Nguyễn Huy
(VNTB) – Việc Single Entry Point của Liên Hiệp châu Âu chấp nhận đơn khiếu nại của VWD đã ngụ ý cho cả thế giới thấy rằng đơn khiếu nại của Hội chúng tôi có cơ sở pháp lý!
Ngày 24 tháng 12 năm 2024, hệ thống Công Đoàn Việt Nam đã cho đăng tải trên trang web bài viết nhắc đến việc tổ chức “Vietnam Worker Defenders – Hội Bảo Vệ Người Lao Động” cùng một số tổ chức bạn đã nộp đơn khiếu nại tại Liên Hiệp Châu Âu về việc Việt Nam đã vi phạm những cam kết sẽ thực hiện khi Việt Nam ký Hiệp định Thương mại Tự do Liên Hiệp Châu Âu – Việt Nam (EV-FTA).
Chúng tôi thật ngạc nhiên khi thấy tổ chức Vietnam Worker Defenders (VWD) bị nhà cầm quyền VN gọi là tổ chức phản động. Nếu quả vậy, giả sử như bản thân chúng tôi nộp đơn khiếu nại tại VN chắc hẳn thể nào cũng bị công an tống giam cả rồi vì những người cầm quyền, với đầu óc mang nhiều mặc cảm, đã không dám trực diện hay tiếp nhận bất cứ tư tưởng nào trái với ý của họ, có thể vì sợ người dân nhìn rõ sự bất tài, gian xảo của đám cầm quyền mà gây khó khăn cho họ chăng?
Việc Single Entry Point của Liên Hiệp châu Âu chấp nhận đơn khiếu nại của VWD đã ngụ ý cho cả thế giới thấy rằng đơn khiếu nại của Hội chúng tôi có cơ sở pháp lý!
Trước hết chúng tôi có vài dòng giới thiệu về tổ chức “Vietnam Worker Defenders – Hội Bảo Vệ Người Lao Động” (VWD). Đây là một tổ chức bất vụ lợi, phi chính trị, với thành viên ở nhiều nơi trên thế giới, kể cả tại VN, nhằm mục đích giúp công nhân VN tăng sự hiểu biết để thương lượng một hợp đồng lao động công bình-hợp lý, để họ có công ăn việc làm ổn định và có cơ hội thăng tiến nghề nghiệp.
Nói chung, chúng tôi muốn giúp người lao động VN được an cư lạc nghiệp, đã làm việc cực nhọc thì phải có một tương lai tươi sáng, phải có đủ điều kiện cho con cái ăn học, có phương tiện đỡ đần cha mẹ già và có tiền để dành cho lúc hưu trí.
Chúng tôi mời quý đoàn viên công đoàn trực thuộc TLĐLĐVN cùng chúng tôi đi ngược dòng thời gian về lại thập niên 2010 khi VN sửa soạn ký hai Hiệp định Thương mại quan trọng là CP-TPP và EV-FTA để cùng có một cái nhìn chính xác về tình hình lao động tại VN vào thời điểm đó.
Vào năm 2016, 30 năm sau khi chính sách “Đổi Mới” ra đời, trong một bài nói chuyện tại Hội Nghị Thượng Đỉnh Lãnh Đạo VN tại TP HCM, vị giám đốc Tổ chức Lao Động Quốc Tế (ILO), ông Chang-Hee Lee, có nói:
“Ông Cường thuộc Bộ Lao Động-Thương Binh-Xã Hội vừa phát biểu là TPP và EV-FTA không tạo ra bất cứ tiêu chuẩn lao động quốc tế mới nào. Hiệp định TPP, cũng như Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU, mặc dù có sự khác biệt nhỏ về ngôn từ, đều bắt buộc Việt Nam phải thể chế hóa và duy trì trong luật pháp, quy định và thực hành của VN các quyền sau đây, như được nêu trong Tuyên bố của ILO về các Nguyên tắc và Quyền cơ bản trong Lao động, bao gồm: Tự do Liên kết và Bảo vệ Quyền Tổ chức, Quyền Tổ chức và Thương lượng Tập thể, được quy định trong Công ước (CƯ) 87 và 98 của ILO.
