Khánh An dịch
Nguồn: The Wall Street Journal
(VNTB) – Cuộc họp, được sắp xếp qua nhiều tuần đàm phán ngầm, đã giúp thiết lập các biện pháp phòng ngừa mới khi mâu thuẫn giữa hai quốc gia ngày càng lớn
NUSA DUA, Indonesia—Vài tuần sau chuyến thăm Đài Loan vào tháng 8 của Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, các cố vấn của Tổng thống Biden đã lặng lẽ mở các cuộc đàm phán ngầm với một nhà ngoại giao cấp cao của Trung Quốc. Bắc Kinh đã cắt đứt phần lớn các kênh liên lạc với chính phủ Hoa Kỳ và hai bên đang tìm cách cải thiện tình hình.
Theo các quan chức Hoa Kỳ, qua các cuộc gọi video và điện thoại thường xuyên trong suốt những tuần tiếp theo, họ đã sắp xếp cuộc gặp mặt trực tiếp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Trung Quốc kể từ khi ông Biden đắc cử. Các cuộc đàm phán tiếp tục cho đến ngày diễn ra cuộc họp, với việc các quan chức cấp cao của chính quyền Biden họp với những người đồng cấp Trung Quốc cho đến 3 giờ sáng thứ Hai tại một khách sạn ở Bali, Indonesia, trước cuộc đàm phán ngày hôm đó, các quan chức Hoa Kỳ và Trung Quốc cho biết.
Cuộc gặp giữa ông Biden và nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình kéo dài hơn ba giờ đồng hồ, đề cập đến các vấn đề gai góc như mâu thuẫn của họ về Đài Loan, cuộc chiến của Nga ở Ukraine và cách đảm bảo rằng cuộc cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc không bùng phát thành xung đột công khai. Theo các quan chức Trung Quốc, ông Tập kiên quyết bảo vệ sự cai trị của Đảng Cộng sản ở Trung Quốc và đặc biệt sôi nổi khi nói về Đài Loan, đưa ra nhiều chi tiết lịch sử về hòn đảo tự trị mà Bắc Kinh coi là một phần lãnh thổ của mình.
Nhưng ông Biden và các cố vấn của ông cũng có ấn tượng rằng Trung Quốc không có kế hoạch xâm lược Đài Loan trong tương lai gần, mặc dù ông Tập không nói rõ ràng như vậy, một trong những quan chức Hoa Kỳ cho biết. Đối với nội các Biden, có vẻ như nhà lãnh đạo Trung Quốc đang tìm kiếm tình trạng ổn định và có thể dự đoán được vào một thời điểm nhiều biến động ở Trung Quốc. Sự suy thoái của thị trường bất động sản và các chính sách không Covid của nước này đã kìm hãm tốc độ tăng trưởng kinh tế diễn ra với tốc độ chóng mặt trong nhiều thập kỷ.
Cuối cùng, cuộc họp đã hoàn thành phần lớn những gì hai bên đặt ra, khôi phục đối thoại giữa hai cường quốc và một chút ổn định cho mối quan hệ đã xấu đi đến mức thấp nhất kể từ những năm 1970.
Nhưng nó cũng đánh dấu một giai đoạn mới trong quan hệ Hoa Kỳ-Trung Quốc—một giai đoạn tập trung vào việc quản lý tình trạng cạnh tranh khốc liệt giữa hai cường quốc kinh tế, ngăn ngừa xung đột và tìm ra những điểm họ đồng ý với nhau khi họ có thể. Đó là sự khác biệt so với các chính quyền trước đây, vốn tập trung nhiều hơn vào các thỏa thuận kinh tế, cơ hội kinh doanh mới hoặc mở rộng hợp tác.
Trong giai đoạn này của mối quan hệ, các quan chức Trung Quốc và Hoa Kỳ cho biết, Bắc Kinh và Washington phải tìm ra cách cùng tồn tại — và tránh, hoặc ít nhất là trì hoãn, một cuộc xung đột gây nhiều thiệt hại.
Trong nhiều thập kỷ, các đời tổng thống kế tiếp nhau của Mỹ đã theo đuổi chính sách bang giao với Bắc Kinh, tập trung phát triển các mối quan hệ kinh tế và văn hóa mà Washington hy vọng sẽ thúc đẩy Trung Quốc chuyển hướng sang một hệ thống dân chủ kiểu phương Tây. Trong khi đó, nhiều quan chức Trung Quốc muốn khai thác khoa học kỹ thuật nước ngoài để thúc đẩy sự phát triển kinh tế của nước họ.
