Trên VNTB, nhà báo Thái Bá Lộc có bài viết ngày 13/03/2025 với tựa đề “Bênh – Chống Trump”, cho rằng “Phần lớn những người bênh vực ông Trump hay chống ông Trump đa số xuất phát từ tình cảm tự nhiên và phe nhóm nhưng lại chỉ trích phê bình và chửi bới những người khác quan điểm với mình.” [1]
Tôi xin đặt câu hỏi về cách diễn đạt của bài viết, vì bài này ngụ ý rằng các nhà bình luận về chính sách của Trump thiên vị từ quan điểm của riêng họ, ủng hộ hoặc phản đối những gì Nhà Trắng đang đưa ra. Việc phân loại hai cực của những đóng góp cho VNTB nói riêng và các báo khác nói chung theo cách “bênh – chống” như vậy bỏ qua những đóng góp mà người viết chỉ quan sát và bình luận khách quan về bất kỳ điều gì nói chung và chính sách thuế quan nói riêng của chính phủ Mỹ.
Chính quyền Trump thực hiện các biện pháp thuế quan quan trọng vào đầu năm 2025, nhắm vào hàng nhập khẩu từ nhiều quốc gia, bao gồm Trung Quốc, Canada và Mexico. Ngày 4/02/2025, thuế quan 10% được áp dụng cho tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và Hồng Kông, với lý do lo ngại về an ninh quốc gia. Ngày 4/3, thuế quan này đã tăng gấp đôi lên 20%. Ngày 10/3, Trung Quốc trả đũa bằng cách áp thêm thuế quan 10-15% đối với các sản phẩm nông nghiệp của Hoa Kỳ, bao gồm thịt gà, lúa mì, ngô, đậu nành và các sản phẩm từ sữa. Trung Quốc cũng đã đưa ra các biện pháp phi thuế quan như kiểm soát xuất khẩu đối với các kim loại chính và hạn chế đối với một số công ty Hoa Kỳ.
Ngày 12/3, thuế quan toàn diện 25% được áp dụng cho tất cả thép và nhôm nhập khẩu vào Hoa Kỳ, nhằm mục đích thúc đẩy sản xuất trong nước và đạt được mức sử dụng công suất bền vững ít nhất là 80%. Các mức thuế quan này cũng mở rộng sang các sản phẩm hạ nguồn như đai ốc, bu lông và lon soda. Chính sách này có nguy cơ làm tăng chi phí cho các nhà sản xuất và người tiêu dùng Hoa Kỳ.
Tôi thường đọc kỹ những bài viết của các nhà báo Thái Bá Lộc, Dân Trần, Cảnh Chân, và những nhà báo khác trên VNTB. Tất cả các bài viết theo tôi nghĩ xuất phát từ những ưu tư cho dân mình. Bài viết này ráng đặt những ưu tư ấy trong bối cảnh khu vực.
Trong bối cảnh phức tạp của căng thẳng thương mại gia tăng do Hoa Kỳ khởi xướng, các quốc gia Đông Nam Á đang đối mặt với những ảnh hưởng xã hội sâu sắc vượt xa các chỉ số kinh tế vĩ mô. Khi chính quyền Trump thực hiện các chế độ thuế quan mới, những tác động lan tỏa đang định hình lại cuộc sống hàng ngày trên khắp khu vực ASEAN theo nhiều cách khác nhau.
Tình Trạng Dễ Bị Tổn Thương trong Việc Làm và Xáo Trộn Thị Trường Lao Động
Ảnh hưởng xã hội trực tiếp nhất của các biện pháp thương mại Hoa Kỳ là tình trạng việc làm bất ổn lan rộng trên khắp các ngành sản xuất của Đông Nam Á, vốn là xương sống của nhiều nền kinh tế trong khu vực.
Bất An trong Việc Làm Ngành Sản Xuất
Một cuộc khảo sát đáng chú ý của Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam phát hiện rằng gần hai phần ba nhà sản xuất Hoa Kỳ dự đoán có thể sa thải nếu thuế quan được áp dụng trực tiếp lên hàng xuất khẩu của Việt Nam. Điều này đặc biệt đáng lo ngại khi sản xuất chiếm hơn 60% trong tổng số 500 tỷ đô la vốn đầu tư nước ngoài của Việt Nam. Sự phụ thuộc lớn của khu vực vào các ngành định hướng xuất khẩu có nghĩa là những gián đoạn thương mại chuyển thành bất an về thu nhập hộ gia đình cho hàng triệu người lao động.
