Phương Thảo
(VNTB) – Hãy tưởng tượng ngay cả Tổng Bí Thư cũng phát biểu và lẩy kiều bằng tiếng Anh trong một cuộc gặp mặt với các cựu cán bộ cao cấp… để Bộ Giáo Dục và Đào Tạo có thể đặt ra mục tiêu đầy tham vọng để lấy tiền ngân sách thế cho khoản 450 triệu đô la Mỹ đã chi cho kết quả thảm hại của dự án 2020…
Bộ Giáo Dục và Đào tạo ” đặt nhiệm vụ tổ chức nghiên cứu, xây dựng lộ trìnhđưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2 ở Việt Nam” với tham vọng Việt Nam sẽ như Philippines, Ấn Độ hay Singapore. Tin tức đưa ra làm nhiều người hồ hởi, bởi họ mong con cháu họ sẽ được học tiếng Anh trong trường từ nhỏ với giọng chuẩn, lớn lên sẽ đỡ mất công tra cứu từ khi đọc tài liệu nghiên cứu bằng tiếng Anh. Nhưng những người có hiểu biết về ngôn ngữ thì lại cho rằng đây là tham vọng đặt sai chỗ.
Chưa có bột, sao gột được hồ?
Đội ngũ giáo viên ở Việt nam được đào tạo từ các giáo viên Việt nam, một số người có học ở nước ngoài, lâu lâu tham dự một vài cuộc tập huấn của những tình nguyện viên đến từ nước ngoài, còn lại phần lớn được học từ các giáo viên được đào tạo ngay trong nước bởi các giáo viên Việt. Trình độ của các giáo viên tiếng Anh vẫn là một vấn đề nhức nhối, trong năm 2011, chỉ có 18% giáo viên tiếng Anh tại Hà Nội đạt trình độ B2, tức khoảng 5-6 điểm IELTS. Tuy nhiên đạt được trình độ ấy là một chuyện, việc sử dụng ngôn nữ có nhuần nhuyễn tự nhiên hay không lại là một chuyện khác. Sinh viên đi du học có thể đạt đến 7,5 điểm IELTS nhưng khi đặt chân đến Mỹ, Anh vẫn gặp cú sốc ngôn ngữ như thường và phải trải qua một thời gian cật lực tiếp xúc với môi trường hoàn toàn bằng tiếng Anh mới có thể tự tin xem tiếng Anh như một ngôn ngữ chính thức sau tiếng Việt.
Đề án ngoại ngữ 2020 cho dự án kéo dài từ năm 2008 cho đến 2020 tiêu tốn 10.000 tỷ đồng ngân sách nhằm nâng cao trình độ ngoại ngữ của học sinh tiểu học và trung học cơ sở, nhưng kết quả của kỳ thi Phổ Thông Trung Học Quốc gia vừa rồi ngoại ngữ có điểm thấp nhất. Bà Rebecca Hales, cựu quản lý phát triển ở Hội Đồng Anh từng tuyên bố rằng mục tiêu của đề án 2020 là hoàn toàn không thể đạt được bởi vấn đề cung cầu chưa được giải quyết. Bà nhận xét rằng Việt nam thiếu đội ngũ giáo viên tiếng Anh được huấn luyện bài bản dành cho bậc tiểu học. Trong khi mục tiêu đề án 2020 chỉ mới là “có đủ năng lực sử dụng ngoại ngữ một cách độc lập, tự tin trong giao tiếp cho 100% học sinh lớp 3 và năm 2020-2021, 90% học sinh lớp 6, 50% học sinh lớp 10 tham gia đề án.”
Ở Việt nam, tiếng Anh được giảng dạy trong trường như một ngoại ngữ, trừ những người làm cho các công ty và tổ chức nước ngoài thì môi trường tiếng Anh tự nhiên hoàn toàn không tồn tại. Bạn có thể học tiếng với người bản ngữ với rất nhiều tiền, sau đó sẽ được khen là nói tiếng Anh như gió, nhưng ở tại Việt nam thì đó chỉ là một ngoại ngữ trừ khi phải đi ra những quốc gia nói tiếng Anh như Anh, Mỹ, Úc Canada… sinh sống và làm việc, lúc đó tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai. Một khi đã xem tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai, thì người sử dụng sẽ chuyển đến mức tư duy và viết lách bằng tiếng Anh một cách tự nhiên gần như với người bản xứ.
Vậy thì làm sao có thể hô biến tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai được?
Philippines làm được!