Trung Quốc và Mỹ từng hợp tác với nhau theo hướng toàn cầu hóa, nhưng giờ đây, hai cường quốc ngày càng xung đột về các vấn đề liên quan đến chính trị, thương mại và công nghệ. Nhiều nhà lập pháp và nhà phân tích ở Washington tin rằng Trung Quốc là mối đe dọa nghiêm trọng đối với lợi ích của Hoa Kỳ. Trong khi đó, ông Tập và các cộng sự của ông thường khẳng định rằng “phương Đông đang trỗi dậy, còn phương Tây đang suy tàn” – và rằng Trung Quốc sẽ giành lại vị trí xứng đáng của mình với tư cách là một cường quốc.
Hoa Kỳ đã gia tăng áp lực lên Trung Quốc trên các mặt trận kinh tế, ngoại giao và quân sự trong những năm gần đây, sự thay đổi bắt đầu dưới thời Tổng thống Trump và tiếp tục dưới thời ông Biden. Ông Trump áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc trong nỗ lực tái cân bằng quan hệ thương mại và khôi phục sức mạnh công nghiệp của Mỹ. Ông Biden đã giữ nguyên các mức thuế đó và áp đặt các biện pháp mới nhằm hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc.
Tuy nhiên, các quan chức Hoa Kỳ muốn nối lại kiểu đàm phán trực tiếp, rộng rãi mà ông Biden và ông Tập đã tổ chức lần đầu tiên khi họ giữ chức phó tổng thống của hai quốc gia này. Trong một cuộc điện đàm vào tháng 7, hai nhà lãnh đạo đã chỉ đạo nội các của họ xem xét khả năng gặp mặt trực tiếp, các quan chức của cả hai nước cho biết.
Sau đó vào tháng 8, bà Pelosi đã tới Đài Loan, chuyến thăm đầu tiên của một quan chức đứng đầu Hạ viện tới hòn đảo này sau 25 năm. Bắc Kinh coi chuyến thăm là một dấu hiệu cho thấy sự hỗ trợ ngày càng tăng của Hoa Kỳ đối với Đài Bắc và đã tiến hành các cuộc tập trận quân sự quy mô lớn để đáp trả đồng thời cắt đứt các đường dây liên lạc chính giữa hai chính phủ.
Các quan chức Mỹ cho biết, trước đây chính phủ Trung Quốc đã dùng việc hạn chế liên lạc như một chiến thuật ngoại giao, nhưng tình trạng bất hòa sau chuyến thăm của bà Pelosi đã lan rộng. Trung Quốc cho biết họ sẽ đóng cửa một số kênh liên lạc quân sự và bắt đầu hạn chế hợp tác trong các vấn đề biến đổi khí hậu, kinh tế và sức khỏe toàn cầu. Đại sứ Hoa Kỳ tại Trung Quốc, Nicholas Burns, đã bị các quan chức ở Bắc Kinh cắt liên lạc, các quan chức Hoa Kỳ cho biết.
Các quan chức cho biết một số thành viên của nội các Biden, bao gồm cố vấn châu Á của Nhà Trắng Kurt Campbell, đã có thể giữ mối quan hệ cởi mở với Qin Gang, đại sứ Trung Quốc tại Hoa Kỳ, và các kênh hỗ trợ với các quan chức cấp thấp hơn ở Bắc Kinh. Nhưng ngoài ra, họ cho biết việc tiếp cận với các quan chức Trung Quốc thường gặp phải sự im lặng. Ông Qin cũng gặp khó khăn trong việc tìm kiếm những người trong cộng đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ sẵn sàng hợp tác với ông, theo những người đã nói chuyện với ông.
Sự bế tắc đó bắt đầu giảm đi vào tháng 9, khi Ngoại trưởng Antony Blinken gặp Ngoại trưởng Trung Quốc tại một cuộc họp của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York. Tại đó, Laura Rosenberger, trợ lý đặc biệt của ông Biden và giám đốc cấp cao về Trung Quốc tại Hội đồng An ninh Quốc gia, và một quan chức hàng đầu của Bộ Ngoại giao, Daniel Kritenbrink, đã gặp Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Xie Feng, các quan chức Hoa Kỳ cho biết.
Ông Xie từng làm việc dưới quyền của Yang Jiechi, người đã nghỉ hưu với tư cách là cố vấn chính sách đối ngoại hàng đầu của ông Tập vào tháng trước, tại Đại sứ quán Trung Quốc ở Washington. Các đồng nghiệp mô tả ông Xie là người trầm tính và cẩn thận—một số người cho rằng quá thận trọng.
Ông Xie đã đảm nhận vai trò lãnh đạo trong việc quản lý các mối quan hệ với Washington kể từ khi ông trở thành thứ trưởng ngoại giao vào đầu năm 2021. Ông đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán để thả một giám đốc điều hành người Trung Quốc có nhiều mối quan hệ, Meng Wanzhou, khỏi sự giam giữ của Canada— một vụ án bắt nguồn từ các cáo buộc hình sự của Hoa Kỳ đối với bà Meng. Bà này thừa nhận một số hành vi sai trái để đổi lấy việc các công tố viên trì hoãn và sau đó bỏ cáo buộc gian lận.
