Vũ Quốc Ngữ dịch
(VNTB) – Một người dùng Facebook Việt Nam viết “Nếu tôi có thể chết để ông Trump trở thành tổng thống, thì tôi rất sẵn lòng làm như vậy.”
Phạm Thị Thùy Dương và Trương Thúy Quỳnh
The Diplomat, ngày 12/11/2020
Nghe có vẻ phi lý, tuyên bố trong phụ đề của bài viết này không phải do một người ủng hộ Trump ở Mỹ đưa ra mà là của một người dùng Facebook ở Việt Nam, khi biết rằng tổng thống đương nhiệm đã thất bại trước cựu Phó Tổng thống Joe Biden trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Trong khi theo dõi cuộc bầu cử này, nhiều người Việt Nam khẳng định chắc nịch rằng “thần tượng” của họ – Donald J. Trump – sẽ đắc cử nhiệm kỳ thứ hai. Chúng tôi đã nói chuyện với một số người dân Việt Nam và quan sát những tương tác của họ trên mạng xã hội để nỗ lực giải mã hiện tượng này.
Một nhận xét được chia sẻ rộng rãi mà ông Lê Hồng Hiệp tóm tắt trong một cuộc phỏng vấn gần đây với Viettimes, là nhiều người Việt Nam thấy các chính sách quyết đoán của Trump đối với Trung Cộng có lợi cho Việt Nam. Lập trường cứng rắn đối với Bắc Kinh đã gây được tiếng vang lớn và khiến tổng thống Trump được công chúng Việt Nam tín nhiệm.
Đây là lý do rõ ràng nhất nhưng không phải là nguyên nhân duy nhất để người Việt ủng hộ Trump. “Ông Trump là một doanh nhân quyền lực, tự tin và thậm chí độc tài. Mọi thứ ông ấy làm đều mang tính chiến lược và tính toán,” Vương Toàn Hiệp, 41 tuổi, một người ủng hộ Trump sống tại Hà Nội, nói với các tác giả. Đồng tình với ông Vương Toàn Hiệp, ông Trương Xuân Thái, một công dân ở Hội An, ngoài 80 tuổi, cho rằng: “Tổng thống Hoa Kỳ nên cương nghị, lôi cuốn và cứng rắn! So với Biden, Trump chắc chắn phù hợp hơn.”
Việc tôn vinh các đức tính của Trump có thể xem xét đến nhận thức về lãnh đạo đã ăn sâu vào văn hóa chính trị Việt Nam. Sự tồn tại của truyền thống Nho giáo trong xã hội Việt Nam có thể đã định hình việc người dân đánh giá một nhân vật có quyền lực bằng phẩm hạnh của họ.
Trong khi đó, ý thức hoài nghi chính trị lan tràn môi trường chính trị trong nước của Việt Nam đan xen với tình cảm mến mộ mà nhiều người dành cho Trump. Ông Vương nói: “Nhiều người cảm thấy mệt mỏi với các chính trị gia lừa dối và lũng đoạn,” Vương khi giải thích lý do tại sao ông thích Trump hơn Biden.
Ý kiến này được lặp lại bởi một viên chức của chế độ cộng sản Việt Nam 46 tuổi, người đã chọn ẩn danh khi nói lên suy nghĩ của mình. “Tôi thích Trump chính xác vì ông ấy không phải là một chính trị gia. Ông ấy nói bất cứ điều gì mà ông ấy nghĩ và hành động theo lời hứa của mình,” viên chức này nói.
Phần không thành văn trong tuyên bố của ông là Trump không giống như các chính trị gia khác, những người nói những lời sáo rỗng và đưa ra những lời hứa suông. Nói cách khác, xu hướng ủng hộ Trump bắt nguồn ngay từ việc số đông người Việt Nam không hài lòng với hoạt động của các chính trị gia trong quốc gia họ.
Thành công của Việt Nam trong việc đối phó với đại dịch COVID-19 có thể tạo ra niềm tin rằng người Việt Nam tin tưởng cao vào nhà cầm quyền cộng sản. Tuy nhiên, bên ngoài bối cảnh khủng hoảng sức khỏe cộng đồng hiện nay, sự hoài nghi chính trị đã trở thành một phần thường lệ trong cuộc sống hàng ngày ở Việt Nam. Những ví dụ gần đây bao gồm tranh chấp đất đai ở Đồng Tâm, vụ lùm xùm sách giáo khoa Cánh Diều, và vụ án kết tội tử hình Hồ Duy Hải.
