Anh Khoa dịch
(VNTB) – Chính phủ đã đáp trả bằng đàn áp. Nhưng phong trào này của những người bất đồng chính kiến có dấu hiệu tiến triển
Ngày 5 tháng 12 năm 2020
Cửa trước của nhà Damas 855, một tòa nhà xiêu vẹo ở San Isidro, một khu phố nghèo của Havana, bị gãy như một chiếc xương đòn khi các nhân viên an ninh ập vào đó vào tối ngày 26 tháng 11. Ổ khóa và dây xích rơi xuống đất. Các đặc vụ, mặc áo y tế, đã bắt giữ 14 người (lý do họ đưa ra là một trong những cư dân ở đây đã vi phạm quy trình xét nghiệm covid-19).
Họ đã tự giam mình trong 8 ngày để phản đối việc bắt giữ Denis Solís, một ca sĩ nhạc Rap trẻ tuổi, người đã bị buộc tội không tôn trọng chính quyền và bị kết án 8 tháng tù. Một vài người trong số những cư dân tòa nhà này đang tuyệt thực và nhịn khát. Xe cảnh sát đưa những người bị bắt đi. Facebook, YouTube và Instagram đã ngừng hoạt động trên hầu khắp đảo quốc trong khoảng một giờ. Mạng Internet đã bị chập chờn kể từ đó.
Đối với những người bảo vệ cuộc cách mạng 62 năm qua của Cuba, những thành viên Movimiento (phong trào) San Isidro (MSI) là những kẻ xấu. Trên Twitter, chủ tịch nước này, Miguel Díaz-Canel, đã gọi đây là một “màn âm mưu của đế quốc để phá hủy căn tính của chúng ta và khuất phục chúng ta một lần nữa”. Một bức ảnh của Tổng thống Donald Trump kèm theo dòng tweet. Truyền thông nhà nước lặp lại thông điệp này.
Một số người Cuba có cái nhìn thoáng hơn về phong trào này, một nhóm bao gồm các nghệ sĩ, học giả, nhà báo, ca sĩ nhạc Rap, nhà thơ và nhà khoa học, những người ủng hộ tự do biểu đạt và dân chủ hơn chế độ cộng sản cho phép. Các nhà lãnh đạo của nó gồm Luis Manuel Otero, một nghệ sĩ trình diễn, và Maykel “El Osorbo” Castillo, một nhạc sĩ đã khâu miệng của mình khi bị giam trong tù vào tháng Tám. Họ tụ tập tại một nơi trong khu phố cổ của Havana, nơi cư dân chủ yếu là người da đen sống trong những ngôi nhà ọp ẹp dưới bóng các khách sạn sang trọng. Khi một ban công sập vào tháng Giêng, làm ba cô gái thiệt mạng, ông Otero đã đội một chiếc mũ cứng bảo hộ 9 ngày để tưởng nhớ họ. Ông đã bị bắt hơn 20 lần trong hai năm qua. Việc tuyệt thực đã khiến ông phải nhập viện.
Phong trào này bắt đầu vào tháng 9 năm 2018 để phản ứng với Nghị định 349, đề xuất hạn chế hoạt động văn hóa không được phép của Bộ Văn hóa. Sau một cuộc biểu tình vào tháng đó bên ngoài cơ quan lập pháp của Cuba, chính phủ đã đình chỉ việc thực thi sắc lệnh. Điều đó đã không giúp họ ngăn được những tiếng nói mà họ không thích.
MSI không thể so sánh với phong trào quần chúng của Belarus nhằm lật đổ chế độ độc tài. Cuba không có một phong trào như vậy, mặc dù các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ nằm trong số 1.800 người đã bị bắt tùy tiện trong 8 tháng đầu năm 2020, theo Tổ chức Theo dõi Nhân quyền. MSI có nhiều điểm chung hơn với các cuộc biểu tình tự tổ chức khác gần đây đã gây ra những nhượng bộ nhỏ từ Chế độ.
Vào tháng 8 năm 2017, các cuentapropistas (doanh nhân) đã đề xuất cải cách, chẳng hạn như quyền lập doanh nghiệp, với Bộ Lao Động. Ban đầu họ bị từ chối. Chính phủ ép hủy bỏ các sự kiện nhằm giúp đỡ các doanh nhân mới. Khi vào năm 2018, họ đe dọa đưa ra hạn chế là mỗi doanh nhân chỉ được kinh doanh trong một ngành, những doanh nhân điều hành phần lớn ngành du lịch quan trọng trong nền kinh tế Cuba, cho biết họ sẽ đình công. Các quy định này đã được nới lỏng.