Từ thế kỷ 16, ngôn ngữ chính thức của đảo quốc này là tiếng Tây Ban Nha trong suốt ba thế kỷ. Tiếng Anh được cha xứ dạy cho người dân ở đây từ năm 1898. Năm 1901, chính quyền cai trị đã quyết định chọn tiếng Anh như là ngôn ngữ để trung gian để giảng dạy tại các trường học. Năm 1935, Hiến pháp đã quy định tiếng Anh thành ngôn ngữ chính thức bên cạnh tiếng Tây Ban Nha. Trong 20 năm đầu tiên, 1989-1920, tiếng Anh được giảng dạy theo phương pháp trực tiếp từ các binh lính Mỹ và cha xứ thiên chúa giáo, chương trình được đưa vào bậc tiểu học. Hai mươi năm tiếp theo, những người thầy Philippines giảng dạy bằng tiếng Anh là những người đã được người Mỹ đào tạo và thấm đẫm lối nói cũng như lĩnh hội ngôn ngữ của người bản xứ, hàng trăm học giả đã được đưa tới Hoa kỳ đào tạo trong thời kỳ này. Chưa kể đến việc tiếng Tây Ban Nha và tiếng Anh cùng có nhiều tương đồng với nguồn gốc từ tiếng Latin nên sự chuyển hoá diễn ra khá uyển chuyển, nhịp nhàng.
Trẻ em Philippines đã được nghe tiếng Anh từ trước khi đến trường. Trải qua gần nửa thế kỷ dưới sự cai trị của người Mỹ, người Philippines đã coi họ gần như người Mỹ dù họ đã có được độc lập từ năm 1946. Họ tiếp nhận hệ thống chính quyền Mỹ, nói tiếng Mỹ và mơ giấc mơ Mỹ. Có những ý kiến cho rằng chỉ với nửa thế kỷ, người Mỹ đã làm được điều mà người Tây Ban Nha không làm được trong 3 thế kỷ. Trong những năm 50, 50% trường học ở Philippines áp dụng chương trình song ngữ. Đến năm 1980, theo thống kê số người sử dụng tiếng Anh lên đến 65% tức 35 triệu người. Như vậy có thể thấy lộ trình để có được tiếng Anh như một ngôn ngữ thứ hai ngày nay ở Philippines đã kéo dài trên một thế kỷ.
“Ngôn ngữ thứ hai ở Việt Nam” và 450 triệu USD!
Hãy tưởng tượng… mở tivi lên, chương trình của VTV1 được phát hoàn toàn bằng tiếng Anh và có phụ đề tiếng Việt. Ngoài đầu ngõ, những cán bộ hưu trí ngồi uống cà phê sáng cầm trên tay những tờ báo lớn như Nhân Dân, Công An, Tuổi Trẻ, Thanh Niên bản tiếng Anh. Cầm giấy tờ lên phường xin xác nhận, các cán bộ nói tiếng Anh như gió và thụ lý các hồ sơ được soạn thảo bằng tiếng Anh. Ở các trường đại học, sinh viên đang ngồi nghe các thấy giảng môn Tư tưởng Hồ Chí Minh và triết học Mác-Lê cũng bằng tiếng Anh.
Đi xem toà án lưu động xử vụ trộm chó, cả chánh án, luật sư, và người phạm tội đều nói tiếng Anh lưu loát, thẩm phán nhân dân tra cứu Bộ Luật Dân Sự của nước Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam bằng tiếng Anh, Các nhà văn viết sách bằng tiếng Anh. Các đại biểu quốc hội tham gia kỳ họp phát biểu và đọc tham luận, báo cáo, chất vấn bằng tiếng Anh, ngay cả Tổng Bí Thư cũng phát biểu và lẩy kiều bằng tiếng Anh trong một cuộc gặp mặt với các cựu cán bộ cao cấp…
Vâng, xin chào mừng quý vị đến với thế giới của Tiếng Anh Như Ngôn Ngữ Thứ Hai.
Còn bây giờ …. Bộ Giáo Dục và Đào Tạo có thể đặt ra mục tiêu đầy tham vọng để lấy tiền ngân sách thế cho khoản 450 triệu đô la Mỹ đã chi cho kết quả thảm hại của dự án 2020. Tuy nhiên để đạt được mục tiêu ấy là cả một chặng đường có khi kéo dài cả trăm năm của một đội ngũ trí thức và kiến tạo đất nước có tư duy và tầm nhìn xa rộng. Trong khi chờ đến lúc ấy, thì giờ đây người ta vẫn xem việc nói câu “Ma dê in Việt nam” của ông Thủ tướng là một chuyện bình thường.