Chênh Lệch theo Ngành và Địa Lý
Tác động việc làm khác nhau đáng kể giữa các quốc gia và ngành công nghiệp, tạo ra hậu quả xã hội không đồng đều. Trong khi Brunei, Indonesia, Malaysia, Myanmar, Philippines và Singapore nói chung vẫn duy trì sự ổn định xuất khẩu với Hoa Kỳ, các quốc gia khác phải đối mặt với những gián đoạn nghiêm trọng hơn. Việt Nam, Thái Lan và Indonesia đã chứng kiến sự gia tăng trong các lĩnh vực cụ thể như xuất khẩu máy móc, có khả năng mang lại lợi ích cho một số công nhân trong khi những người khác phải đối mặt với sự di dời. Tác động có chọn lọc này tạo ra người thắng và người thua trong các quốc gia, có khả năng làm trầm trọng thêm sự phân chia kinh tế xã hội hiện có.
Hạn Chế Tăng Trưởng Kinh Tế và Mức Sống
Căng thẳng thương mại trực tiếp đe dọa quỹ đạo tăng trưởng kinh tế vốn đã hỗ trợ nâng cao mức sống trên khắp Đông Nam Á.
Giảm Tốc Tăng Trưởng và Phát Triển Xã Hội
Các nhà kinh tế ở Singapore đã cảnh báo rằng thuế quan phổ quát và thuế quan đối với Trung Quốc do Trump đề xuất có thể làm giảm tăng trưởng kinh tế của Việt Nam bốn điểm phần trăm. Đối với Thái Lan, nơi xuất khẩu sang Hoa Kỳ chiếm 10% GDP, thuế quan đề xuất trực tiếp đe dọa mục tiêu tăng trưởng quốc gia. Những hạn chế kinh tế vĩ mô này chuyển thành kết quả xã hội cụ thể – giảm nghèo chậm hơn, tăng trưởng tiền lương hạn chế và trì hoãn phát triển cơ sở hạ tầng hỗ trợ chất lượng cuộc sống.
Đánh Đổi Phúc Lợi Người Tiêu Dùng
Khu vực này phải đối mặt với nghịch lý phúc lợi người tiêu dùng phức tạp. Khi thuế quan của Hoa Kỳ có khả năng chuyển hướng hàng hóa Trung Quốc sang thị trường Đông Nam Á, người tiêu dùng ban đầu có thể được hưởng lợi từ hàng nhập khẩu rẻ hơn. Tuy nhiên, lợi ích ngắn hạn này của người tiêu dùng phải đánh đổi bằng khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp trong nước, đe dọa chính những công việc tạo ra chi tiêu tiêu dùng. Điều này tạo ra sự cân bằng bấp bênh giữa lợi ích người tiêu dùng trước mắt và khả năng phục hồi kinh tế dài hạn.
Thách Thức Chuyển Đổi Cơ Cấu Kinh Tế
Ngoài những gián đoạn trước mắt, thuế quan của Hoa Kỳ đe dọa làm trật bánh quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế kéo dài hàng thập kỷ vốn là nền tảng cho sự phát triển xã hội khắp Đông Nam Á.
Gián Đoạn Chuyển Giao Công Nghệ
Tranh chấp thương mại Mỹ-Trung đã làm rộng khoảng cách công nghệ bằng cách “gián đoạn việc chuyển giao công nghệ, cản trở tiếp cận với những đổi mới quan trọng và cản trở nỗ lực thu hẹp khoảng cách công nghệ“. Đối với các quốc gia Đông Nam Á đang mong muốn đi lên chuỗi giá trị và tạo ra công việc kinh tế tri thức với mức lương cao hơn, những gián đoạn này đe dọa làm chậm trễ sự tiến bộ kinh tế hỗ trợ cho sự mở rộng tầng lớp trung lưu và cải thiện mức sống.
Phân Phối Không Đồng Đều Lợi Ích từ Chuỗi Giá Trị
Căng thẳng thương mại đã dẫn đến “phân phối không đồng đều lợi ích từ tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu… phá vỡ sự cân bằng của lợi ích ở Đông Nam Á“. Điều này tạo ra bất bình đẳng cơ cấu sâu sắc hơn cả giữa các quốc gia và trong nội bộ từng quốc gia, khi một số khu vực và dân số nắm bắt được lợi ích từ việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng trong khi những người khác phải đối mặt với sự loại trừ. Ví dụ, các khu vực nông thôn phụ thuộc vào một ngành công nghiệp duy nhất như sản xuất thủy sản và nông sản có thể gặp khó khăn tập trung trong khi các trung tâm sản xuất đô thị có thể được hưởng lợi từ việc di dời sản xuất.
