Anh Khoa dịch
(VNTB) – Thương mại quốc tế qua các cảng của Yangon bị ngưng trệ, với xuất khẩu ước tính giảm tới 90% kể từ ngày 1/2.
NGÀY 12 THÁNG 3 NĂM 2021
Khi mua lại hàng triệu đô la máy đo vào tháng Giêng, Madhu không bao giờ tưởng tượng được rằng hai tháng sau chúng vẫn còn ở trong một nhà kho ở Yangon.
Nhưng cuộc tiếp quản quân sự ngày 1 tháng 2 đã tàn phá thương mại quốc tế của Myanmar, phần lớn là do Phong trào bất tuân dân sự với hàng chục nghìn công nhân – nếu không muốn nói là nhiều hơn – trong các khu vực công và tư đình công cho đến khi nền dân chủ được khôi phục.
Các tài xế xe tải, đại lý hải quan, công nhân cảng và nhân viên từ các cơ quan chính phủ và bán chính phủ khác nhau, những người cấp các chứng từ cần thiết để xuất nhập khẩu hàng hóa đều ngừng hoạt động, khiến giao thương đường biển bị đình trệ.
Hiệu ứng này đã được cảm nhận rõ ràng nhất ở Yangon, nơi xử lý gần như toàn bộ hoạt động thương mại trên biển của Myanmar và gần 70% tổng lưu lượng thương mại được ghi nhận.
“Thậm chí không ai muốn bốc xếp hàng hóa, ”Madhu nói tờ vào cuối tháng Hai. “Các nhà cung cấp địa phương không bốc xếp hàng và không có xe container để đưa hàng đến cảng.”
Tuy nhiên, bốc xếp hàng hóa chỉ là trở ngại đầu tiên. Công nhân tại Liên đoàn Phòng Thương mại và Công nghiệp Liên bang Myanmar đang đình công, đồng nghĩa với việc các nhà xuất khẩu không thể xin được giấy chứng nhận xuất xứ. Việc các ngân hàng tư nhân đóng cửa do các nhân viên có trình độ cao tham gia bất tuân dân sự đã gây khó khăn cho việc gửi hoặc nhận các khoản thanh toán. Những người như Madhu đang xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp cũng cần có giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật của Bộ Nông nghiệp, Thủy lợi và Chăn nuôi, nhưng các nhân viên cấp giấy tờ cũng từ chối làm việc.
“Mọi người đều phải đối mặt với cùng một vấn đề và không có ai để giúp đỡ, ”anh nói. “Chúng tôi không biết khi nào sẽ có giải pháp. Nếu hỏi chúng tôi có lo lắng không, thì tất nhiên là có… Tôi chưa từng thấy điều gì như thế.
Hải cảng tê liệt
Nhân viên và các quan chức hải quan làm thủ tục thuộc Hiệp hội Xe container Myanmar cho Frontier biết đầu tháng này, khối lượng xuất khẩu qua các cảng của Yangon đã giảm tới 90%, trong khi nhập khẩu qua Hải quan giảm khoảng 80%.
Những vấn đề đầu tiên bắt đầu xuất hiện vào ngày 8 tháng 2, khi nhân viên tại các ngân hàng tư nhân tham gia bất tuân dân sự hàng loạt, buộc đóng cửa hầu như tất cả các chi nhánh. Điều này khiến việc chuyển tiền quốc tế bị đình trệ và cũng gây khó khăn cho việc nộp thuế Hải quan đối với hàng nhập khẩu.
Bốn ngày sau, nhiều tài xế xe container tham gia phong trào, ngưng vận chuyển hàng xuất khẩu và cả hàng nhập khẩu đã được dỡ xuống cảng.
Gần như tất cả 2.800 xe tải hãng MCTA đã tham gia đình công, chiếm khoảng 70% tổng số xe container.
Một quan chức cấp cao của một công ty làm thủ tục hải quan cho biết, hầu như các xe container duy nhất đang hoạt động là của công ty Myanma Economic Holdings Limited có liên kết với Tatmadaw, và giá đã tăng từ K10.000 đến K80.000 một chuyến.
“Hiện tại bạn chỉ có thể thuê xe tải của MEHL và tài xế yêu cầu giá cắt cổ. Do vậy, nhiều hàng hóa chất đống tại các cảng, không thể di chuyển được ”, vị này nói.
Nhân viên hải quan cũng cho biết một số công nhân tại cả Cảng Yangon, với một số cầu tàu do tư nhân và quân sự quản lý ở khu vực trung tâm thành phố, và Nhà ga Quốc tế Myanmar Thilawa ở Thị trấn Thanlyin, đã gia nhập bất tuân dân sự. Mặc dù các cảng vẫn đang hoạt động ở một mức độ nào đó, nhưng hoạt động dưới mức tối đa do thiếu công nhân.
