Anh Khoa dịch
(VNTB) – Tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc có thể chậm đến mức không thể chấp nhận được và không thể thoát khỏi các vấn đề về cơ cấu giống như Nhật Bản”.
Thị trường bất động sản của Trung Quốc đang sụp đổ. Vào tháng 1, Tập đoàn Evergrande có trụ sở tại Thâm Quyến đã buộc phải thanh lý, nợ 300 tỷ đô la. Ước tính có khoảng 90 triệu căn hộ đang bị bỏ trống ở Trung Quốc, nhiều căn hộ ở các “thành phố ma” không có người ở như Thẩm Dương và Ordos. Kinh tế Trung Quốc có phải đang giống như Nhật Bản không?
Các công ty bất động sản khác của Trung Quốc như Country Garden, Fantasia Holdings và Sunac đang trong tình trạng hỗn loạn. Kinh tế Trung Quốc đang phát triển chậm lại. Tính đến tháng 9, hoạt động của nhà máy Trung Quốc đã giảm trong năm tháng liên tiếp. Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo rằng tốc độ tăng trưởng dài hạn của Trung Quốc đang giảm dần—từ mức hơn 10% vào năm 2010 và hiện tại là dưới 4%. Vào những năm 1990, tốc độ tăng trưởng của Nhật Bản đã chậm lại ở mức tương tự.
Năm 2008, Bộ trưởng Tài chính Henry Paulson đã đề cập đến sử dụng “bazooka” kích thích tài chính của Hoa Kỳ. Tháng trước, Trung Quốc đã tự tung ra đòn bazooka, biện pháp kích thích lớn gồm lãi suất và lãi suất thế chấp thấp hơn và giảm yêu cầu dự trữ ngân hàng. Chỉ số Shanghai Composite tăng 25%. Mọi thứ đã ổn thỏa chưa? Không có gì ổn cả. Đợt tăng giá đã thất bại, giảm khoảng 8% kể từ thứ Ba với thông tin về một biện pháp kích thích nhỏ hơn dự kiến. Vào thứ Bảy, bộ trưởng tài chính Trung Quốc cho biết Bắc Kinh sẽ “tăng đáng kể” nợ chính phủ để kích thích nền kinh tế. Chi tiết thì ít ỏi, nhưng với tôi thì điều đó có vẻ tuyệt vọng.
Nhật Bản đã mất hàng chục năm thúc đẩy nền kinh tế bằng các biện pháp kích thích tiền tệ và tài khóa. Nhưng các ngân hàng Nhật Bản chìm trong các khoản nợ không hoạt động và thay vì thay đổi cơ cấu nền kinh tế và xóa các khoản nợ xấu này, Nhật Bản chỉ còn các ngân hàng có vẻ tốt trên giấy tờ nhưng đã ngừng cho vay mới. Nền kinh tế không phát triển.
Trung Quốc có phải là Nhật Bản phiên bản 2.0 không? Hãy cùng tính toán. Một căn hộ trung bình rộng 90 mét vuông ở Trung Quốc có giá trị 200.000 đô la. 90 triệu căn hộ bỏ trống có thể có giá trị 18 nghìn tỷ đô la. Các khoản vay xây dựng và mua nhà đối với những căn hộ bỏ trống này chắc chắn lên tới hàng nghìn tỷ đô la và có giá trị dưới mức nợ vay. Nhưng tỷ lệ nợ xấu chính thức của Trung Quốc được báo cáo là chỉ 1,6%. Thật khó tin. Số liệu thống kê kinh tế của Trung Quốc nổi tiếng là mơ hồ, nhưng thật khó để che giấu 90 triệu căn hộ bỏ trống trong thời gian dài.
Tin tốt là Trung Quốc có tỷ lệ tiết kiệm trong nước cao. Có lẽ họ có thể che đậy các khoản nợ xấu. Nhưng nền kinh tế vẫn bị chi phối bởi các doanh nghiệp nhà nước có biên độ lợi nhuận thấp, năng suất thấp.
