New York Times
– Cù Tuấn dịch –
Những chiếc xe tải quân sự và những chiếc xe bọc thép chở lính được phun sơn chữ Z chạy ầm ầm qua các ngã tư, và các nhóm đàn ông mặc đồ rằn ri đi trên đường phố và mua sắm các mặt hàng quân sự như đồ lót giữ nhiệt. Người tị nạn đổ về từ các vùng lãnh thổ ở Ukraine mà gần đây đã bị Ukraine chiếm lại.
Âm thanh của các vụ nổ tên lửa gần đó đã trở thành chuyện cơm bữa ở Belgorod, cách biên giới Ukraine 25 km, và các chủ cửa hàng lo lắng gọi cảnh sát báo cáo về những lời đe dọa đánh bom tưởng tượng, một dấu hiệu của chứng hoang tưởng đang bắt đầu lan rộng.
Người dân bày tỏ lo sợ về những gì sẽ xảy ra tiếp theo, thậm chí một số người còn suy đoán rằng quân đội Ukraine có thể thực hiện một bước tiến mà họ đã tránh thực hiện trong gần 7 tháng qua: đó là tiến vào lãnh thổ Nga.
“Cứ như thể họ đã tới đây vậy”, một người phụ nữ có khuôn mặt xám xịt nói với một thương gia tại chợ trung tâm của thành phố, sau khi một vụ nổ tên lửa.
Tổng thống Vladimir V. Putin đã cố gắng giữ cho cuộc sống bình thường nhất có thể đối với hầu hết người dân Nga khi ông tiến hành cuộc chiến ở Ukraine, và giữ những hành động quân sự ở xa nước Nga.
Nhưng với lực lượng Ukraine hiện đang tấn công sát biên giới, cư dân Belgorod cảm thấy như thể chiến tranh đã đến trước cửa nhà họ.
Maksim, 21 tuổi, một người buôn bán ở chợ cho biết: “Có quá nhiều tin đồn, mọi người đang sợ hãi.”
Maksim đang bán đồ lót giữ nhiệt, áo khoác rằn ri và những đồ dùng thể thao khác từng được dùng cho thợ săn và ngư dân nhưng hiện đang được các binh sĩ và người thân của họ mua lại. Giống như hầu hết những cư dân khác được phỏng vấn trong bài báo này, Maksim giấu họ của mình vì sợ bị trừng phạt.
Tâm trạng tại khu chợ, bao gồm một loạt các gian hàng bán quần áo, đồ gia dụng và quân dụng, là rất căng thẳng. Mặc dù thành phố Belgorod không bị tấn công trực tiếp, nhưng lực lượng phòng không quân sự của Nga vẫn đang đánh chặn tên lửa từ xa. Âm thanh của các vụ nổ vang lên, và trong khu phố Komsomolsky, các mảnh vỡ tên lửa đã rơi trúng nhà cửa và tài sản.
Hôm thứ Hai 12/09, một trường cao đẳng sư phạm, một trung tâm mua sắm và một bến xe buýt đã tiến hành các cuộc diễn tập sơ tán, trong khi các quan chức trấn an người dân địa phương đang lo lắng rằng các cuộc diễn tập này đã được lên kế hoạch từ trước.
Chính quyền khu vực đang sơ tán các thị trấn và làng mạc dọc biên giới khi họ bị quân Ukraine pháo kích. Denis, một doanh nhân địa phương, gần đây đã trả tiền cho một người để đào một hầm trú bom dài 3,3 mét trong sân nhà của anh.
Nhiều cư dân của thành phố lo sợ rằng nguy hiểm dành cho họ đang ngày càng gia tăng.
Ekaterina, 21 tuổi, một giáo viên mẫu giáo cho biết: “Chúng tôi cảm thấy sợ hãi, và điều này là đặc biệt khó khăn khi bạn làm việc với trẻ em,” Cô cho biết một mảnh vỡ của đạn pháo đã rơi xuống trường cô vào đầu tuần này. “Những đứa trẻ bắt đầu chạy xung quanh và la hét ‘tên lửa!’ nhưng chúng tôi nói với chúng rằng đó chỉ là tiếng sấm”.
Trong khi hầu hết cư dân Belgorod ủng hộ chính phủ ở Matxcơva và cuộc chiến, một số người bày tỏ sự thất vọng khi phần còn lại của Nga vẫn đang sống mà không biết Nga đang tiến hành một cuộc chiến tranh toàn diện chống lại Ukraine.