Như các đoàn viên công đoàn thuộc TLĐLĐVN đều biết, CƯ87 quy định người lao động có những quyền chính yếu được tóm lược dưới đây:
1) Quyền thành lập và gia nhập các tổ chức tùy họ lựa chọn mà không cần xin phép trước; 2) Quyền đặt ra hiến chương và điều lệ, tự do bầu đại diện của NLĐ, tổ chức việc điều hành và sinh hoạt và soạn thảo chương trình sinh hoạt. Các cơ quan công quyền phải tránh mọi sự can thiệp có tính cách hạn chế hoặc cản trở việc thực thi quyền này; 3) Tổ chức của công nhân không thể bị cơ quan hành chánh giải tán hay đình chỉ hoạt động; 4) Các tổ chức của công nhân có quyền thành lập và gia nhập các liên đoàn, tổng liên đoàn và những liên đoàn hay tổng liên đoàn có quyền gia nhập các tổ chức quốc tế của công nhân; 5) Khi thực thi những quyền được quy định trong Công Ước này, các tổ chức của công nhân phải tôn trọng luật pháp của đất nước và luật pháp của đất nước không được có những quy định mang tính cách xâm hại, cũng như không được áp dụng với mục đích xâm hại tới những đảm bảo được quy định trong Công Ước này.
Trong phạm vi bài này, chúng tôi chỉ chú trọng đến Công ước 87 vì việc VN vi phạm các quyền được quy định trong CƯ này là trọng tâm của đơn khiếu nại Hội chúng tôi nộp với Liên Hiệp Châu Âu.
Chắc các đoàn viên TLĐLĐVN còn nhớ, sau khi thông qua bộ Luật Lao Động 2019, nhà cầm quyền VN đã khoe khoang với cả thế giới rằng đây là lần đầu tiên luật lao động VN cho phép công nhân thành lập nghiệp đoàn độc lập. Thế nhưng, chỉ cần bóc lớp vỏ bọc hào nhoáng của bộ Luật Lao Động 2019 là chúng ta thấy cả một rừng rào cản chắn ngang đường đi khiến công nhân dù có ý định thành lập nghiệp đoàn độc lập cũng phải chùn chân vì không biết phải nộp đơn ở đâu và phải đạt những tiêu chuẩn nào mới được nhà cầm quyền cứu xét.
Nhưng cũng may, nhờ người lao động biết sợ, biết phải tránh xa những việc có thể đưa họ vào vòng tù tội nên đã hơn 4 năm qua, từ ngày bộ Luật Lao Động 2019 có hiệu lực đến giờ, chưa hề có người lao động nào dám hỏi nhà cầm quyền xem phải nộp đơn thành lập nghiệp đoàn độc lập ở văn phòng nào. Kể ra thì người lao động cũng có ý tứ “kính đảng viễn chi” vì chẳng may lỡ nộp đơn thành lập nghiệp đoàn rồi thì khi Chỉ Thị 24 bị lộ thì chỉ có nước bể nồi cơm. Không những thân tàn ma dại mà vợ con cũng bị vạ lây, lấy gì mà sống?
Nực cười cảnh thùng rỗng kêu to, mặc dù công nhân không có cách thành lập nghiệp đoàn độc lập nhưng bộ luật Lao Động lại có ghi rõ quyền thương lượng tập thể, quyền tổ chức đình công, thủ tục bổ nhiệm và thẩm quyền của hòa giải viên lao động cũng như của Hội Đồng Trọng Tài Lao Động có lẽ chỉ với mục đích làm đẹp bộ luật Lao Động 2019 vì Công Đoàn trực thuộc nhà cầm quyền chưa hề một lần dùng đến quyền thương lượng tập thể để đứng ra tranh đấu cho quyền lợi công nhân. Muốn phô trương cho dư luận quốc tế thấy Việt Nam có ý định tuân thủ các Công Ước (CƯ) ILO nên nhà cầm quyền đã phê chuẩn một loạt CƯ trong đó có CƯ98 quy định quyền thương lượng tập thể, nhưng không có quyền thành lập nghiệp đoàn thì quyền thương lượng tập thể chỉ là thủ đoạn che mắt thế gian của nhà cầm quyền!
