Vũ Quốc Ngữ dịch

(VNTB) – Việc đánh đập những người hoạt động đang gia tăng theo xu
hướng đáng lo ngại.

Một báo cáo mới đây của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human
Rights Watch), “Không
chốn dung thân cho các nhà hoạt động vì nhân quyền: Các nhà vận động dân chủ và
blogger ở Việt Nam bị hành hung”, ghi lại sự gia tăng tấn công vật lý đối
với các nhà hoạt động, chủ yếu là bởi “côn đồ” mà một số trong số đó có thể là
công an hay bộ đội, và hầu hết đều nhắm mục tiêu nạn nhân của chúng ở nơi công
cộng.

Nguyễn Trung Tôn, một mục sư và blogger, và một người bạn,
đã bị một nhóm đàn ông lôi đi sau khi vừa bước chân xuống xe buýt trong tháng
hai:

Họ lấy đồ đạc của chúng tôi, cởi bỏ quần áo của chúng tôi,
phủ đầu của chúng tôi bằng chính áo khoác của chúng tôi và đánh chúng tôi liên
tục bằng ống sắt. Họ không cho chúng tôi biết lý do vì sao. Họ tiếp tục đánh
chúng tôi trong thời gian xe di chuyển. Có một tài xế và ít nhất sáu người đàn
ông khác.

Và điều này đã xảy ra với nhà hoạt động môi trường Nguyễn
Thị Thái Lai khi cô ấy rời khỏi nhà hàng với bạn:

Bốn người đàn ông trẻ, như bốn con trâu nước, đã chặn xe của
chúng tôi. Họ nắm lấy cổ tôi và ném tôi xuống đất. Họ đánh tôi cho đến khi tôi
ngất đi. Họ đá vào mặt tôi làm mặt tôi bị thâm tím.

Mặc dù “các cuộc tấn công vật lý chống lại các nhà hoạt
động nhân quyền và các blogger ở Việt Nam không phải là một hiện tượng
mới”, như báo cáo của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền nói, có vẻ như bạo lực
công cộng có xu hướng thay thế việc bắt giữ. Báo cáo nêu rõ:

Năm 2014, trong giai đoạn đàm phán đặc biệt về Quan hệ Đối
tác xuyên Thái Bình Dương giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, số người bị kết án về cáo
buộc chính trị ở Việt Nam đã giảm xuống còn 31. Tuy nhiên, theo Hội Cựu tù nhân
Lương tâm, số lượng các cuộc tấn công vật lý tăng lên ít nhất là 31 vụ với mục
tiêu là 135 người hoạt động nhân quyền và xã hội.

Vào năm 2015, số lượng người bị kết án tiếp tục giảm, chỉ có
bảy nhà hoạt động bị kết án trong suốt năm. Mặt khác, theo nghiên cứu của Tổ
chức Theo dõi Nhân quyền, gần 50 blogger và nhà hoạt động báo cáo rằng họ bị
tấn công trong 20 vụ riêng biệt. Năm 2016, ít nhất 21 người vận động nhân quyền
đã bị kết án trong khi có ít nhất 20 vụ tấn công vật lý nhằm vào hơn 50 người.

Theo lời nhà văn Nga Vladimir Nabokov, một nhà văn Nga-Mỹ,
thì một nhà độc tài cần một cảnh sát bí mật. Tuy nhiên, cảnh sát bí mật ở Việt
Nam hầu như không bí mật. Vào năm 2013, Carl Thayer, thuộc Học viện Quốc phòng
Úc, ước tính có khoảng 6,7 triệu người Việt Nam làm việc cho cơ quan an ninh,
với tỷ lệ 1/6.

Năm 2015, khi tôi gặp Phạm Chí Dũng, làm việc cho cơ quan
nội chính đảng thành phố Hồ Chí Minh mười sáu năm trước trước khi bị vỡ mộng, một
nhà hoạt động và là người sáng lập Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam, ông biết rằng
hai nhân viên an ninh đã theo ông từ nhà đến quán café nơi chúng tôi hẹn. Và
anh biết họ sẽ theo anh về nhà. (Anh đã bị bắt lại một vài tháng sau khi chúng
tôi gặp nhau).