Những bình luận châm biếm và mỉa mai về tham nhũng tràn ngập trong bữa ăn gia đình, trong khi sự thất vọng trước hành vi sách nhiễu công dân của các viên chức nhà nước lại chiếm ưu thế trong những cuộc nói chuyện nhỏ nhặt bình thường. “Zing đã quá quen với cách biết kết quả bầu cử ngay cả trước khi bỏ phiếu ở Việt Nam, họ nghĩ điều tương tự cũng xảy ra ở Mỹ,” một người dùng Facebook Việt Nam nhận xét về cập nhật mới nhất về chiến thắng của Biden trên Zing News, một hãng tin Việt Nam, .
Không chỉ hệ tư tưởng chống chủ nghĩa tinh hoa trong chiến dịch của Trump cộng hưởng với ý thức hoài nghi chính trị lan rộng ở Việt Nam, việc sử dụng ngôn ngữ dễ xúc động và thách thức của ông cũng được đánh đồng với sự phẫn nộ thực sự đối với giới tinh hoa tham nhũng. So với phong cách thận trọng của các quan chức Việt Nam, thái độ và hành động ngang ngược của Trump đã tạo ra một sự tương phản hoàn toàn trong suy nghĩ của nhiều người Việt Nam, xếp ông Trump vào loại trung thực, trong khi các chính trị gia trong nước lại không được như thế.
Mối tương quan đặc biệt giữa tình yêu của người Việt Nam dành cho Trump và sự hoài nghi chính trị chỉ là vô thưởng vô phạt cho đến khi người ta cân nhắc đến thực tế rằng chính phương tiện truyền thông xã hội là nơi thể hiện các ý kiến công khai về vấn đề này.
Tổng thống Trump có một lượng người hâm mộ hùng hậu ở Việt Nam, bao gồm hàng chục nghìn người trên Facebook, mạng xã hội được sử dụng nhiều nhất ở Việt Nam, với khoảng 45,3 triệu người dùng thường xuyên tính đến năm 2019.
Ngoài việc nói về Trump, người dùng Facebook tham gia vào các cuộc trò chuyện sôi nổi liên quan đến vô số vấn đề chính trị mà chỉ một thập kỷ trước đây có thể được coi là nhạy cảm và đặc biệt ở Việt Nam. Các chủ đề này bao gồm các tranh chấp Biển Đông, tính hợp pháp của các chế độ cộng sản ở Việt Nam và Trung Quốc, và khả năng liên minh Hoa Kỳ-Việt Nam, và nhiều chủ đề khác.
“Đảng Cộng sản Trung Quốc là một nhóm khủng bố! Thế giới, hãy đoàn kết và tiêu diệt Chủ nghĩa cộng sản… một hình thức mới của chủ nghĩa phát xít.”
“Tôi nghĩ tốt hơn là tôi nên học tiếng Trung Quốc ngay bây giờ. Chúng ta sẽ sớm mất các đảo ở Biển Đông.”
“Nếu Tổng thống Trump có thể tại vị thêm một nhiệm kỳ nữa, có lẽ, người dân Việt Nam sẽ có thể đạt được nền dân chủ, vốn đang bị Đảng Cộng sản hạn chế.”
Các phát biểu như trên được tìm thấy trên các nền tảng Facebook phổ biến dành cho những người ủng hộ Trump ở Việt Nam, chẳng hạn như nhóm “Những người Việt Nam ủng hộ Tổng thống Trump” và trang phụ trợ của nó “Diễn đàn của những người yêu mến Donald Trump.” Cả hai đều do một người Mỹ gốc Việt sống ở San Jose quản lý.
Điều thú vị là trang này ban đầu có tên là “Ngăn chặn Virus Cộng sản Trung Hoa.” Không phải ngẫu nhiên, San Jose cũng là quê hương của Việt Tân, một tổ chức chống cộng nổi tiếng trong cộng đồng người Việt Nam.