Đánh Đổi Giữa Môi Trường và Phát Triển Xã Hội
Áp lực kinh tế từ căng thẳng thương mại tạo ra những đánh đổi chính sách khó khăn đe dọa đến tính bền vững môi trường và phúc lợi xã hội dài hạn.
Thách Thức Bảo Vệ Môi Trường
Việc giảm hỗ trợ kinh tế của Hoa Kỳ cho các sáng kiến môi trường ở Đông Nam Á làm suy yếu vị thế của các quan chức chính phủ và nhóm hoạt động giải quyết những thách thức sinh thái quan trọng. Khi các quốc gia đấu tranh với sự bất ổn kinh tế, họ có thể ưu tiên lợi ích kinh tế ngắn hạn hơn bảo vệ môi trường, đẩy nhanh các tác động khí hậu như “mực nước biển dâng sẽ ngập lụt Đồng bằng sông Cửu Long, hoặc mùa đánh bắt cá ngắn hơn ở Tonle Sap“. Những suy thoái môi trường này tác động trực tiếp đến sinh kế nông nghiệp và an ninh lương thực.
Trở Ngại Chuyển Đổi Năng Lượng Sạch
Tất cả các quốc gia Đông Nam Á đã cam kết trung hòa carbon ròng trong những thập kỷ tới, nhưng “nguồn lực tài chính hạn chế và quản trị yếu kém là những trở ngại đáng sợ đối với các mục tiêu đầy tham vọng của họ“. Căng thẳng thương mại làm trầm trọng thêm những thách thức này bằng cách hạn chế nguồn lực kinh tế và có khả năng đặt các vấn đề môi trường xuống dưới các ưu tiên kinh tế trước mắt. Điều này có ảnh hưởng lâu dài đến tính bền vững khu vực và chất lượng cuộc sống.
Quan Ngại về Đoàn Kết và Ổn Định Khu Vực
Căng thẳng thương mại cũng đe dọa các cơ chế hợp tác khu vực vốn đã hỗ trợ phát triển hòa bình và giải quyết vấn đề tập thể trong lịch sử.
Thách Thức Gắn Kết ASEAN
“Phân chia nội bộ trong [ASEAN], đặc biệt là về quan hệ với Trung Quốc, đang ngày càng mở rộng” giữa căng thẳng thương mại. Những phân chia này làm phức tạp hóa phản ứng khu vực đối với những thách thức chung như phục hồi sau đại dịch, thích ứng với biến đổi khí hậu và các sáng kiến phát triển xã hội. Sự suy yếu của các khuôn khổ khu vực làm giảm sức mạnh thương lượng tập thể và phản ứng phối hợp trước những gián đoạn kinh tế.
Ảnh Hưởng Cạnh Tranh và Giá Trị Xã Hội
Khi các quốc gia Đông Nam Á đang dò dẫm trong căng thẳng Mỹ-Trung, họ phải đối mặt với áp lực phải liên kết với các mô hình kinh tế và quản trị cạnh tranh. Điều này tạo ra căng thẳng trong các ưu tiên chính sách trong nước, bao gồm tiêu chuẩn lao động, quy định môi trường và cung cấp dịch vụ xã hội. Sự bất ổn chính sách có thể làm suy yếu kế hoạch phát triển xã hội dài hạn.
Tóm tắt
Những ảnh hưởng xã hội của thuế quan và căng thẳng thương mại của Hoa Kỳ đối với Đông Nam Á vượt xa các số liệu thống kê thương mại trừu tượng, ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh việc làm, phúc lợi người tiêu dùng, chất lượng môi trường và quỹ đạo phát triển dài hạn. Mặc dù một số quốc gia và ngành có thể được hưởng lợi từ hiệu ứng chuyển hướng thương mại trong ngắn hạn, những gián đoạn rộng lớn hơn đối với các mô hình kinh tế đã được thiết lập đe dọa làm suy yếu tiến bộ xã hội qua nhiều thập kỷ.
Sự phân phối không đồng đều cả lợi ích và gánh nặng từ những căng thẳng thương mại này có nguy cơ làm trầm trọng thêm bất bình đẳng cả giữa các quốc gia Đông Nam Á và trong nội bộ từng quốc gia. Khi khu vực này thích ứng với thực tế thương mại mới, các nhà hoạch định chính sách phải đối mặt với những lựa chọn khó khăn trong việc cân bằng nhu cầu kinh tế trước mắt với các mục tiêu phát triển xã hội dài hạn. Bất kể con đường nào mà các quốc gia lựa chọn, điều kiện sống của người dân Đông Nam Á sẽ bị ảnh hưởng bởi những căng thẳng thương mại này trong nhiều năm tới.
_______________________
Tham khảo:
https://vietnamthoibao.org/vntb-benh-chong-trump/