Trong khi đó, nhiều nhân viên Hải quan thường xử lý toàn bộ hồ sơ cho các nhà xuất nhập khẩu, cũng từ chối làm việc. Một nguồn tin trong ngành ước tính khoảng 70% nhân viên đã đình công.
Để tránh tình trạng thiếu nhân viên, Hải quan đã cho phép các nhà nhập khẩu xử lý thủ tục giấy tờ trực tiếp tại Văn phòng Hải quan.
Mặc dù ban đầu có tương đối ít nhân viên Hải quan tham gia bất tuân dân sự, khả năng làm việc của họ vẫn bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Những người biểu tình đã thường xuyên nhắm mục tiêu vào Custom House và kết quả là cảnh sát hiện có mặt thường trực xung quanh tòa nhà trên đường Strand của trung tâm thành phố Yangon. Nhưng các đại lý thông quan cho biết những thứ này dường như được đặt ở đó nhiều hơn để đảm bảo rằng nhân viên Hải quan không tham gia bất tuân dân sự hơn là để đảm bảo an ninh cho họ.
Thay vào đó, nhiều nhân viên Hải quan đã nghỉ việc và bộ phận này thiếu nhân viên nghiêm trọng, một nhân viên có kinh nghiệm 20 năm và các nguồn tin khác trong ngành cho biết.
“Trong tình huống này, chúng tôi thực sự khó làm công việc của mình, ”người đại diện cho biết. “Hầu hết giờ đã ngừng làm việc.”
Một nhân viên khác cho biết thêm, “Cục Hải quan đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu vì nhiều nhân viên nghỉ việc, mặc dù hầu hết chưa chính thức gia nhập bất tuân dân sự”.
Thêm vào tình trạng tồn đọng quan liêu, Hải quan đã ngừng sử dụng Hệ thống thông quan hàng hóa tự động của Myanmar, một hệ thống trực tuyến được phát triển với 40 triệu đô la Mỹ hỗ trợ từ Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản và được đưa vào hoạt động vào tháng 1 năm 2017, và đã quay trở lại xử lý các tài liệu trên giấy.
Lý do của điều này không hoàn toàn rõ ràng, nhưng có nghĩa là một số ít nhân viên Hải quan đang làm việc nhiều để xử lý các tài liệu bằng tay.
Dữ liệu của Cục Đại lý Vận chuyển được cung cấp cho Biên giới cho thấy rằng thực tế nhập khẩu chỉ sụt giảm ít trong tháng Hai, với khoảng 73.000 containers 20 feet, so với khoảng 76.000 trong tháng Giêng.
Tuy nhiên, phần lớn hàng hóa cần bốc dỡ trên các con tàu ở Yangon vẫn nằm ở các bến cảng, không thể thông quan và đưa ra thị trường.
Việc chất đống hàng hóa và thiếu hàng xuất khẩu đã làm trầm trọng thêm vấn đề không gian tồn tại từ trước tại các cảng do lượng container dư thừa.
Trong khi đó, các nhà kho cũng đang đầy rất nhanh do các nhà máy may mặc đang tiếp tục sản xuất hàng hóa nhưng không thể xuất đi nước ngoài, các nguồn tin trong lĩnh vực hậu cần cho biết.
Nhân viên làm hải quan cho biết hàng hóa duy nhất mà anh ta chuyển từ cảng Thilawa đến khu công nghiệp gần đó, vì nó không yêu cầu thanh toán thuế Hải quan hoặc sử dụng ngân hàng.
“Nếu bạn cần làm bất cứ việc gì liên quan đến cơ quan Hải quan, ngân hàng hoặc thuê xe container thì hiện nay gần như là không thể ”.
Nỗi đau Vận chuyển
Sự chậm trễ kéo dài trong việc xếp và bốc dỡ hàng hóa – đặc biệt là do vấn đề thủ tục giấy tờ tại các cảng – đã khiến các hãng tàu thường xuyên ghé Yangon phải đau đầu.
Vào tháng Hai, một số tàu đã bị mắc kẹt tại cảng trong vài tuần để chờ các container được chất hàng trước khi rời đi, điều mà các nhà xuất khẩu cho biết hầu như không bao giờ xảy ra.
Từ ngày 12 tháng 2, khi các tài xế xe tải tham gia bất tuân dân sự, đến ngày 7 tháng 3, dữ liệu từ các trang web theo dõi hàng hải cho thấy 24 tàu rời cảng Yangon mà không có hàng hóa, trong khi chín chiếc đã chất được một phần và chỉ năm chiếc được chất đầy.