Một cuộc đụng độ giữa các game thủ trên SNet, một mạng nội bộ tư và Bộ truyền thông đã diễn ra theo cách tương tự, mặc dù chính phủ nhượng bộ ít hơn. Ở đảo quốc Cuba có mạng internet yếu và đắt tiền, mạng nội bộ này là nơi để các game thủ chơi với nhau, thường là các trò chơi mà họ tự tạo ra. Khi chính phủ hạn chế việc sử dụng các mạng như vậy và đe dọa tịch thu thiết bị vào tháng 5 năm 2019, người dùng SNet sửng sốt. Vài chục người tập trung tại bộ này để phản đối. Xe cảnh sát nhanh chóng bao vây họ. Cuối cùng, chính phủ quyết định rằng SNet và phần cứng của SNet sẽ được phép sử dụng nhưng dưới sự giám sát của các câu lạc bộ máy tính thanh niên do nhà nước điều hành.
Giống như các doanh nhân và các game thủ SNet, MSI bắt đầu để đối phó với mối đe dọa đối với các mục đích riêng của các thành viên. Nhưng MSI có nhiều tiềm năng để phát triển hơn. Một ngày sau cuộc đột kích vào Damas 855, gần 300 người, nhiều người trong số họ ủng hộ các phong trào khác, đã tụ tập bên ngoài Bộ văn hóa, từ chối rời đi cho đến khi Thứ trưởng Fernando Rojas đồng ý gặp họ. Lực lượng an ninh và “các nhóm phản ứng nhanh”, được huấn luyện để hô các khẩu hiệu cộng sản trước mặt những người hoài nghi, tràn ngập khu vực. Các nhân viên mặc thường phục chụp ảnh và quay phim.
Ông Rojas đã gặp gỡ hơn 30 nhà hoạt động trong gần 5 giờ đồng hồ vào ngày 27-28 tháng 11 và hứa hẹn sẽ đối thoại nhiều hơn. Nhưng chính phủ sau đó đã phát động một chiến dịch truyền thông chống lại MSI. Cảnh sát đã truy đuổi ông Otero sau khi ông xuất viện.
Mặc dù vậy, phong trào này cho rằng họ đã có nhiều tiến bộ. Carlos Manuel Álvarez, một trong những người thuộc Nhóm Damas 855 bị giam giữ và là đồng sáng lập của El Estornudo (“The Sneeze”), một tạp chí trực tuyến độc lập, cho biết. Ông coi đó là một mối đe dọa trực tiếp đối với văn hóa phục tùng mà Chính phủ yêu cầu. Camila Ramírez Lobón, một nghệ sĩ hình ảnh đã tham gia cuộc họp với ông Rojas, cho biết thỏa thuận gặp gỡ những người tham gia trong một cuộc biểu tình lớn như vậy “là chưa từng có”. Các nghệ sĩ vừa được yêu thích vừa được chính phủ chấp nhận, như Fernando Pérez, một đạo diễn phim, và Leoni Torres, một nhạc sĩ, đã công khai ủng hộ MSI.
Mạng Internet, dù không ổn định, đang làm cho những phong trào như vậy khó kiểm soát hơn. Hơn 60% người dân Cuba có kết nối với mạng Internet. José Jasán Nieves, biên tập viên của El Toque (“The Touch”), một ấn phẩm trực tuyến độc lập, cho biết điều đó đã dẫn đến “sự bùng nổ của các hoạt động công dân” trong các nhóm ủng hộ các các vấn đề như nữ quyền, quyền đồng tính và quyền động vật. Một số đã tham gia cuộc biểu tình ở Bộ văn hóa. Nếu họ kết hợp lực lượng thường xuyên hơn, họ có thể thách thức chính phủ hiệu quả hơn.
Đảng Cộng sản cầm quyền của Cuba, bị chia rẽ giữa những người theo đường lối cứng rắn, những người tưởng nhớ đến cuộc cách mạng và các quan chức trẻ hơn, những người có tư tưởng tự do hơn một chút, sẽ không sớm kết thúc. Vào ngày 1 tháng 12, Chính phủ đã thả Silverio Portal Contreras, một tù nhân chính trị nổi tiếng (và là người ủng hộ ông Trump, người đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Cuba). Đó có lẽ không phải là dấu hiệu cho thấy Cuba đang ngày càng khoan dung với những người bất đồng chính kiến. Nhiều khả năng, đó là một cách để xoa dịu sự tức giận về cuộc đột kích vào San Isidro.
Hầu hết người Cuba, những người xếp hàng hàng giờ để mua thịt gà hoặc trứng, thường trở về nhà tay không, ít quan tâm đến việc làm của những người kích động như các thành viên của MSI. Sự đau khổ của họ càng trở nên tồi tệ hơn kể từ khi đại dịch đóng cửa ngành du lịch. Nhưng vắc-xin, và có lẽ là biện pháp giảm nhẹ các lệnh trừng phạt của Mỹ bởi chính quyền sắp tới của Biden, cuối cùng có thể giảm bớt tình trạng thiếu hụt. Nhiều người Cuba sau đó có thể hỏi tại sao họ có quá ít tự do.
Nguồn: https://www.economist.com/the-americas/2020/12/05/the-movimiento-san-isidro-challenges-cubas-regime