine và lực lượng tình nguyện địa phương. Báo cáo cho biết rằng Wagner đã tham gia vào nhiều chiến dịch quân sự, đảm nhiệm các nhiệm vụ như quan sát, tình báo, hỗ trợ hỏa lực, và cung cấp đào tạo quân sự.
Một trận đánh quyết liệt liên quan đến lực lượng Wagner và quân đội Ukraine là Trận Debaltseve diễn ra từ tháng 1 đến tháng 21 năm 2015. Trận này là một cuộc xung đột quan trọng trong cuộc xung đột ở Đông Ukraine giữa lực lượng ly khai được ủng hộ bởi Nga và quân đội Ukraine.
Trong Trận Debaltseve, lực lượng Wagner được cho là đã tham gia cùng với các lực lượng ly khai khác để tấn công và chiếm đóng thành phố Debaltseve, một nút giao thông quan trọng nằm trên tuyến đường sắt giữa Donetsk và Lugansk. Quân đội Ukraine đã triển khai lực lượng để bảo vệ thành phố, tạo nên một cuộc đối đầu khốc liệt.
Trận đánh tại Debaltseve kéo dài trong thời gian dài với những cuộc giao tranh ác liệt giữa hai bên. Quân đội Ukraine đã đối mặt với sự tấn công đồng loạt của các lực lượng ly khai, bao gồm lực lượng Wagner, và gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì vị trí của mình.
Cuối cùng, sau nhiều ngày giao tranh ác liệt, quân đội Ukraine không thể chống đỡ được sức mạnh tấn công của lực lượng Wagner và lực lượng ly khai khác. Họ đã buộc phải rút lui khỏi thành phố Debaltseve vào ngày 18 tháng 2 năm 2015. Chiến thắng tại Debaltseve đã đánh dấu một thành công quan trọng của lực lượng ly khai và lực lượng Wagner trong cuộc xung đột ở Đông Ukraine.
Trận đối đầu đáng kể nhất giữa lực lượng Mỹ và lực lượng Wagner tại vùng chiến sự Deir ez-Zor, Syria. Trận đánh này xảy ra tại một căn cứ dầu mỏ và vài địa điểm quan trọng khác trong khu vực nhà máy Conoco.
Trong cuộc tấn công này, lực lượng Wagner, được cho là có sự hỗ trợ từ quân đội Nga, đã tấn công một điểm tiền tiêu của một đơn vị lính biệt kích Mỹ, gần một khu khí đốt của tập đoàn Mỹ Conoco tại miền đông Syria.
Trận đánh dữ dội tại tiền đồn Conoco kéo dài 4 tiếng đồng hồ. Lực lượng Mỹ gồm biệt kích Delta thuộc Lực Lượng Tác Chiến Đặc Nhiệm số 1 và Trung Đoàn 75 Biệt Động Quân (Ranger) và đồng minh người Kurdistan đã sử dụng lực lượng pháo binh, máy bay không người lái và các phương tiện chiến đấu khác để đánh lui lực lượng Wagner.
Quân đội Mỹ và đồng minh đã thành công trong việc đẩy lui lực lượng Wagner và giữ được căn cứ dầu mỏ Conoco. Đây được coi là một thắng lợi quan trọng của lực lượng Mỹ và đồng minh trong cuộc xung đột ở Syria.
20 giờ 30, ngày 07 tháng 02 năm 2018. Đợt pháo dữ dội trong chiến thuật tiền pháo hậu xung của địch quân khiến những người lính thuộc lực lượng đặc biệt Mỹ không ngóc đầu lên khỏi hố cá nhân được. Sau cuộc pháo kích, hơn 500 tay súng của lực lượng thân Damas tùng thiết 27 xe cơ giới khác nhau, trong đó có 3 chiến xa T-72, do Nga chế tạo, và nhiều xe thiết giáp với tháp pháo 125 ly tấn công vị trí của quân Mỹ. Lính Mỹ bắn trả mãnh liệt, nhưng không đủ để đẩy lùi xe tăng. Họ có thể bị tràn ngập.
500 lính thuộc tập đoàn Wagner, được thuê bởi chính phủ Nga, với pháo binh, xe bọc thép chở quân và xe tăng chiến đấu chủ lực T-72 tìm cách tiêu diệt đối thủ của người thuê họ.
Lính biệt kích Mỹ gọi cứu viện. Các máy bay chiến đấu đến từng đợt, máy bay không người lái Reaper, máy bay chiến đấu tàng hình F-22, máy bay chiến đấu tấn công F-15E, máy bay ném bom B-52, trực thăng AC-130 và trực thăng AH-64 Apache phản công dồn dập, nhưng không làm những người đánh thuê giao động.
Bốn giờ sau, những người lính đánh thuê cuối cùng phải rút lui. Không có người Mỹ bị giết. Nhưng Đội quân tinh nhuệ nhất với máy bay tiên tiến nhất của Mỹ phải mất 4 giờ để đẩy lùi 500 lính đánh thuê.
Tiến sĩ Sean McFate viết trong cuốn Mercenaries and War: Understanding Private Armies Today, “Lính đánh thuê mạnh hơn những gì các chuyên gia nhận định, một sơ suất nghiêm trọng. Những …chiến binh vì lợi nhuận… Các công ty quân sự tư nhân như Tập đoàn Wagner giống như các tập đoàn đa quốc gia được trang bị vũ khí mạnh hơn là Thủy Quân Lục Chiến [Hoa Kỳ]. Nhân viên của họ được tuyển dụng từ các quốc gia khác nhau và lợi nhuận là tất cả. Lòng yêu nước không quan trọng, và đôi khi họ cũng không nhận trách nhiệm pháp lý. Không có gì ngạc nhiên khi lính đánh thuê không chiến đấu theo cách thông thường và các chiến thuật truyền thống được sử dụng để chống lại họ có thể phản tác dụng.
Bài 2 Lính đánh thuê, ngành kinh doanh béo bở toàn cầu.