Hiếu Linh
(VNTB) – “Chúng tôi sẽ hỗ trợ bất cứ điều gì kẻ thù phản đối và phản đối bất cứ điều gì kẻ thù hỗ trợ.”
Mao Trạch Đông từ Diên An kiến lập nhà nước cộng sản Trung Quốc. Tư tưởng của Mao bao quanh quyền lực cách mạng nội trị, bên ngoài Mao tham vọng ốp cái mũ cộng sản Trung Quốc đưa dắt thế giới đại đồng.
“Chúng tôi sẽ hỗ trợ bất cứ điều gì kẻ thù phản đối và phản đối bất cứ điều gì kẻ thù hỗ trợ,” Mao Trạch Đông.
Những ngôi sao trên quốc kỳ Trung Hoa không dừng ở con số 5, nhà cầm quyền Bắc Kinh còn mong hơn thế. Điều này đã trở thành một thực tế chính trị và kinh tế đáng lo ngại thời kỳ Tập Cận Bình.
Trung Quốc chắc chắn đã đi một chặng đường dài từ thời Cách mạng Văn hóa. Hiện tại, Trung Quốc là một người khổng lồ về kinh tế và chính trị với tham vọng tương tự khu vực và toàn cầu. Nhà lãnh đạo Tập Cận Bình đã từ bỏ lớp áo khiêm tốn và tôn trọng lòng tốt của ngoại giao để được chấp nhận trong khu vực. Nhà cai trị mới của Trung Quốc hiện đang tập trung vào việc tìm kiếm quyền bá chủ khu vực như là bước đầu tiên trong quá trình tìm kiếm quyền lực tối cao toàn cầu của họ.
Không có gì minh họa tốt hơn cho tham vọng của Trung Quốc hơn là chiến lược đầu tư khu vực điên cuồng của nó. Khi nhìn tổng thể, các dự án đầu tư lan rộng khắp khu vực đã vẽ nên một bức tranh về một quốc gia quyết tâm sử dụng sự giàu có và ảnh hưởng kinh tế của mình để thống trị khu vực một cách thuyết phục.
Hãy xem xét đại dự án “Một vành đai, Một con đường” đầy tham vọng, trong số các mục tiêu khác, nhằm mục đích đưa Trung Quốc trở thành trung tâm của toàn khu vực. Chiến lược mới của chủ nghĩa trọng thương nhằm mở cửa thị trường cho công suất dư thừa trong ngành công nghiệp Trung Quốc, biến đồng nhân dân tệ trở thành lựa chọn của các loại tiền tệ quốc tế châu Á và tăng cường sự thống trị kinh tế của Trung Quốc trong khu vực. Để thực hiện tham vọng của mình, các công ty nhà nước Trung Quốc hiện đang tham gia vào một loạt các dự án cơ sở hạ tầng đáng kinh ngạc, đặc biệt là các dự án đường sắt, ở Myanmar, Lào, Campuchia, Việt Nam…
Cảng nước sâu ở Myanmar, dù thu hẹp quy mô (1) nhưng đây sẽ tiếp cận trực tiếp với Ấn Độ Dương. Dự án cũng liên quan đến việc xây dựng một đường ống dẫn dầu, cho phép dầu thô Trung Đông được gửi đến Myanmar và sau đó được vận chuyển lên bờ đến Trung Quốc, qua eo biển Malacca. Tại Lào, đầu tư của Trung Quốc đã vượt quá 31 tỷ USD, một khoản tiền lớn hơn GDP của đất nước này. Trung Quốc cũng xây dựng, tài chính và phóng các vệ tinh liên lạc ở Lào. Tại nước láng giềng Campuchia, các công ty Trung Quốc thực sự thống trị đặc khu kinh tế của đất nước.
Và ASEAN phụ thuộc vào thương mại với Trung Quốc, Trung Quốc cũng thống trị thương mại khu vực. Đây là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN nhiều năm liên tiếp. Hai tháng đầu năm 2020, ASEAN đã vượt EU trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc với kim ngạch thương mại song phương là 84,8 tỷ USD. EU và Mỹ đứng thứ 2 và 3. Đầu tư của các công ty Trung Quốc vào ASEAN cũng vượt 100 tỷ USD và 25 khu hợp tác kinh tế và thương mại đã được thành lập, tạo trên 100.000 việc làm tại địa phương (2). Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Myanmar, Singapore, Việt Nam và Lào coi Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của mình.
Một lần nữa, vị trí kinh tế chỉ huy như vậy cùng với sự kiểm soát quan trọng đối với tài sản cơ sở hạ tầng quốc gia trên toàn khu vực bởi các công ty nhà nước từ một quốc gia chắc chắn sẽ chuyển thành ảnh hưởng, quyền lực và kiểm soát không thể so sánh được.
Các nước ASEAN đã quá phụ thuộc vào Trung Quốc vì sự thịnh vượng kinh tế của họ đến nỗi họ không có không gian trống trên hầu hết các vấn đề ảnh hưởng đến Trung Quốc. Ngay cả các tổ chức học thuật và trung tâm nghiên cứu trong khu vực phần lớn tránh phê bình về Trung Quốc vì sợ bị khóa khỏi mạng lưới học thuật, trao đổi, tài trợ và hội nghị học thuật sinh lợi.
