GS Phan Thông Hưng
(VNTB) – Người dân Việt Nam tìm đến VPN vì nhiều lý do rõ ràng: để truy cập các trang web và mạng xã hội bị chặn, theo dõi tin tức quốc tế, và tiếp cận những luồng thông tin mà nhà cầm quyền không muốn họ biết.
(Diễn giả: Giáo sư Phan Thông Hưng hiện là Cố vấn cho Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia Liên Bang Hoa Kỳ và là Chủ tịch Hội đồng Quản trị của Ban Tổ chức Ngày Nhân Quyền Việt Nam 11 tháng 5. Ông cũng là Người sáng lập kiêm Cố vấn của tổ chức Hậu Duệ Việt Nam Cộng Hòa Hải Ngoại và từng là Trưởng của Đoàn Hướng Đạo Việt Nam tại Philadelphia, Pennsylvania)
(Bài dịch)
Kính chào quý vị,
Hôm nay, tôi muốn chia sẻ về một vấn đề hết sức quan trọng đang ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống số tại Việt Nam: đó là sự gia tăng mạnh mẽ việc sử dụng mạng riêng ảo – hay còn gọi là VPN – như một phản ứng của người dân trước tình trạng tự do internet ngày càng bị bóp nghẹt bởi nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam. Đây không chỉ là một xu hướng công nghệ, mà còn là một hình thức phản kháng mang tính biểu tượng đối với các chính sách siết chặt quyền tự do thông tin và ngôn luận.
Tính đến năm 2024, khoảng 27,6% người dùng internet tại Việt Nam đang sử dụng VPN để truy cập các trang web và mạng xã hội bị kiểm duyệt. Con số này đưa Việt Nam vào nhóm mười quốc gia có tỷ lệ sử dụng VPN cao nhất thế giới. Việc người dân ngày càng sử dụng VPN nhiều hơn chính là phản ứng trực tiếp trước các biện pháp kiểm soát chặt chẽ mà nhà cầm quyền áp dụng nhằm theo dõi và giới hạn hoạt động trực tuyến. Đối với rất nhiều người, VPN trở thành công cụ thiết yếu để bảo vệ quyền riêng tư và tìm lại quyền tiếp cận thông tin tự do, không bị nhà cầm quyền can thiệp.
Luật An ninh mạng ban hành năm 2018 là ví dụ rõ ràng nhất cho thấy cách nhà cầm quyền siết chặt quyền tự do internet. Luật này buộc các công ty phải lưu trữ dữ liệu người dùng trong nước, qua đó trao cho cơ quan chức năng quyền truy cập không giới hạn vào thông tin cá nhân. Đồng thời, luật cũng cho phép nhà cầm quyền gây áp lực lên các tập đoàn công nghệ quốc tế để kiểm duyệt những nội dung bị coi là “nhạy cảm” hay “bất lợi”. Những biện pháp như vậy chỉ là một phần trong chiến lược tổng thể nhằm bịt miệng giới bất đồng chính kiến, kiểm soát dư luận, và duy trì quyền lực tuyệt đối.
Trong bối cảnh ấy, VPN trở thành một lối thoát – giúp người dân vượt tường lửa kiểm duyệt để kết nối với thế giới bên ngoài.
Không chỉ dừng lại ở việc kiểm duyệt, nhà cầm quyền còn sử dụng các công nghệ giám sát tinh vi để theo dõi người dân trên mạng. Các nhà báo, nhà hoạt động và cả người dân bình thường đều có nguy cơ bị sách nhiễu, đe dọa, thậm chí bắt giam chỉ vì những gì họ chia sẻ trên mạng xã hội. Chính sự sợ hãi này đã khiến ngày càng nhiều người lựa chọn VPN như một biện pháp để che giấu danh tính và bảo đảm sự an toàn trong giao tiếp.
Trên toàn cầu, thị trường VPN đang phát triển rất nhanh, dự kiến đạt giá trị 87,1 tỷ đô la vào năm 2027. Riêng tại Việt Nam, thị trường VPN hiện ước tính khoảng 880 triệu đô la – con số này phản ánh không chỉ nhu cầu cao về truy cập internet không giới hạn mà còn là sự thức tỉnh về tầm quan trọng của quyền riêng tư và an ninh mạng. Đối với nhiều người Việt, VPN không chỉ là một công cụ – mà còn là biểu tượng của sự phản kháng và khát vọng tự do.
Người dân Việt Nam tìm đến VPN vì nhiều lý do rõ ràng: để truy cập các trang web và mạng xã hội bị chặn, theo dõi tin tức quốc tế, và tiếp cận những luồng thông tin mà nhà cầm quyền không muốn họ biết. VPN giúp mã hóa dữ liệu truy cập, khiến việc theo dõi trở nên khó khăn hơn cho các cơ quan chức năng. Ngoài ra, nó còn cho phép người dùng vượt qua các giới hạn về vị trí địa lý, kết nối với máy chủ ở các quốc gia ít kiểm duyệt hơn, từ đó bảo đảm quyền truy cập vào một môi trường internet tự do và mở.
Việc người dân Việt Nam ngày càng dùng VPN nhiều hơn là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy họ đang từng bước giành lại quyền tiếp cận thông tin và tự do thể hiện – những quyền cơ bản đang bị tước đoạt. Các nhà báo, nhà hoạt động – những người đang làm việc trong môi trường nguy hiểm – đặc biệt dựa vào các công cụ này để tiếp tục cất lên tiếng nói. Trong những giai đoạn nhạy cảm, như biểu tình hoặc thời điểm chính trị căng thẳng, VPN đóng vai trò sống còn trong việc tổ chức, kết nối và đưa thông tin ra bên ngoài.