“Làm sao họ không biết nhỉ, thật đáng xấu hổ!” Một người phụ nữ trung niên tên Lyudmila, đến từ khu phố Komsomosky hét lên.
“Ở Matxcơva, họ đang kỷ niệm Ngày Thành phố, trong khi ở đây thì máu đang đổ,” Lyudmila nói, đề cập đến một lễ kỷ niệm toàn thành phố vào tuần trước tôn vinh ngày thành lập thủ đô của Nga, nơi có pháo hoa và lễ khánh thành một vòng đu quay lớn do Mr. Putin cắt băng. “Ở đây mọi người đều lo lắng cho những người lính của chúng tôi, trong khi mọi người ở Matxcơva thì đang tiệc tùng và uống rượu!”
Ngay cả những người ủng hộ chiến tranh cũng bày tỏ sự thất vọng khi Điện Kremlin khăng khăng gọi đây là một “hoạt động quân sự đặc biệt” khi họ có thể thấy được rằng đây là một cuộc chiến toàn diện. Nhiều người tự hỏi liệu sẽ có tổng động viên hay không, và nếu có thì là khi nào.
Những người tị nạn đến từ Ukraine cũng đang hướng về thực tế của cuộc chiến.
Hàng nghìn người từ miền đông Ukraine đã đến Belgorod trong những tháng gần đây, đặc biệt là vào tuần trước khi quân đội Ukraine chiếm lại lãnh thổ ở miền đông bắc do binh sĩ Nga nắm giữ.
Một số người lo lắng về việc phải sống dưới sự kiểm soát của chính phủ Ukraine ở Kyiv, trong khi những người khác, đặc biệt là những người đã có hộ chiếu Nga hoặc làm việc trong chính quyền chiếm đóng, lại lo sợ bị đối xử như những cộng tác viên với quân Nga, theo lời các nhà hoạt động đang giúp họ rời Ukraine.
Yulia Nemchinova, người đang giúp đỡ những người tị nạn ở Belgorod, cho biết: “Họ đơn giản là đang cố gắng kiếm sống, họ làm việc trong bệnh viện, trường học, cửa hàng, nhưng Ukraine lại coi việc này là cộng tác với quân Nga.” Bà Nemchinova, người có quan điểm thân Nga, đã rời quê hương Kharkiv, vốn ở ngay bên kia biên giới, vào năm 2014 sau khi chồng bà gặp rắc rối pháp lý với chính quyền Ukraine.
Nhưng bà cũng nói rằng nhiều người cảm thấy bị sốc và bị quân Nga phản bội, khi họ coi quân Nga là những người giải phóng, nhưng hiện tại đang phải chạy trốn khi đối mặt với một cuộc phản công toàn diện của Ukraine.
Bà Nemchinova nói: “Họ đã được hứa rằng: Nước Nga sẽ ở đây mãi mãi.”
Trong khi các nhà báo và nhà điều tra đang phát hiện ra bằng chứng về những hành vi tàn bạo và vi phạm nhân quyền của quân Nga trong thời gian chiếm đóng, những người Ukraine đã chạy trốn đến Belgorod trong thời gian gần đây cho biết quân Nga lúc rút lui đã yêu cầu họ rời đi vì khả năng bị trả thù.
Trong các cuộc phỏng vấn ở Belgorod, những người chạy trốn khỏi lãnh thổ bị Ukraine chiếm lại gần đây cho biết:
Họ sợ rằng khi quân đội Ukraine tiến vào tòa nhà chính quyền địa phương, các binh sĩ sẽ tìm thấy danh sách những người đã nhận làm việc hoặc nhận hỗ trợ nhân đạo từ chính quyền Nga dựng lên và họ sẽ phải chịu các hình phạt cho việc cộng tác này.
Mọi người cũng sợ hãi vì Ukraine đã thông qua một đạo luật trừng phạt những người cộng tác với chính quyền chiếm đóng, với hình phạt từ 10 đến 15 năm tù.
Một phụ nữ tên Irina cho biết thông tin cá nhân của bạn trai của cô, một cựu lính biên phòng Ukraine, đã được đưa lên trong một nhóm Telegram với mục đích chỉ đích danh các cộng tác viên với người Nga.
Irina, 18 tuổi, cho biết trong một cuộc phỏng vấn tại một cửa hàng bán quần áo, nơi những người Ukraine tị nạn mới đến đang mua sắm quần áo và thực phẩm. Mẹ và em gái của cô vẫn ở lại làng của họ, và cô nói rằng cô hy vọng người Nga sẽ sớm chiếm lại làng này.