Tìm một điểm chung giữa kẻ chuyên quyền và chính trị gia tham nhũng, Trung Quốc đã được tạo điều kiện, hỗ trợ và bảo vệ đáng kể trước những biến động quốc tế và trong nước. Bắc Kinh, chẳng hạn, từ lâu đã ủng hộ chính quyền quân sự ở Myanmar trong khi vẫn đảm bảo quyền tiếp cận kinh tế ưu đãi. Đây cũng là một đồng minh trung thành của chính quyền Thái Lan trong khi các nhà lãnh đạo Campuchia, đối mặt với nghi ngờ liên quan tham nhũng và thể hiện với Bắc Kinh như những người bạn đặc biệt.
Ngoài ra, ASEAN được trung hòa một cách hiệu quả. Nhìn chung, sự phụ thuộc về kinh tế và chính trị ngày càng tăng ở Trung Quốc cũng đã mang lại cho Trung Quốc một lợi thế tại Biển Đông.
Campuchia hay Brunei, Myanmar ví dụ, rất sợ xúc phạm Trung Quốc dựa trên “mối quan hệ đặc biệt” của họ với Trung Quốc sẽ vẫn an toàn trước tham vọng của Trung Quốc. Philippines, sau khi giành được một chiến thắng quan trọng ở The Hague, nhưng sau đó đã lãng phí lợi ích của mình cho mối quan hệ mà Duterte nghĩ rằng sẽ tốt hơn với Bắc Kinh.
Hàm ý khá rõ ràng đối với các nước Đông Nam Á: quan hệ tốt với Trung Quốc phải dựa trên sự chấp nhận các yêu sách trên biển của Bắc Kinh, chấm dứt hợp tác quân sự chặt chẽ với Mỹ và cam kết tham gia vào các cuộc đối thoại cho phép Trung Quốc một thành viên có trách nhiệm toàn cầu.
ASEAN, được thành lập để sử dụng sức mạnh của mình như một nhóm khi đối phó với một lực lượng lớn hơn, giờ đây chứng tỏ mình không hoạt động đúng đắn khi đối mặt với Trung Quốc. Bắc Kinh luôn định rằng các tranh chấp lãnh thổ phải được giải quyết song phương (nơi Trung Quốc có thể tận dụng tối đa lợi ích bất đối xứng của mình), với sự giúp đỡ của Campuchia (3), đã thành công trong việc ngăn chặn các nỗ lực của ASEAN nhằm đứng vững trong vấn đề này. Vì vậy một thảm họa về đoàn kết ASEAN trước tham vọng Trung Quốc cũng được gọi là “chiến thắng cho ASEAN”.
Tuy nhiên, chỉ những người cả tin nhất mới tin rằng Trung Quốc thực sự quan tâm đến các cuộc đàm phán, song phương hay nói cách khác; Trung Quốc chỉ câu giờ trong khi tìm cách đẩy mạnh tham vọng quân sự ở Biển Đông. Một cách mà Tập Cận Bình tuân theo quan điểm của Mao, “Hỗ trợ bất kỳ điều gì kẻ thù phản đối.”
Với cách giữ im lặng, vặn vẹo và giả vờ, Trung Quốc bằng cách nào đó mở cửa cho các cuộc đàm phán, và ASEAN có vẻ đồng ý với việc Trung Quốc tiếp quản toàn bộ Biển Đông. Điều này cũng chứng tỏ rằng với một chiến thuật ngoại giao, thương mại, vũ trang mạnh, ASEAN không đủ can đảm để đứng vững trước Trung Quốc.
Điều ý nghĩa mà hầu hết các nhà lãnh đạo ASEAN làm được là sự im lặng liên quan đến chính sách của Hoa Kỳ, quốc gia thách thức mạnh mẽ mối đe dọa của Trung Quốc trong việc áp đặt một khu vực cửa sau ở Biển Đông. Mặc dù các nhà lãnh đạo ASEAN quá bất lực trong việc thừa nhận điều đó, nhưng hải quân Mỹ hiện là quốc gia đang ngăn chặn tốt sự kiểm soát của Trung Quốc trên biển Trung Quốc. (4)
Sau sự ra đời của nhà nước Trung Hoa vào năm 1959, các nhà lãnh đạo Đông Nam Á đã có cảm giác tồi tệ về Trung Quốc. Ngay cả khi họ chuyển sang bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, họ biết rằng sẽ không có gì là bình thường khi giao dịch với Trung Quốc. Mặc dù vậy, họ hy vọng có thể thiết lập quan hệ kinh tế chặt chẽ với Trung Quốc mà không bị áp đảo bởi Bắc Kinh. Họ cũng cảm thấy tự tin rằng họ có thể dung hoà tham vọng của Trung Quốc trong cán cân sức mạnh khu vực. ASEAN cho đến giờ rõ ràng đã đánh giá thấp Trung Quốc hoặc ít nhất là tham vọng của nước này. Sự phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc về đầu tư và thương mại và sự phản bội của các chính trị gia tham nhũng hiện khiến ASEAN thực sự dễ bị tổn thương trước tham vọng không ngừng nghỉ của Trung Quốc.
Nếu không mạnh mẽ hơn, quyết đoán, ASEAN cũng có thể tự mình là ngôi sao mới trong quốc kỳ Trung Quốc, phản ánh đúng thực tế mới này.
“Cân nhắc dừng đàm phán COC nếu Trung Quốc không từ bỏ ‘đường lưỡi bò'” như tướng hai sao Pháp Daniel Schaeffer đề xuất có thể là một trong những biểu hiện mạnh mẽ hơn của khối ASEAN. (5)
___________________
Chú thích
(2) https://baoquocte.vn/asean-tro-thanh-doi-tac-hang-dau-cua-trung-quoc-112270.html