Cũng trong bài nói chuyện năm 2016 của ông Chang-Hee Lee tại Hội Nghị Thượng Đỉnh Lãnh Đạo Việt Nam, vị giám đốc của ILO tại Việt Nam nói như sau:
“Từ năm 1994 đến nay, có hơn 5500 vụ đình công, tất cả đều tự phát, có nghĩa là không có vụ đình công nào do công đoàn tổ chức và tất cả đều bất hợp pháp. Đây là một thí dụ điển hình của hệ thống quan hệ lao động hư hỏng đổ nát của VN, cho thấy công đoàn tại công ty không những không đại diện cho người lao động mà ngược lại còn có quan hệ chặt chẽ với ban quản trị vì người lãnh đạo công đoàn thường lại là trưởng phòng nhân sự tại công ty; hơn nữa, những người lãnh đạo công đoàn cũng có quan hệ chặt chẽ với nhà cầm quyền địa phương và cán bộ đảng cộng sản hơn là với người lao động tại công ty.
Trong một nền kinh tế thị trường hiện đại, quan hệ lao động dựa trên nền tảng gồm các nghiệp đoàn đại diện người lao động, do người lao động thành lập và để phục vụ người lao động.”
Ông Chang-Hee Lee kết luận là cần phải canh tân hệ thống nghiệp đoàn theo nguyên tắc tự do liên kết để VN có một hệ thống quan hệ lao động hữu hiệu.
Từ 2016 đến nay đã hơn 8 năm trời, công đoàn trực thuộc TLĐLĐVN không hề có dấu hiệu đã cải tổ để thực sự bảo vệ quyền lợi người lao động tại cơ sở. Điển hình là vào tháng 10 năm 2023 tại hãng sản xuất giày Viet Glory, hơn 5000 nhân viên âm thầm tổ chức đình công. Sau bữa ăn trưa ngày 02 tháng 10 năm 2023, khoảng 5000 nhân viên bỏ về nhà thay vì quay về làm việc; và lúc đó là lúc công đoàn, tức nghiệp đoàn của nhà cầm quyền tại Viet Glory, mới biết là công nhân trong hãng đã mở cuộc đình công.
Lời phát biểu của lãnh đạo Liên Đoàn Lao Động huyện Diễn Châu tỉnh Nghệ An cho thấy Công Đoàn hoàn toàn mù tịt về kế hoạch đình công của công nhân, ông nói như sau: “Hiện chúng tôi đang nắm bắt tình hình, làm việc với Công ty, người lao động để tìm phương án giải quyết, vận động công nhân sớm trở lại làm việc, để ổn định tình hình”
Về phía công nhân, khi bị ép quá thì như nước vỡ bờ, họ ngưng việc và đưa ra một số đòi hỏi rất hợp lý như: đòi tăng lương căn bản, đòi được đối xử một cách lịch sự, phụ nữ có mang thai được thêm giờ nghỉ, không bắt công nhân tham dự buổi họp ngoài ca làm việc, không được trả công, mục tiêu sản xuất quá cao, không thực tế, tiền thưởng tháng 13, tăng số công nhân được hưởng trợ cấp độc hại, nặng nhọc và tăng mức trợ cấp độc hại, nặng nhọc.
Suốt mấy ngày sau, công nhân chỉ đến tụ tập trước cổng công ty rồi ra về trong khi ban lãnh đạo Liên Đoàn Lao Động khu vực, Ủy Ban Nhân Dân huyện Diễn Châu và các cơ quan công quyền đến để vừa khuyến dụ vừa dọa nạt công nhân quay về làm việc và công an thì đi truy lùng những người lãnh đạo đình công.
Năm ngày sau khi cuộc đình công bắt đầu, công ty nhượng bộ và chấp thuận hầu hết những đòi hỏi của công nhân, và đúng một tuần lễ sau, tất cả công nhân quay về làm việc lại, nhưng đó cũng là lúc 11 người lãnh đạo đình công bị công an hỏi cung và bị hãng Viet Glory đuổi việc bất hợp pháp.
Trong vụ đình công tự phát tiêu biểu này, chúng ta thấy công đoàn trực thuộc nhà cầm quyền là một tổ chức đứng về phía ban quản trị và nhà cầm quyền, không đại diện người lao động và cũng không hề quan tâm đến việc người lao động bị xử ép.
Ngày mùng 02 tháng 10 năm 2023 là ngày Công Đoàn tại Viet Glory, Liên Đoàn Lao Động huyện Diễn Châu, Ủy Ban Nhân Dân và công an tỉnh Nghệ An đã bất ngờ phải đối phó với một việc họ không chuẩn bị khi 5000 công nhân bỏ việc ra về; lúc cuộc đình công đang tiến hành, công đoàn cùng các cơ quan công quyền vừa khuyến dụ vừa hăm dọa công nhân phải quay về làm việc, đến khi ban quản trị và công nhân thỏa thuận các điều kiện thì công đoàn cũng góp tiếng, kể công, trong khi những người lãnh đạo đình công, nhẹ thì bị mất việc, mà nặng thì có thể phải tù tội.
