Luật sư Đặng Bá Kỹ
(VNTB) – Việc Ngọc Trinh bị truy tố ở khung tăng nặng với mức hình phạt từ 2 đến 7 năm tù, khiến không ít người có chút “ngỡ ngàng”.
Theo thông tin từ Báo chí chính thống, Viện kiểm sát nhân dân TP.HCM đã hoàn tất cáo trạng truy tố Ngọc Trinh về tội gây rối trật tự công cộng theo quy định tại Khoản 2, Điều 318 Bộ luật Hình sự, có khung hình phạt từ 2 đến 7 năm tù. Lý do Ngọc Trinh bị truy tố theo khoản 2, vì Cơ quan công tố cho rằng Ngọc trinh có tình tiết định khung tăng nặng là phạm tội nhiều lần, tức đã có hơn một lần thực hiện hành vi lái xe không đúng quy định, quay video, phát tán lên mạng xã hội.
Việc Ngọc Trinh bị truy tố ở khung tăng nặng với mức hình phạt từ 2 đến 7 năm tù, khiến không ít người có chút “ngỡ ngàng”, bởi cảm quan – Họ cho rằng, đó là một mức hình phạt quá nặng. Tuy nhiên, cũng cần phải nói rằng, đây chỉ mới là mức truy tố của Cơ quan Công tố, còn quyết định cuối cùng, vẫn thuộc về Tòa án.
Dưới góc độ khoa học pháp lý, mặc dù Ngọc Trinh bị truy tố theo quy định tại Khoản 2 Điều 318 Bộ luật Hình sự, có khung hình phạt từ 2 đến 7 năm tù; Nhưng theo quy định tại Điều 54.1 Bộ luật Hình sự hiện hành, Tòa án có quyền quyết định áp dụng một hình phạt nằm trong Khoản 1 Điều 318 với các hình phạt nhẹ hơn có thể lựa chọn như phạt tiền/cải tạo không giam giữ/phạt tù từ 3 tháng đế 2 năm – Với điều kiện, nếu như Trinh có ít nhất 2 tình tiết giảm nhẹ quy định tại Điều 51.1 Bộ luật Hình sự.
Như vậy – Trọng tâm vấn đề còn lại sẽ là: Ngọc Trinh có bao nhiều tình tiết có thể được xem xét và cần được khai thác là tình tiết giảm nhẹ, theo quy định tại Khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự?! Vụ việc của Trinh, có lẽ không quá phức tạp để có thể sơ bộ nhận diện được những tình tiết giảm nhẹ, tất nhiên điều đó còn phụ thuộc vào Hồ sơ vụ án, cũng như quá trình tranh luận tại Phiên tòa, nhưng những tình tiết sau đây, có thể phải cân nhắc đến:
1. Thứ nhất – “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năm hối cải” (Điểm s Khoản 1 Điều 51). Đây là tình tiết giảm nhẹ, dễ xác định nhất, và theo như thông tin từ Báo chí thì Trinh rất hối hận, mong nhận được khoan hồng.
2. Thứ hai – “Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn” (Điểm h Khoản 1 Điều 51). Tội danh mà Trinh bị truy tố, có khách thể bị xâm phạm là an toàn công cộng, trật tự công công. Trong tình huống cụ thể này, việc định lượng thiệt hại có phần khó khăn, phức tạp; Nhưng trên nguyên tắc có lợi cho Người bị buộc tội, thì cần xem xét ở đây, hành vi phạm tội, đang dừng lại ở mức có nguy cơ/đe dọa gây thiệt hại, cùng lắm là thiệt hại đã xảy ra, nhưng không lớn, nên cần xem xét là một tình tiết giảm nhẹ.
