(VNTB) – Tổng thống Mỹ có thể thực hiện quyền ân xá bất cứ khi nào trong nhiệm kỳ…” Nhưng ân xá không thể sử dụng như một quyền “đại xá” theo đảng phái, phe nhóm và người thân.
Trong bài tuần trước chúng ta đã đề cập đến đặc quyền ân xá của Tổng Thống Hoa Kỳ cùng lúc Tổng thống đương nhiệm Joe Biden thông báo đặc xá cho người con trai duy nhất còn lại của mình là Hunter Biden. Tiếp theo sau đó, Tổng thống Joe Biden ngày 12 tháng 12 đã quyết định giảm án “đại xá” cho gần 1.500 người và ân xá hoàn toàn 39 người; lịch sử một ngày ân xá lớn nhất lịch sử Mỹ.
Theo thông cáo từ từ Tòa Bạch Ốc, đây là đợt ân xá lớn nhất trong một ngày, xuyên suốt lịch sử nước Mỹ hiện đại. Lệnh giảm án trên áp dụng cho gần 1.500 cá nhân bị từng có thời gian thụ án tại gia ít nhất 1 năm trong giai đoạn giãn cách do Covid-19 và những người cho thấy tiến bộ trong quá trình tái hòa nhập cộng đồng.
“Những hành động này được xây dựng dựa trên thành tựu cải cách tư pháp của Tổng thống Biden, nhằm giúp các gia đình đoàn tụ, xây dựng cộng đồng vững mạnh và tạo điều kiện cho cá nhân tái hòa nhập cộng đồng”, thông cáo từ Tòa Bạch Ốc có đoạn viết. Chính phủ Mỹ cũng đề cập nhiệm kỳ ông Biden đến nay đã giảm án cho nhiều cá nhân hơn bất kỳ người tiền nhiệm nào, xét trong cùng thời điểm vào nhiệm kỳ đầu tiên. Ông chủ Tòa Bạch Ốc đương nhiệm cũng là tổng thống Mỹ đầu tiên ân xá tuyệt đối cho những cá nhân bị kết tội nhẹ liên quan tàng trữ cần sa. Tổng thống Joe Biden gây ra những tranh cãi trong dư luận Mỹ khi ông quyết định ân xá cho số lượng phạm nhân lớn.
Các nạn nhân của các vụ án tham nhũng lớn ở Pennsylvania và Illinois tỏ ra bất bình vì Tổng thống Joe Biden trong tuần này đã ân xá cho 2 phạm nhân gồm một thẩm phán tham nhũng và một tội phạm lừa đảo khét tiếng. Việc giảm án được công bố vào ngày 12/12/2024 trong một lệnh khoan hồng lớn chưa từng có dành cho 1.500 tội phạm bị kết án, những người mà Tòa Bạch Ốc cho biết “xứng đáng có cơ hội thứ 2”. Đây là đợt ân xá trong một ngày lớn nhất trong lịch sử Mỹ.
Trước đó, Tổng thống Biden đã phải đối mặt với những ý kiến trái chiều trong lưỡng đảng khi ông ân xá cho con trai Hunter Biden, người đã bị kết án vào đầu năm nay về 12 tội danh liên quan đến thuế và súng. Một quan chức chính quyền ông Biden cho biết, đợt ân xá mới nhất không phải là quyết định của cá nhân mà thay vào đó là quyết định thống nhất được trao cho những người đáp ứng một số tiêu chí nhất định, ví dụ như có biểu hiện tốt trong thời gian bị quản thúc tại gia. Tuy nhiên, nhiều người Mỹ không thấy thuyết phục với cách giải thích này.
Cựu thẩm phán Pennsylvania Michael Conahan đã bị kết án vào năm 2011 trong vụ bê bối khét tiếng được gọi là “đổi trẻ em lấy tiền”. Ông đã nhận hối lộ từ các trung tâm giam giữ để đổi lấy việc gửi trẻ thành niên đến các cơ sở đó. Vụ án này được coi là một trong những vụ bê bối tư pháp tồi tệ nhất trong lịch sử Pennsylvania. Hành vi sai trái của thẩm phán Conahan của hạt Luzerne đã khiến Tòa án Tối cao Pennsylvania yêu cầu phải bồi thường 200 triệu USD cho các nạn nhân. “Hành động của Conahan đã phá hủy nhiều gia đình, bao gồm cả gia đình tôi, và cái chết của con trai tôi là lời nhắc nhở bi thảm về hậu quả của việc lạm dụng quyền lực của ông ta”, Fonzo, một cư dân cho hay.
“Hành động ân xá này là bất công đối với tất cả chúng tôi, những người vẫn đang phải chịu đựng. Hiện tại, tôi đang xử lý và cố gắng hết sức để đối phó với nỗi đau này”, bà cho biết. Thống đốc Pennsylvania Josh Shapiro, một đảng viên Dân chủ, nhận định: “Tôi thực sự cảm thấy rằng Tổng thống Biden đã hoàn toàn sai lầm và gây ra rất nhiều nỗi đau ở vùng đông bắc Pennsylvania”.
Tại Illinois, nhiều người tỏ ra bất bình sau khi ông Biden ân xá cho Rita Crundwell, cựu kiểm toán viên của thành phố Dixon. Crundwell đã nhận tội vào năm 2012 về một âm mưu biển thủ 54 triệu USD. Đây được cho là vụ gian lận lớn nhất trong lịch sử Mỹ ở cấp đô thị. Bà bị kết án gần 20 năm tù, gần như là mức án tối đa, mặc dù bà đã bị chuyển sang quản thúc tại gia trong thời gian đại dịch. Tuy nhiên, giờ đây bà đã được tự do.
“Khi nghe tin, tôi hoàn toàn bị sốc và không tin nổi, tôi vô cùng phẫn nộ và cảm thấy bị phản bội hoàn toàn từ hệ thống tư pháp liên bang, Tòa Bạch Ốc và tổng thống”, quan chức thành phố Dixon Danny Langloss cho biết.
Langloss – người cho biết mình không liên kết với bất kỳ đảng phái chính trị nào – là cảnh sát trưởng vào thời điểm vụ gian lận của Crundwell bị phanh phui. Ông tin rằng “công lý đã không được thực thi ở đây”.
Tổng thống Joe Biden còn cho biết sẽ có thêm nhiều sự kiện ân xá trong thời gian tới trước khi ông rời Tòa Bạch Ốc và nêu ra rằng các đối tượng được hưởng khoan hồng gồm những người trước đây phải chịu chính sách và luật lệ lỗi thời khiến họ nhận bản án nặng hơn so với trường hợp bị kết án vào lúc này.
Trong khi đó, tổng thống đắc cử Donald Trump cũng chuẩn bị cho một đợt “đại xá” ngay trong 9 phút của ngày đầu tiên làm chủ Tòa Bạch Ốc. Ông Trump, người sẽ nhậm chức vào ngày 20-1-2025, tuyên bố sẽ ân xá cho những người bị kết tội tham gia vụ bạo loạn ở Điện Capitol ngày 6-1-2021 ngay sau khi bước vào Tòa Bạch Ốc: “Tôi sẽ xem xét vụ J6 ngay và luôn sau khi nhậm chức, có thể là trong 9 phút đầu tiên”, Tổng thống đắc cử Donald Trump nói với tạp chí Time. J6 là viết tắt của January 6th 2021, ngày xảy ra vụ bạo loạn tại Điện Capitol. Những người ủng hộ cực đoan ông Trump đã xông vào tòa nhà Quốc hội Mỹ để ngăn cản việc xác nhận chiến thắng cho ông Joe Biden.
“Chúng tôi sẽ xem xét từng trường hợp một và sẽ làm rất nhanh. Việc đó sẽ bắt đầu ngay trong giờ đầu tiên tôi nhậm chức. Phần lớn những người này không đáng phải bị ngồi tù”, ông Trump nói tiếp.
Từ tuyên bố trên, Đài NBC News đã làm các cuộc phỏng vấn với những đồng minh của ông Trump cũng như nhóm ủng hộ vụ J6, các thám tử trực tuyến đã hỗ trợ FBI điều tra và các quan chức thực thi pháp luật. Thực tế, hơn 1.500 bị cáo đã bị buộc tội và 1.100 bị kết án trong đó có 600 bị cáo nhận án tù. Các vụ bắt giữ, xét xử và kết án diễn ra trong suốt năm 2024 nhưng ngày càng mờ nhạt trên truyền thông Mỹ. Theo một đồng minh của ông Trump chia sẻ: “Cần phải có một lập luận cụ thể và được cập nhật khi tuyên bố với công chúng nếu ông ấy muốn bảo vệ lệnh ân xá cho các bị cáo vụ J6”, người này nói với Đài NBC News.
Cũng theo người này, ngay cả những người làm việc trong vụ J6 mỗi ngày cũng khó có thể theo kịp những gì đang diễn ra. “Nhưng điều vô cùng quan trọng với tổng thống đắc cử là ông ấy phải có một lập luận rất ngắn gọn và thuyết phục cho những lệnh ân xá này”, người này nói tiếp.
Quay trở lại cuộc phỏng vấn với tờ Time, ông Trump tiết lộ sẽ có những người không được ân xá là các trường hợp “điên rồ” hoặc “cực đoan”.
Một số nguồn tin am hiểu vấn đề cho hay ông Trump có thể sẽ ân xá cho hầu hết những người tham gia vụ bạo loạn. Tuy nhiên, sẽ có một số bị cáo được chọn là “người rất xứng đáng được ân xá đầu tiên”. Quá trình ân xá sau đó có thể tiếp tục trong vài tuần hoặc vài tháng để thẩm định các trường hợp còn lại…
Tòa án Tối cao mô tả quyền Ân xá là một trong những đặc quyền của tổng thống Mỹ được quy định trong hiến pháp. Điều 2, Mục 2, Khoản 1 như hiến pháp Mỹ đã ghi “Tổng thống có quyền hoãn thi hành án và ân xá với các tội danh chống lại nước Mỹ, ngoại trừ những trường hợp bị luận tội”. Tổng thống Mỹ có thể thực hiện quyền ân xá bất cứ khi nào trong nhiệm kỳ…” Nhưng ân xá không thể sử dụng như một quyền “đại xá” theo đảng phái, phe nhóm và người thân. Điều này có thể ảnh hưởng đến “tam quyền phân lập” như Hoa Kỳ, một nước có tiến trình lịch sử dân chủ gần 250 năm.