VNTB – Liệu có khởi tố vụ án ‘xả không theo quy trình’?

Hà Nguyên

(VNTB) – “Đối với hồ thủy điện, đặc biệt là thủy điện nhỏ, hồ chứa không có dung tích phòng lũ và nhiều khi ‘tiếc’ nước nên không vận hành xả lũ theo đúng quy trình trước khi đón lũ. Khi lũ về thì phải xả lũ, gây ra tình trạng lũ chồng lũ”.

Ý kiến ở trên là của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp, khi được báo chí thắc mắc quanh việc lũ ở các tỉnh miền Trung dâng cao đột ngột trong đêm khiến người dân không kịp trở tay, phải ‘cầu cứu’ trên mạng xã hội.

Trước nhiều ý kiến cho rằng, lũ lên cao đột ngột là do các hồ chứa, hồ thủy điện ‘xả trộm’ trong đêm, ông Hiệp khẳng định các hồ chứa lớn, kể cả thủy điện hay thủy lợi, thì không có chuyện xả trộm mà đều xả theo quy trình vận hành.

“Đối với hồ thủy điện nhỏ thì chúng ta cũng không loại trừ khả năng vì các hồ chưa thực hiện nghiêm vận hành, chưa lắp đặt thiết bị đo lưu lượng lũ đến và xả, thiết bị giám sát về trung tâm điều hành các địa phương. Sắp tới, chúng tôi sẽ làm chặt và nghiêm việc giám sát các hồ thủy điện nhỏ” – ông Hiệp nói.

Luật sư Ngô Ngọc Trai (Đoàn Luật sư Hà Nội), đặt vấn đề liên quan “xả theo quy trình vận hành”: Trước hết, đập thủy điện xả nước dù có đúng quy trình chăng nữa, song lại góp phần gây lũ lớn làm chết người và nhấn chìm tài sản, thì không thể nói các đập thủy điện vận hành an toàn ổn định, mà ngược lại đó là hoạt động đang rất có vấn đề, và cũng cần xem lại cái gọi là “quy trình vận hành” đó.

Từ 9g ngày 16-10-2020, Nhà máy Thủy điện Hố Hô bắt đầu xả lũ với lý do điều tiết nước để hạ dần mực nước trong lòng hồ. Rút kinh nghiệm ‘sự cố’ ở mùa mưa bão tháng 10-2016, phía Nhà máy Thủy điện Hố Hô phát hành thông báo có thòng thêm câu: “Trong quá trình diễn ra mưa lớn trên diện rộng, tùy theo lưu lượng nước về hồ từng thời điểm, Nhà máy Thủy điện Hố Hô sẽ điều tiết nước qua tràn với lưu lượng dự kiến từ 300 – 1.500 m3/s”. Lưu ý, với phổ quá rộng từ con số 300 lên đến 1.500 m3/s, thì xem ra thiệt hại kiểu không trở tay kịp là đương nhiên.

Trong đợt mưa bão tháng 10-2016 thủy điện Hố Hô xả lũ làm tăng ngập lụt ở huyện Hương Khê. Những tranh cãi dẫn đến Thủ tướng yêu cầu thanh tra và Bộ Công Thương lập đoàn công tác để kiểm tra và phân xử. Song vấn đề quy trình xả lũ và vai trò của thủy điện nhỏ thì đến nay chưa giải quyết được.

Phía nhà máy thì cho rằng họ đã “xả lũ đúng quy trình”, và là “bất khả kháng, do trời mưa quá lớn”, tức là “tại trời”, dựa trên lý do để vỡ đập thì còn tệ hại hơn.

Còn phía UBND huyện Hương Khê thì cho rằng “thủy điện Hố Hô xả lũ bất ngờ từ 500m3/s – 1.800m3/s đã khiến người dân trở tay không kịp”.

Khi đó trao đổi với báo chí, Chủ tịch huyện Hương Khê nói: “Xả lũ như Hố Hô, dân giữ được mạng là tốt lắm rồi”, và đưa ra câu hỏi “Liệu 13 MW của thủy điện Hố Hô quan trọng hơn sinh mạng của người dân?”.

Về hiệu quả kinh tế, theo cổng thông tin điện tử tỉnh Hà Tĩnh cho biết khi xây dựng nhà máy đã ngốn hết 1.000 ha rừng của địa phương, mà chỉ đáp ứng chưa tới nhu cầu sử dụng điện của 1 huyện.

Trở lại với câu trả lời của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp, “Đối với hồ thủy điện, đặc biệt là thủy điện nhỏ, hồ chứa không có dung tích phòng lũ và nhiều khi ‘tiếc’ nước nên không vận hành xả lũ theo đúng quy trình trước khi đón lũ. Khi lũ về thì phải xả lũ, gây ra tình trạng lũ chồng lũ”.

Nếu ông Hiệp đã có xác nhận như vậy, thì liệu ‘hậu lũ’, ông có đề xuất cơ quan điều tra vào cuộc để truy cứu trách nhiệm hình sự của những ông, bà chủ được gọi là “thủy điện nhỏ” này? Bởi, với quy mô đáp ứng nhu cầu sử dụng điện chỉ 1 huyện như Nhà máy Thủy điện Hố Hô, thì đây cũng là một “thủy điện nhỏ”; và cũng có thể họ tự cho mình luôn cái quyền như xác nhận của ông Thứ trưởng, là ‘tiếc nước’ nên giờ chót đành chẳng đặng đừng phải xả lũ… có thể lên đến 1.500 m3/s (!?).