Tuy nhiên, việc sử dụng những kẻ côn đồ thuê (một giả định)
để tấn công các nhà hoạt động là khác với việc sử dụng các nhân viên an ninh để
theo dõi hay bắt giữ các nhà bất đồng chính kiến. Khi một nhà hoạt động xã hội
bị đe dọa bởi cảnh sát hoặc quân đội, ít nhất ông cũng nhận ra kẻ tấn công của
mình. Bộ đồng phục này tiết lộ tất cả. Mọi người biết kẻ tấn công anh ta là ai
và kẻ tấn công của anh ta hoạt động cho ai. Kết quả là, anh ấy hiểu được thông
điệp đến từ trên cao, chúng muốn người bị tấn công dừng các hoạt động. Theo một
nghĩa nào đó, một số lợi ích thu được khi chính phủ gửi công an hoặc quân đội
của mình làm công việc bẩn thỉu; ít nhất có sự trung thực về động cơ của nó.

Việc sử dụng kẻ tấn công mặc đồng phục hoàn toàn khác. Nó là
sự không trung thực, là sự hèn nhát. Việc từ bỏ bộ quân phục cảnh sát hoặc quân
đội (nếu đúng như vậy) trước khi tấn công là một nỗ lực để che giấu bàn tay của
cấp cao trong bạo lực. Không chỉ vậy, chính quyền còn có thể chối tội: chế độ
không chống lại các nhà hoạt động, mà chính là công dân khác.

Vì lý do này, theo Tổ chức Theo dõi Nhân quyền thì việc sử
dụng những tên côn đồ không đơn giản chỉ là một nỗ lực để “gieo sợ hãi và bất
an giữa các nhà hoạt động xã hội”, nhưng cũng gieo sợ hãi và bất an với
những người có thể trở thành những nhà hoạt động.

Việc mật vụ bắt giữ một nhà hoạt động là để im lặng nhà phê
bình đó. Việc cảnh sát hoặc quân đội đánh đập một nhà hoạt động là để chứng
minh rằng chế độ sẽ không đưa ra những lời chỉ trích. Nhưng việc một tên côn đồ
mặc thường phục để tấn công một nhà hoạt động là làm nhục công khai nhà hoạt
động đó.

Thật vậy, một nhà hoạt động tù bị tước bỏ khỏi xã hội; một
nhà hoạt động bị đánh đập bị buộc phải mang những vết sẹo của mình cho tất cả
mọi người, có lẽ là một biện pháp ngăn chặn hiệu quả hơn. Việc một nhà hoạt
động bị giam giữ thường gây cảm hứng cho nhiều hoạt động hơn; đấu tranh đòi tự
do cho anh ta đã trở thành lý do thúc đẩy phản đối.

Một thực tế là bạn bè và gia đình của người hoạt động cũng
là mục tiêu bị tấn công, như báo cáo của Human Rights Watch đã làm rõ, cũng
thay đổi cuộc chơi. Mỗi nhà hoạt động đã biết trước mình có thể bị bắt giữ.
Nhưng bạo lực chống lại một gia đình có một phản ứng khác. Sự hy sinh cá nhân
là một điều đơn giản nhưng việc ảnh hưởng đến cả gia đình buộc nhiều người phải
suy nghĩ lại về việc tiếp tục hay không.

Các chiến thuật thay đổi của chế độ Việt Nam rõ ràng phản
ánh những thay đổi trong phong trào dân chủ, nhân quyền. Các phương tiện truyền
thông xã hội đã trở nên gần như không thể bị kiểm soát bởi chế độ. Các nhà hoạt
động xã hội cũng trở nên hăng hái, sẵn sàng phản đối và biểu đạt công khai. Và
với mối quan hệ mật thiết hơn với Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu (đã đồng ý với
một hiệp định thương mại tự do quan trọng có thể sẽ có hiệu lực vào năm tới)
thì nguy cơ làm nản lòng những đối tác này có hậu quả nặng nề về kinh tế. Do
vậy, việc dùng những tên côn đồ giúp chính quyền chối bỏ trách nhiệm trong những
vụ tấn công giới bất đồng chính kiến.

Hơn nữa, phong trào nhân quyền mạnh mẽ hơn nhiều so với
trước đây. Như tôi đã viết trước đây, sự lớn mạnh của phong trào bảo vệ môi
trường đã kết hợp nhiều tầng lớp: những người đô thị trung lưu và nông dân nông
thôn nghèo, những người dân chủ và những người theo chủ nghĩa dân tộc đã thống
nhất dưới một ngọn cờ (Thực tế là một số cuộc tấn công đã được thực hiện trong
khi các nhà hoạt động xã hội đang thăm viếng lẫn nhau dường như có ý chỉ ra sự
nguy hiểm của tình đoàn kết). Điều này chưa từng có trong lịch sử Việt Nam hiện
đại, và chế độ biết điều đó.

—————————-