Chuyện tương tự xảy ra ở hạ lưu tại Thilawa, ở đó có 28 tàu rời đi mà không có chút hàng nào trong cùng thời gian, hai tàu còn lại chứa một phần và hai tàu đầy tải.
Do những khó khăn này, các tàu chở hàng đã cập cảng Yangon ít hơn và lượng tàu đến cảng dự kiến sẽ giảm hơn nữa kể từ giữa tháng 3, các nguồn tin trong ngành cho biết.
Hãng tàu Hapag-Lloyd của Đức nói với khách hàng vào ngày 19 tháng 2 rằng họ đã đình chỉ đặt hàng nhập khẩu vào Myanmar và “có hiệu lực ngay lập tức” do sự gián đoạn gây ra bởi cuộc đảo chính ngày 1 tháng 2.
“Với các cuộc biểu tình liên tục diễn ra hàng ngày ở Myanmar, tình hình ngày càng trở nên căng thẳng. Về mặt hoạt động, các trạm ở Myanmar đã gần hết công suất và các dịch vụ trung chuyển, vận tải đường bộ bị hạn chế và một số nhà máy và kho bãi đang làm việc với lực lượng lao động ít ỏi ”, hãng tàu cho biết.
Nhưng không chỉ có một mình Hapag-Lloyd, gần như tất cả các hãng tàu lớn đã tạm ngừng dịch vụ đến Yangon. Trang web chuyên ngành Container News cho biết các hãng vận tải Đài Loan Wan Hai Lines và TS Lines đã ngừng ghé cảng, trong khi Nikkei Asia đưa tin rằng hãng khổng lồ Maersk của Đan Mạch đã tạm ngừng các dịch vụ cho đến ít nhất là ngày 14 tháng 3. “Tình hình bất ổn đang diễn ra ở Myanmar đang trở thành một thảm họa,” Maersk được trích dẫn trong một tuyên bố ngày 5 tháng Ba. “Vì vậy, chúng ta cần phải có những hành động phù hợp, để đảm bảo sự an toàn và sức khỏe tinh thần của mọi người.”
Hiện tại, việc thiếu nhập khẩu đang có những tác động rõ ràng. Các nhà máy may mặc ở Yangon đã bắt đầu cạn nguyên liệu, trong khi một số sản phẩm nước ngoài đã biến mất khỏi các kệ hàng siêu thị.
Nhưng có những lo ngại rằng tình trạng thiếu hụt có thể kéo dài sang các mặt hàng thiết yếu hơn, đặc biệt là dầu cọ và nhiên liệu. Tiến sĩ Soe Tun, một doanh nhân nổi tiếng trong lĩnh vực xuất khẩu gạo, cho biết nếu thương mại hai mặt hàng này bị gián đoạn, “những vấn đề lớn hơn có thể xảy ra”.
“Sự thiếu hụt nhiên liệu sẽ làm máy móc công nghiệp, xây dựng và vận tải ngừng hoạt động, ”ông nói. “Hậu quả có thể thực sự đáng báo động.”
Tiến sĩ Win Myint, Tổng thư ký Hiệp hội Thương nhân Dầu mỏ Myanmar, cho biết Myanmar tiêu thụ 200.000 gallon xăng và 400.000 gallon dầu diesel mỗi tháng, và có dự trữ trong khoảng hai tháng.
“Chúng tôi không có bể chứa để trữ nhiều hơn thế, ”ông nói. “Chúng tôi phải nhập khẩu nhiên liệu liên tục để đảm bảo không xảy ra tình trạng thiếu hụt”.
Đây là chủ đề của cuộc họp của Hội đồng Quản lý Nhà nước vào ngày 25 tháng 2, Tướng Min Aung Hlaing nhấn mạnh sự cần thiết giảm phụ thuộc vào nhiên liệu nhập khẩu và dầu ăn.
Những biện pháp khẩn cấp
Chính phủ quân sự đã thực hiện một số bước để giảm bớt sự tắc nghẽn và đảm bảo thương mại tiếp tục lưu thông – các ngân hàng nước ngoài được trang bị mạnh để giúp giảm bớt các vấn đề thanh toán.
Vào ngày 26 tháng 2, Ngân hàng Trung ương đã ra chỉ thị cho tất cả các chi nhánh ngân hàng nước ngoài và các công ty con, cũng như các ngân hàng trong nước có giấy phép hoạt động ngoại hối, yêu cầu “Hợp tác để không xảy ra tình trạng thiếu nhiên liệu”.
Chỉ thị cho biết họ được yêu cầu hợp tác với các nhà nhập khẩu nhiên liệu về tài trợ thương mại và mở Tín dụng thư, và báo cáo hàng ngày cho Ngân hàng Trung ương về những gì đã làm để hỗ trợ các nhà nhập khẩu nhiên liệu.