Trong hơn một thập kỷ qua, tại Belgorod, một thành phố 400.000 người, gần như không có nỗi lo sợ nào về người Ukraine ở bên kia biên giới.
Trong nhiều năm, người Nga ở Belgorod thường xuyên đi một đoạn đường 80 kilomet để đến Kharkiv – thành phố lớn thứ hai của Ukraine, với dân số 2 triệu người trước chiến tranh – để tiệc tùng, ăn tối và mua sắm. Nhiều gia đình có người thân ở cả hai bên của biên giới.
Oleg Ksenov, 41 tuổi, một chủ nhà hàng, người đã dành những tháng qua để giúp đỡ sơ tán người Ukraine chạy khỏi chiến trường ở Ukraine và đưa họ đến Nga, cho biết: “Belgorod đã bị sốc hoàn toàn. Chúng tôi đã rất yêu thích Kharkiv.”
Viktoriya, 50 tuổi, chủ một quán cà phê và tiệm bánh trong thành phố, nói rằng Kharkiv là một “siêu đô thị” trong tâm trí của mọi người dân Belgorod.
“Chúng tôi thường nói đùa rằng: Nếu bạn muốn gặp những người đến từ Belgorod, hãy đến nhà hàng Stargorod ở Kharkiv vào cuối tuần,” bà nói.
Sự gắn bó khăng khít giữa Belgorod và Kharkiv bao gồm cả hai chiều. Trong những năm sau khi Nga kích động cuộc chiến ly khai ở vùng Donbas, miền đông Ukraine, Ukraine đã áp đặt luật nghiêm khắc hơn về việc phải nói tiếng Ukraine, chứ không phải tiếng Nga, ở nơi công cộng.
Luật này đã thúc đẩy những người nói tiếng Nga từ Kharkiv chạy đến Belgorod để xem phim bằng tiếng Nga, Denis, một doanh nhân 44 tuổi, cho biết.
Bây giờ thì hai thành phố đã được một chiến tuyến ngăn cách rất chặt chẽ.
Denis nói: “Đó là một bi kịch rất lớn. Nó làm tổn thương mọi người ở Belgorod. Mọi gia đình ở đây đều có liên hệ với Ukraine”.
Cô của anh, Larisa vừa mới đến vào cuối tuần qua từ Liman, một thành phố ở vùng Donetsk mà bị quân đội Nga chiếm được vào cuối tháng Năm. Kể từ đó, Liman không có điện, khí đốt và nước sinh hoạt, và Larisa cho biết hơn 80% khu nhà ở đã bị phá hủy.
Đầu tháng 5, một tên lửa – Larisa không biết đến từ quân đội nào, mặc dù bà cho rằng đó là của quân Ukraine – đã bắn trúng tòa nhà chung cư của bà. Sau đó, vào cuối tháng, người Nga đến.
“Tôi đã chờ đợi họ với rất nhiều hạnh phúc,” Larisa, 74 tuổi, nói bằng giọng surzhik, một phương ngữ pha trộn giữa tiếng Ukraina và tiếng Nga.
Bây giờ nhà Larisa là một chiến tuyến với giao tranh khốc liệt. Bà cho biết mình gặp khó khăn khi đi lại và phải vật lộn để chạy xuống tầng hầm mỗi khi tiếng còi báo động không kích vang lên.
Khi cuộc chiến ngày càng đến gần, Larisa nói, bà biết mình phải thoát ra ngoài, vì bà không muốn bị chính quyền Kyiv quản lý nữa, và bà đã rất sợ hãi.
Ông Ksenov, người sinh ra ở Kharkiv nhưng đã tới Belgorod lập nghiệp hơn một thập kỷ trước, đã dành thời gian của mình để giúp đỡ những người dân thường Ukraine chạy trốn từ Ukraine sang Nga. Ông lo lắng về những gì sẽ xảy ra với người dân vùng biên giới của cả hai nước trong tương lai.
“Cuộc tàn sát này cuối cùng sẽ kết thúc,” ông nói về cuộc chiến trong một cuộc phỏng vấn tại nhà hàng của mình, nơi có ván ép che cửa sổ nhằm đề phòng một vụ đánh bom.
“Nhưng dân thường hai bên biên giới chúng tôi sẽ tiếp tục sống ra sao? Làm sao chúng tôi có thể nhìn thẳng vào mắt nhau được nữa?”
*
Hình ảnh:
