Nợ công, nợ xấu đầm đìa, cộng thêm ngân sách cạn kiệt. Ngay cả kênh phát hành trái phiếu chính phủ ở trong nước cũng vừa nhận một tín hiệu thê thảm.
Một thông báo của Kho bạc Nhà nước cho biết trong năm 2017, cơ quan này dự kiến sẽ phát hành 183.3 nghìn tỷ đồng trái phiếu Chính phủ. Quy mô này thấp hơn rất nhiều so với dự tính trước đó là sẽ huy động khoảng 250 nghìn tỷ đồng trong năm 2017, cũng như so với tổng lượng huy động 2016.
Con số 183.3 nghìn tỷ đồng trên cũng thấp hơn rất nhiều so với mức 281 nghìn tỷ đồng phát hành trong năm 2016.
Đó là chưa kể đến việc trong năm 2017, có hơn 98.5 nghìn tỷ đồng trái phiếu Chính phủ đáo hạn, theo đó, lượng phát hành ròng cả năm 2017 dự kiến chỉ còn là 84 nghìn tỷ đồng – thấp hơn nhiều so với lượng phát hành ròng năm 2016 là 173 nghìn tỷ đồng.
Tức lượng phát hành ròng giảm đến phân nửa!
Nguồn cơn nào đã dẫn đến tình trạng sụt giảm thảm thiết ấy?
Kinh nghiệm xương máu trong hàng chục năm qua, và đặc biệt từ khi ông Nguyễn Tấn Dũng làm thủ tướng, là lượng phát hành trái phiếu chính phủ giai đoạn 2011-2015 đã tăng gấp 2.5 lần giai đoạn 2006-2010, chủ yếu phát hành cho khối ngân hàng thương mại. Sau một thời gian đủ dài, các khoản lãi và một phần nợ gốc phải trả trong ngắn hạn đã tăng cao và tăng đột ngột trong thời gian gần đây, gây sức ép mạnh lên cân bằng ngân sách nhà nước. Trong một vòng luẩn quẩn, chính phủ lại phải liên tục phát hành trái phiếu chính phủ để bù đắp thâm hụt ngân sách nhà nước. Hậu quả là từ năm 2014, một lượng lớn trái phiếu chính phủ đến hạn thanh toán, trong lúc chính phủ lại phải liên tục phát hành trái phiếu chính phủ mới do ngân sách nhà nước không thể đáp ứng. Cũng hệ quả là quy mô nợ công tăng theo tần suất và quy mô phát hành trái phiếu chính phủ.
Đến lúc này, có thể khẳng định ngay cả hệ thống ngân hàng – địa chỉ thường xuyên phải “gánh” núi trái phiếu chính phủ – cũng trở nên quá “oải”. Vào giữa năm 2016, bất chấp hiện trạng vẫn được ưu ái và o bế bởi chính phủ cùng Ngân hàng nhà nước, ngay cả những ngân hàng loại một như Vietcombank cũng chẳng còn mặn mà gì với “giấy lộn”. Bằng chứng hiển hiện nhất đã lộ ra bằng cái cách hai ngân hàng BIDV và VietinBank quay lưng thẳng thừng với yêu cầu của Bộ Tài Chính về nộp cổ tức năm 2015 bằng tiền mặt – giá trị lên đến gần 5,000 tỷ đồng, có thể cho thấy ngay cả các ngân hàng lớn cũng đang khó khăn và phải lo thủ thân như thế nào trước cơn suy trầm kinh tế đang gõ cửa từng nhà.
Trước khi xảy ra thất bại về phát hành trái phiếu trong nước, ý đồ phát hành 3 tỷ USD trái phiếu chính phủ ra quốc tế đã bị phá sản hoàn toàn. Kế hoạch này được đưa ra bởi chính phủ Nguyễn Tấn Dũng vào cuối năm 2015 – như một thành tích để “chào mừng đại hội 12”. Tuy nhiên từ đó đến nay, không có bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy Bộ Tài chính dám khơi lại chiến dịch này. Đơn giản là không có ai mua!
Nếu ngay cả các ngân hàng thương mại lớn trong nước mà còn không kham nổi trái phiếu chính phủ, nguồn thu cho ngân sách nhà nước sẽ càng nhanh chóng co ép và cạn kiệt, có thể dẫn đến kịch bản “sụp đổ tài khóa quốc gia” như Thủ tướng Phúc tán thán vào đầu năm 2017.
Lê Dung / SBTN