Các nhóm chống chế độ cộng sản Việt Nam ở nước ngoài từ lâu đã bị cho là gây ra những vụ chống lại Đảng Cộng sản Việt Nam và những đợt bất ổn chính trị gần đây, chẳng hạn như các cuộc biểu tình vì môi trường năm 2016 hoặc các cuộc biểu tình chống Trung Quốc năm 2018. Mạng xã hội giúp cho các tác nhân này một kênh tốt hơn để gây ảnh hưởng đến dư luận Việt Nam. Nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam có lý do chính đáng để lo lắng: xen kẽ giữa nội dung ca ngợi Trump trên các nhóm/trang Facebook này là những luận điểm chống lại các chế độ cộng sản, vốn có nguy cơ làm mất tính chính danh của Đảng Cộng sản Việt Nam.
“Người Việt Nam cực kỳ dễ bị lôi kéo bởi luận điệu dân túy của Donald J. Trump và các thuyết âm mưu được lan truyền bởi các trang Facebook ủng hộ Trump này,” Rosie Nguyễn, một tác giả Việt Nam hiện đang theo học thạc sĩ về truyền thông tại Mỹ, nói với các tác giả bài báo này. “Trình độ hiểu biết về phương tiện truyền thông thấp và lộ trình xử lý kích thích ngoại vi là những yếu tố chính.”
Ngay cả khi đã có các cơ chế pháp lý và chính sách (như Luật An ninh mạng 2018 và Lực lượng 47), thì vẫn còn lâu mới đủ để ngăn người dân Việt Nam tiếp xúc với nguồn thông tin đa dạng hơn nhiều. Như Nguyễn Thu Giang từ Đại học Queensland đã lưu ý trong một bài báo nghiên cứu gần đây “Chiến lược quan trọng của quản trị kỹ thuật số ở Việt Nam vẫn là dựa trên trừng phạt… Nhưng với sự sản xuất và điều phối hàng ngày một lượng lớn dữ liệu trực tuyến, chiến lược này không thể thay đổi sự hình thành và khuếch đại của sự bất bình tập thể và bất đồng thông thường.”
Kể từ sau thất bại của ông Trump, một số người hâm mộ Việt Nam đã từ chối chấp nhận kết quả, đổ lỗi cho các cơ quan truyền thông chính thức của Việt Nam đã lan truyền “tin giả” – một thuật ngữ được Trump phổ biến. Cuối cùng, mọi người sẽ phải tiếp tục. Tuy nhiên, sau sự kiện này, công chúng Việt Nam sẽ tiếp tục coi mạng xã hội không chỉ là một nguồn thay thế cho thông tin chính trị mà còn là một khu vực công khai mới để bày tỏ chính kiến một cách tự do hơn.
Sự quan tâm mạnh mẽ của người Việt Nam đối với cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ cũng nêu bật mong muốn của họ về quan hệ ngoại giao Việt Nam-Hoa Kỳ gần gũi hơn nhằm đối phó với Trung Cộng. Giờ đây, khi triển vọng chính quyền Biden đang hình thành, nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam đã cố gắng trấn an công chúng rằng quan hệ với Washington sẽ tiếp tục phát triển.
Thông tin Chính Phủ (Cổng thông tin điện tử Chính phủ), trang Facebook chính thức của chính phủ Việt Nam, với khoảng 1,3 triệu người theo dõi, mới đây đã đăng tải một tuyên bố của ông Dương Hoài Nam, Phó phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Việt Nam, cho biết hai nước sẽ tiếp tục làm sâu sắc thêm mối quan hệ hai bên.
“Chúng tôi tin rằng bất kỳ tổng thống Hoa Kỳ nào cũng sẽ ủng hộ quá trình này,” ông nói “Việt Nam hoan nghênh vai trò và các sáng kiến của Hoa Kỳ trong việc giúp duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực.”
Phạm Thị Thùy Dương là học giả tại Học viện Yenching thuộc Đại học Bắc Kinh và là học giả Baixian tại Baixian Asia Institute. Các mối quan tâm nghiên cứu của cô bao gồm quan hệ Trung-Việt, chủ nghĩa dân tộc và Lý thuyết về mối đe dọa của Trung Quốc ở Việt Nam, tranh chấp Biển Đông, chủ nghĩa khu vực và khu vực hóa ở Đông Á.
Trương Thúy Quỳnh là sinh viên Đại học Ewha Womans, Hàn Quốc. Nghiên cứu của cô tập trung vào quan hệ quốc tế và xã hội học chính trị. Cô là người đồng sáng lập Diễn đàn Nghiên cứu Đông Á của Học viện Yenching.
Nguồn: https://thediplomat.com/2020/11/in-vietnam-many-are-mourning-the-downfall-of-an-american-idol/