Các quan chức Hoa Kỳ cho biết, bà Rosenberger và ông Xie đã đồng ý lặng lẽ phục hồi một kênh liên lạc đã được sử dụng để giúp lên kế hoạch cho các cuộc trò chuyện qua Internet trước đó giữa ông Tập và ông Biden. Mặc dù trọng tâm của các cuộc thảo luận là khả năng có một cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo hai nước, nhưng bà Rosenberger cũng thúc ép ông Xie về các vấn đề khác, chẳng hạn như khôi phục liên lạc với ông Burns ở Bắc Kinh, các quan chức cho biết.
Là một phần của quá trình chuẩn bị cho cuộc gặp song phương vào thứ Hai, nội các của ông Biden đã xem xét các cuộc gặp gỡ trước đây của hai nhà lãnh đạo, “mọi lời nói giữa Tổng thống Biden và Chủ tịch Tập, tìm kiếm manh mối về những vấn đề quan trọng,” một trong các quan chức cho biết.
Khi ông Biden và ông Tập gặp nhau vào thứ Hai trước hội nghị thượng đỉnh của Nhóm 20 nền kinh tế lớn ở Indonesia, phần lớn họ là những người duy nhất phát biểu, các quan chức của cả hai bên cho biết. Các quan chức Mỹ ra về vì nghĩ rằng nội các của ông Tập đã nghiên cứu kỹ lưỡng những lời chỉ trích của phương Tây về hệ thống độc đảng của Trung Quốc, và ông Tập đã cố gắng bác bỏ từng điểm trong lập luận đó, theo một người được thông báo về những gì đã diễn ra.
Ông Tập đã dành hàng giờ trước cuộc họp để xem xét các điểm thảo luận về Đài Loan, theo những người biết việc này. Ông ấy cũng đã thay đổi các điểm chính của cuộc nói chuyện, để phản ánh tốt hơn suy nghĩ của ông ấy về vấn đề này, một trong những người nói. Ông Tập đã dành thời gian đáng kể để thảo luận về các câu chuyện lịch sử về Trung Quốc đại lục và Đài Loan, nhằm truyền đạt tới ông Biden rằng mặc dù Trung Quốc mong muốn thống nhất Đài Loan với đại lục, nhưng Bắc Kinh hy vọng họ không cần phải làm như vậy bằng vũ lực, họ nói.
Các quan chức Hoa Kỳ và Trung Quốc cho biết cuộc họp dự kiến kéo dài hai giờ nhưng đã kéo dài trong ba giờ, với một lần nghỉ giải lao ở giữa. Để đảm bảo ông Biden và ông Tập có thể tận dụng tốt nhất thời gian của họ bên nhau, hai bên đã đồng ý sử dụng phiên dịch đồng thời, nghĩa là phiên dịch viên dịch khi những người tham gia phát biểu, thay vì đợi người nói kết thúc trước khi dịch — một phương pháp thông thường cho các cuộc họp quan trọng, các cuộc họp thượng đỉnh, các quan chức cho biết.
Trong một cuộc họp báo sau cuộc họp, ông Biden cho biết ông đã có các cuộc thảo luận “cởi mở và thẳng thắn” với ông Tập, người mà ông cho rằng đã “trực tiếp và thẳng thắn” trong việc đưa ra quan điểm của Trung Quốc. “Chúng tôi đã rất thẳng thắn với nhau về những điểm mà chúng tôi không đồng ý hoặc những điểm mà chúng tôi không chắc chắn về lập trường của nhau,” ông Biden nói.
Các quan chức Hoa Kỳ cho biết họ đang xem xét biên bản cuộc họp để tìm hiểu thêm suy nghĩ của ông Tập. Họ nói rằng họ tin rằng ông Tập cam kết trao quyền cho các cố vấn hàng đầu của mình khôi phục việc liên lạc thường xuyên, mặc dù điều đó có thể mất thời gian, họ nói, một phần vì những thay đổi lãnh đạo sâu rộng mà ông Tập đang thực hiện kể từ khi ông đảm nhận nhiệm kỳ thứ ba với tư cách là người đứng đầu Đảng Cộng sản Đảng Trung Quốc vào tháng trước.
Các quan chức Trung Quốc và phương tiện truyền thông nhà nước miêu tả cuộc họp theo cách tích cực. Truyền thông nhà nước đã công bố đoạn video và hình ảnh cho thấy ông Tập và ông Biden tươi cười rạng rỡ khi họ bắt tay và nói chuyện với nhau.
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị cho biết hội nghị thượng đỉnh đã giúp “đặt ra một định hướng rõ ràng, đó là ngăn chặn mối quan hệ Mỹ-Trung Trung Quốc-Mỹ rơi vào tình trạng mất kiểm soát.
Nguồn