3. Thứ ba – “Người phạm tội tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án” (Điểm t Khoản 1 Điều 51). Theo Công văn giải đáp số 212/TANDTC-PC ngày 13/09/2019 của Tòa án Tối cao, thì tình tiết “Người phạm tội tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án” được hiểu là trường hợp Người phạm tội có những hành vi, lời khai thể hiện sự hợp tác tích cực với Cơ quan có trách nhiệm trong việc nhanh chóng làm sáng tỏ vụ án… Hiểu nôm na, trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, Trinh có gì nói nấy, hỏi gì trả lời đầy đủ, thậm chí chủ động trình bày tỉ mỉ quá trình thực hiện hành vi, lên kế hoạch, động cơ – Mà những lời trình bày này giúp nhanh chóng làm sáng tỏ Vụ án, thì đây cũng sẽ được cân nhắc xem xét là một tình tiết giảm nhẹ.
Ngoài những tình tiết giảm nhẹ vừa nêu, căn cứ vào bản chất vụ việc cụ thể này, Cơ quan chức năng có thể xem xét, đánh giá, áp dụng thêm các tình tiết giảm nhẹ khác cho Trinh. Ví dụ như, phạm tội do thiếu hiểu biết, trình độ học vấn thấp, nhận thức pháp luật hạn chế – Cụ thể, Trinh thực hiện hành vi, với nhận thực chủ quan cho rằng, đó không phải là hành vi phạm tội. Đây thực sự là một chi tiết rất đang lưu tâm và đánh giá – Bởi nó phản ánh mức độ lỗi chủ quan của Người thực hiện hành vi: Một tên trộm, biết trộm cắp là phạm pháp, bị bắt có thể đi tù, nhưng vẫn thực hiện, điều này thể hiện tính chất nguy hiểm hơn hẳn so với Người thực hiện hành vi, mà không nghĩ rằng đó là tội phạm hình sự, nếu biết đó là tội phạm hình sự, chắc chắn sẽ không làm.
Hơn nữa, mặc dù không phải là yếu tố bắt buộc cần tính đến trong cấu thành tội phạm, nhưng động cơ thực hiện hành vi, cũng cần được đánh giá trong vụ việc của Trinh. Trinh không có động cơ, không mong muốn gây rối trật tự công cộng, mà chỉ xuất phát từ cái gọi là nổi tiếng, chơi ngông, làm màu, ra vẻ, hoàn toàn khác bản chất với những trường hợp lôi kéo, tụ tập đông Người, có hành vi gây rối chủ đích, nhằm để tạo áp lực, giải quyết những mâu thuẫn nào đó….
Với tất cả những phân tích đã nêu, việc Tòa án cân nhắc áp dụng quy định tại Khoản 1 Điều 54 Bộ luật Hình sự, để quyết định một hình phạt nằm trong khung nhẹ hơn khung bị truy tố, là điều hoàn toàn có thể xảy ra và nên như vậy. Khác với Trinh, thì Đồng phạm của Trinh là Trần Xuân Đông còn bị truy tố thêm tội danh sử dụng tài liệu giả của cơ quan, tổ chức. Nhưng riêng đối với tội gây rối trật tự công cộng, thì cũng cần xem xét cho Đông được hưởng các tình tiết giảm nhẹ như Trinh, nếu thỏa mãn các điều kiện Luật định như đã trình bày.
“Vĩ nhân nào cũng từng có một quá khứ – Tội đồ nào cũng cần có một tương lai”! Trinh sai và Trinh đã phải trả giả cho lỗi lầm của mình – Mục đích của pháp luật hình sự, cuối cùng không phải là để trừng trị/trừng phạt Người phạm tội, mà để cảm hóa Họ, giúp Họ trở nên tốt hơn. Vì vậy, một bản án, với một mức hình phạt tại Khoản 1 Điều 318 Bộ luật Hình sự, có lẽ là vừa đủ, nó không chỉ thể hiện được chính sách khoan hồng của pháp luật ta, đối với những người nông nỗi lầm lỗi như Trinh, mà còn thể hiện sự nhân văn của Nhà nước/Xã hội, giúp Họ có cơ hội làm lại cuộc đời, sửa chữa sai lầm và vươn lên sau biến cố!
Viết tại Sài Gòn, ngày 16/01/2024
______________
Nguồn: FB Luật sư Đặng Bá Kỹ