“Chỉ thị này cho thấy các dịch vụ ngân hàng cho lĩnh vực thương mại ở Myanmar đã ngừng lại ”, một nhân viên Hải quan bình luận.
Phó thống đốc Ngân hàng Trung ương U Win Thaw nói với Frontier vào ngày 4 tháng 3 sẽ có “hậu quả tiêu cực” đối với các ngân hàng không tuân theo các chỉ dẫn, nhưng nói thêm rằng thông báo này “giống như một lời cảnh báo cho các ngân hàng thực hiện trách nhiệm của mình”.
“Nếu thiếu nhiên liệu, người dân sẽ bị thiệt hại. Các ngân hàng có vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn tình trạng thiếu hụt, ”ông nói.
Điều đó dường như đã có kết quả, với số lượng tàu chở dầu cập cảng trong 10 ngày sau khi các ngân hàng nhận lệnh nhiều gấp đôi so với 10 ngày trước đó.
Vào ngày 1 tháng 3, một ủy ban cũng đã được thành lập tại Cảng Yangon gồm Cơ quan Cảng Myanma, Hải quan, các ngân hàng và cảnh sát, nhằm tăng tốc thương mại.
Hai ngày sau, Sở Thương mại đã ban hành lệnh tạm miễn giấy phép xuất nhập khẩu cho một loạt sản phẩm, có hiệu lực từ ngày 8/3 đến ngày 9/4. Các mặt hàng xuất khẩu được miễn thuế là hành và tỏi, gạo, bông, cao su thô và đường, và hàng nhập khẩu là bột mì, dầu ăn, xi măng, xăng và dầu diesel, dược phẩm và phân bón.
Trong những ngày gần đây, Hải quan cũng đã tiếp tục sử dụng MACCS, hệ thống thông quan trực tuyến, một nhân viêncho biết.
Đồng thời, Hiệp hội Xe container Myanmar đã có nhẹ tay một chút , hiệp hội xe container Myanmar đã quyết định cho phép vận chuyển hàng hóa và thuốc khẩn cấp vào ngày 1 tháng 3. Một số tài xế cũng đã rời bất tuân dân sự và tiếp tục công việc, và các xe tải đã rời cảng vào ban đêm dưới sự bảo vệ có vũ trang.
Nhưng các nguồn tin trong ngành cho biết điều này không tạo ra nhiều khác biệt cho đến nay; Các hoạt động vận chuyển xe tải gần đây xung quanh cảng được cho là chủ yếu liên quan đến các doanh nghiệp có liên kết với quân đội và hoạt động thương mại vẫn chỉ ở một phần nhỏ so với mức trước cuộc đảo chính.
“Một nguồn tin trong lĩnh vực hậu cần cho biết, khối lượng đã sụp đổ, về cơ bản… không có gì di chuyển, ”một nguồn tin trong lĩnh vực hậu cần cho biết, ước tính hoạt động kinh doanh tại các cảng đã giảm 95% kể từ cuộc đảo chính. “Chỉ có một số lượng cực kỳ hạn chế các thứ đến cảng.”
Tình hình thậm chí còn trở nên khó khăn hơn trong những tuần gần đây. Các tài xế xe tải đã miễn cưỡng hơn vận chuyển hàng hóa xung quanh Yangon do bạo lực chết người từ các lực lượng an ninh, và khi những người biểu tình phong tỏa và làm gián đoạn giao thông trở nên phổ biến hơn.
“Tài xế xe tải là những người cứng rắn, kiên cường – khác hẳn. Nhưng rất nhiều người trong số họ đang lo lắng – hoặc gia đình của họ đang lo lắng – về những thứ như rào cản, an toàn cá nhân, phải chịu bêu xấu hoặc thậm chí bị tấn công.”
Trợ lý thư ký MCTA U Myo Htut Aung nói với Frontier rằng các thành viên của hiệp hội đã quyết tâm tiếp tục cuộc đình công chống lại chính phủ quân sự.
“Vào ngày 1 tháng 3, chúng tôi quyết định cho phép các thành viên trở lại làm việc nếu họ muốn, ”anh nói. “Nhưng hầu hết trong số họ – khoảng 70% – muốn tiếp tục với bất tuân dân sự.”
Đối với Madhu, cơ hội để chuyển số máy đo của mình đi đang khép lại. Từ giữa tháng Ba, một số tàu có thể sẽ ghé cảng Yangon cho đến khi bất tuân dân sự kết thúc, vì vậy ông Madhu chỉ có vài ngày để xếp hàng hoặc phải chờ đợi kéo dài. Khi được hỏi liệu có bất kỳ sự cải thiện nào trong những ngày gần đây hay không, ông chỉ trả lời đơn giản: “Không … đang ngày càng tồi tệ hơn.”
Nguồn: Frontier