Tuy nhiên, con đường này không hề dễ dàng. Nhà cầm quyền ngày càng tìm cách ngăn chặn việc sử dụng VPN, sử dụng công nghệ như Deep Packet Inspection (DPI) để phát hiện và chặn lưu lượng mạng VPN. Mặt khác, không phải nhà cung cấp VPN nào cũng đáng tin cậy – có những dịch vụ lưu lại dữ liệu người dùng hoặc thậm chí còn hợp tác với cơ quan chức năng. Điều này cho thấy người dùng cần cẩn trọng, lựa chọn các dịch vụ VPN có chính sách “không lưu log”, mã hóa toàn diện và có chế độ “tàng hình” để tránh bị phát hiện.
Dẫu vậy, sự lan rộng của VPN tại Việt Nam là minh chứng cho tinh thần kiên cường và ý chí phản kháng của người dân. Dù sống trong môi trường bị kiểm duyệt và giám sát, họ vẫn nỗ lực tìm ra cách để bảo vệ quyền tự do cá nhân và không gian mạng riêng tư. Xu hướng này cũng cho thấy Việt Nam đang hòa nhập với làn sóng toàn cầu về quyền riêng tư và an ninh mạng.
Tóm lại, sự phổ biến của VPN tại Việt Nam không đơn thuần là một hiện tượng công nghệ – mà là một phong trào phản kháng. Nó thể hiện tinh thần kiên cường của người dân trong việc vượt qua những rào cản, tìm kiếm sự thật và bảo vệ các quyền căn bản trong một không gian số bị kiểm soát chặt chẽ. Trong khi thế giới tiếp tục thảo luận về quyền riêng tư và tự do internet, Việt Nam chính là minh chứng sống động cho lý do tại sao những công cụ này lại cần thiết đến vậy trong cuộc đấu tranh cho tự do.
Xin trân trọng cảm ơn.
(Bài thuyết trình bằng tiếng Anh)
Good day everyone,
Today, I want to address a critical issue shaping the digital landscape in Vietnam: the increasing use of Virtual Private Networks, or VPNs, as a response to the suppression of internet freedom by the Communist Party of Vietnam. This trend represents not just a technological shift but a powerful statement against the growing limitations on digital rights and free expression in the country.
As of 2024, approximately 27.6% of internet users in Vietnam rely on VPNs to access restricted websites and social networks. This places Vietnam among the top ten countries for VPN usage globally. This widespread adoption of VPNs is a direct response to the stringent measures imposed by the Communist authorities to control and monitor online activity. For many, VPNs have become a lifeline for reclaiming their privacy and accessing information free from interference by the authorities.
The Cybersecurity Law of 2018 exemplifies the authorities’ restrictive approach to internet governance. This law requires local data storage, effectively granting the authorities unprecedented access to private user data. It also enables the authorities to pressure global technology companies into censoring content deemed unfavorable. These measures are part of a broader strategy by the Communist Party to suppress dissent, silence critics, and maintain tight control over public discourse. In such an environment, VPNs provide a vital means for citizens to bypass censorship and access the global internet.
Beyond censorship, the Vietnamese authorities employ sophisticated surveillance techniques to monitor online activities. Journalists, activists, and even ordinary citizens face harassment, intimidation, and, in some cases, imprisonment for their online expressions. The fear of being targeted for speaking out has driven many to adopt VPNs as tools to protect their identities and ensure secure communication.
Globally, the VPN market is booming, projected to reach $87.1 billion by 2027. Vietnam is contributing significantly to this growth, with its VPN market valued at approximately $0.88 billion. This reflects not only the demand for unrestricted internet access but also the increasing awareness among Vietnamese citizens of their need to safeguard digital privacy and security. For many, VPNs represent more than just a tool—they symbolize a form of resistance against government overreach.
The motivations for using VPNs in Vietnam are clear. They allow users to access blocked websites, social media platforms, and international news outlets—channels of information that are often suppressed by the authorities. VPNs also provide protection against state surveillance by encrypting internet traffic, making it difficult for the authorities to monitor online activities. Moreover, VPNs enable users to bypass geo-restrictions, connecting to servers in countries with fewer restrictions, thereby ensuring access to a free and open internet.
The rise of VPN usage in Vietnam is particularly significant given the Communist Party’s efforts to control digital spaces. By turning to VPNs, Vietnamese citizens are actively reclaiming their right to information and expression. Journalists and activists, in particular, rely on these tools to continue their critical work, often under hostile conditions. During moments of political unrest, such as protests or crackdowns on dissent, VPNs have proven essential for organizing, communicating, and reporting on events without interference.
However, challenges remain. The authorities have increasingly cracked down on VPN usage, employing advanced technologies like Deep Packet Inspection (DPI) to detect and block VPN traffic. Moreover, not all VPN providers are trustworthy, with some logging user data or cooperating with the authorities. These challenges highlight the need for robust VPN services with strong no-logging policies, end-to-end encryption, and features like stealth mode to bypass detection.
Despite these obstacles, the growing adoption of VPNs in Vietnam is a testament to the resilience of its people. Faced with an environment of censorship and control, they are finding ways to assert their autonomy and preserve their digital freedom. This trend also aligns with global movements toward greater privacy and security in the digital age.
In conclusion, the rise of VPNs in Vietnam is not just about technology—it’s about resistance. It represents the determination of individuals to defy restrictions, access truthful information, and maintain their rights in a digital space dominated by state control. As the global conversation around privacy and internet freedom continues to evolve, Vietnam stands as a stark reminder of why these tools are so essential in the fight for freedom.
Thank you.