Nhờ chính sách một con hiện đã bị bãi bỏ, Trung Quốc bị nguyền rủa với lực lượng lao động già hóa. Các doanh nghiệp có năng suất cao hơn là biện pháp khắc phục cho sự thay đổi nhân khẩu học này, nhưng đây chính là những công ty mà Tập Cận Bình và chính phủ Trung Quốc đã làm tê liệt bằng các hạn chế về tài chính, thương mại… Điều đó không thông minh. Không giống như Nhật Bản vào những năm 1990, Trung Quốc vẫn chưa giàu có. Tổng sản phẩm quốc nội bình quân đầu người chính thức vẫn thấp hơn Mexico.
Thêm vào đó là mức thuế 60% mà Donald Trump đề xuất đối với hàng hóa Trung Quốc, điều này có thể có nghĩa là sự dịch chuyển lớn trong sản xuất sang Mexico, Việt Nam và Ấn Độ. Kamala Harris cũng có thể sử dụng thuế quan đối với Trung Quốc. Liên minh châu Âu gần đây đã áp thuế 45% đối với xe điện Trung Quốc. Tôi không chắc nền kinh tế Trung Quốc có thể xử lý được điều này không. Thuế quan là thao túng tiền tệ theo từng sản phẩm cụ thể.
Trung Quốc có vấn đề về vay nợ riêng. Tỷ lệ nợ trên GDP của chính phủ là gần 85%. Nợ phi tài chính tư nhân là 205% GDP. Trong số đó, nợ bằng đô la của Trung Quốc là khoảng 1,1 nghìn tỷ đô la. Tuy nhiên, Trung Quốc đã có ý bán tháo đô la Mỹ. Kho bạc Trung Quốc đạt đỉnh ở mức 1,32 nghìn tỷ đô la vào năm 2013 và đã giảm xuống còn 776 tỷ đô la vào tháng 7 này. Trung Quốc có thể giữ một số đô la ở nước ngoài, nhưng đó vẫn là một thay đổi lớn và nguy hiểm.
Nếu bạn nhớ về cuộc khủng hoảng tiền tệ năm 1997 và 1998, Hàn Quốc, Thái Lan, Indonesia và thậm chí cả Nga đã mắc nợ bằng đô la và đồng tiền sụp đổ mà không có cách nào để trả nợ ngoại trừ việc bán tháo tài sản. Bài học rút ra: Giữ đô la trong dự trữ để ngăn chặn tình trạng tiền tệ bị rút cạn.
Thay vào đó, Trung Quốc đang tích trữ vàng, dầu, đồng và các mặt hàng khác. Một số người cho rằng những động thái này là tiền đề cho việc phá giá tiền tệ để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu chậm lại. Điều đó có thể gây ra sự tàn phá cho thị trường toàn cầu và gây ra tình trạng tháo chạy vốn khỏi Trung Quốc.
Nhà kinh tế học Stephen Roach của Yale nói với tôi rằng, “Tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc có thể chậm đến mức không thể chấp nhận được và không có khoản tiết kiệm nào có thể giải thoát họ khỏi các vấn đề về cấu trúc giống như Nhật Bản”.
Năm 2021, tờ Harvard Business Review đã đưa tin về một cuộc phỏng vấn có tiêu đề “Người Mỹ không biết Trung Quốc tư bản chủ nghĩa như thế nào”. Thật sao? Tập Cận Bình là một nhà tư tưởng theo chủ nghĩa Marx, người đưa ra những cụm từ như “thịnh vượng chung” và “chủ nghĩa xã hội mang đặc thù Trung Quốc”. Nghe có vẻ không hứa hẹn sẽ giải quyết được các vấn đề về cấu trúc.
Hãy cảnh giác, một thập niên mất mát đối với Trung Quốc – giống Nhật Bản – có thể đang hình thành. Chủ nghĩa tư bản không có dân chủ, cuối cùng, có thể không phải là chủ nghĩa tư bản.
_________________________
Nguồn: WSJ – China is turning Japanese