Trần Dzạ Dzũng
(VNTB) – Phản biện xã hội đã được Đảng và Nhà nước” chọn xử lý bằng cáo buộc của các điều luật hình sự như không 117 thì cũng là 331…
Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ được quy định tại Điều 331 Bộ luật Hình sự, trước đây tội này được quy định tại Điều 258, nhưng kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2018, thì tội này được quy định tại Điều 331 Bộ luật Hình sự.
Phản biện là đối thoại
“Đối với “Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân” thuộc Điều 258 Bộ luật Hình sự cũ, nay là Điều 331 Bộ luật hình sự tu chính, thay đổi quy định tại Khoản 2 từ “Phạm tội trong trường hợp nghiêm trọng thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm”, thành “Phạm tội gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm”. Sự thay đổi khái niệm này vẫn tiếp tục giữ quan điểm điển chế (quy định) Điều 258 theo hướng định tính mơ hồ, bởi lẽ, thế nào là “gây ảnh hưởng xấu?” – luật sư Đặng Đình Mạnh, nhận xét.
Giới xã hội dân sự cho rằng các điều luật hình sự dường như muốn hướng đến việc giới hạn việc phản biện được Hiến định, ghi tại Điều 28.1 “Công dân có quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận và kiến nghị với cơ quan nhà nước về các vấn đề của cơ sở, địa phương và cả nước”.
Xét về mặt thuật ngữ, “phản biện” là dùng lý lẽ để chống lại một cái gì đó. Ở đây có hai điểm: chống và lý lẽ. Như vậy, sự chống đối ở đây chỉ dừng lại ở phạm vi tư tưởng và học thuật. Nó không có tính bạo động và cũng không nhắm đến bạo động – “Giáo sư phản biện” và “Hội đồng phản biện” là một ví dụ.
Phản biện chống đối một luận điểm bằng cách đề xuất một cách nhìn, hay một góc nhìn khác để, thứ nhất, người bị phản biện phải cố gắng chứng minh quan điểm của mình là đúng đắn nhất, và thứ hai, để mọi người có thể lựa chọn. Như vậy, phản biện được xây dựng trên tinh thần đối thoại, và do đó, có tính tích cực và xây dựng.
Về mặt khoa học, tư duy phản biện thông thường sẽ bao gồm các yếu tố và kỹ thuật của tư duy sáng tạo nhưng hai lối tư duy này khác nhau ở những điểm mấu chốt sau: tư duy sáng tạo cố gắng tạo ra những thứ mới còn tư duy phản biện thì tập trung vào những thứ định sẵn.
Chính vì vậy nên tư duy sáng tạo thường được thực hiện bằng cách bác bỏ đi những quy luật định sẵn còn tư duy phản biện lại được thực hiện bằng cách áp dụng, phân tích và đánh giá những quy luật định sẵn.
Phản biện là tư duy sáng tạo cần được cổ vũ
Nếu tư duy sáng tạo được ví như hành động ‘think outside the box’, thì tư duy phản biện chính là việc think “about” the box. Hay nói cách khác, duy phản biện là việc nhận thức được cả những giới hạn và khả năng của việc suy nghĩ.
Từ lập luận nói trên, thì phản biện xã hội – mà lâu nay được thể hiện dưới hình thức nhân dân, các tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội đóng góp, phê bình, kiến nghị với Đảng và Nhà nước về các vấn đề quốc kế dân sinh – là một trong những biện pháp để mở rộng dân chủ và tạo ra sự đồng thuận cao trong xã hội.
Hệ thống báo chí Việt Nam luôn nói rằng Đảng và Nhà nước từ trước đến nay đã luôn luôn coi trọng ý kiến đóng góp của các tầng lớp nhân dân đối với đường lối, chính sách của mình. Trong giai đoạn hiện nay, như là một yêu cầu lôi cuốn nhân dân tham gia mạnh mẽ hơn vào công việc Nhà nước, vấn đề này càng được Đảng và Nhà nước chú trọng và quan tâm lớn.
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc luôn nhấn mạnh: “Mọi đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước đều vì lợi ích của nhân dân, có sự tham gia ý kiến của nhân dân”, “Phát huy vai trò và tạo điều kiện thuận lợi để Mặt trận và các đoàn thể nhân dân tham gia xây dựng đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, thực hiện vai trò giám sát và phản biện xã hội”, “Nhà nước ban hành cơ chế để Mặt trận và các đoàn thể thực hiện tốt vai trò giám sát và phản biện xã hội”, “Xây dựng quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị – xã hội và nhân dân đối với việc hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách, quyết định lớn của Đảng và việc tổ chức thực hiện, kể cả đối với công tác tổ chức và cán bộ”…
Tuy nhiên thực tế cho thấy trong nhiều trường hợp, “Đảng và Nhà nước” đã chọn xử lý kết quả phản biện xã hội bằng cáo buộc của các điều luật hình sự như không 117 thì cũng là 331…
_______________________________________________________________________________________