Việc 5000 công nhân âm thầm tổ chức đình công cho thấy người lao động thừa biết công đoàn tại Viet Glory sẽ dập tắt cuộc đình công khi còn trong trứng nước, và công đoàn không bao giờ đứng cùng phía với người lao động ngay từ đầu để đòi hỏi những điều mà cuối cùng công ty chấp thuận trả cho họ.
Việc công an huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An triệu tập, tra hỏi một số công nhân tham gia đình công tại Viet Glory là hình sự hóa một vụ tranh chấp lao động đơn thuần dân sự giữa một bên là người lao động, và bên kia là công ty mướn họ, là một hành vi vi phạm Hiến Pháp của nhà cầm quyền Việt Nam. Đồng thời việc công ty Viet Glory quyết định sa thải 11 công nhân cũng là trái với quy định của bộ Luật lao động 2019.
Ngay trong khi đang thương lượng Hiệp Định CP-TPP, Việt Nam đã âm mưu không tuân thủ những điều VN sẽ ký kết. Điển hình là vào ngày 08 tháng 3 năm 2018, 10 tháng trước khi Hiệp định CP-TPP có hiệu lực tại VN, Bộ Trưởng Công Nghệ và Thương Mại Trần Tuấn Anh đã gửi lá thư riêng đến mỗi thành viên CP-TPP như Canada, Úc, Tân Tây Lan, Nhật Bản v.v.
Nội dung bức thư như sau:
1) Vào ngày Hiệp Định có hiệu lực tại Việt Nam, Việt Nam sẽ thực thi những điều trong chương 19 (Lao động).
2) Trong 3 năm kể từ ngày Hiệp Định bắt đầu có hiệu lực tại Việt Nam, các thành viên sẽ không áp dụng biện pháp trừng phạt đối với Việt Nam nếu Việt Nam không tuân thủ những điều trong chương 19.
Hẳn là Bộ Trưởng Trần Tuấn Anh đã dùng bức thư này để vẽ lên hình ảnh một nước Việt Nam lạc hậu, chậm tiến, thiếu khả năng cũng như kiến thức chuyên môn để thực thi những Công Ước của ILO, lợi dụng xin các thành viên tiền tiến của CP-TPP gia hạn. Nhưng thực tế đã cho chúng ta thấy, hơn 6 năm từ ngày Hiệp Định CP-TPP có hiệu lực, nhà cầm quyền VN đã chủ tâm từ đầu không bao giờ chấp nhận việc nghiệp đoàn độc lập ra đời bảo vệ quyền người lao động tại Việt Nam.
Vào năm 2023, khi bao con mắt của thế giới đều hướng về VN chờ lời công bố sẽ phê chuẩn và thực thi CƯ 87 như đã cam kết, nhà cầm quyền VN lại dùng thủ đoạn hỏa mù, tuyên bố sẽ tu chỉnh luật Công Đoàn khiến nhiều người nhẹ dạ cứ tin là người lao động VN sắp có thể thành lập nghiệp đoàn độc lập!
Thật tội nghiệp cho các nhà quan sát vấn đề lao động, xưa nay đối tác là những chế độ lương thiện nên các vị này vẫn còn bám víu vào niềm tin nhà cầm quyền VN sẽ có ngày thành tâm tuân thủ những gì họ hứa hẹn, cho đến khi Chỉ Thị 24 bị lộ cho thế giới thấy rõ mưu đồ đen tối của họ. Vào cuối năm ngoái, thế giới và người lao động lại một lần nữa được ăn bánh vẽ của nhà cầm quyền VN.
Hỡi các anh chị em đoàn viên Công đoàn trực thuộc Tổng Liên Đoàn Lao Động Việt Nam; Đọc bài này, các anh chị em đã thấy chúng tôi trình bày sự thật về tình trạng lao động ở trong nước, không bóp méo, không tô son, không gọi ai là phản động, chỉ vạch rõ thủ đoạn của nhà cầm quyền, của Đảng nhồi sọ và sử dụng các anh chị em qua lời tuyên truyền là công nhân sẽ dùng nghiệp đoàn độc lập để từ từ biến thể sang cách mạng màu, gây rối loạn trong nước trong khi trên thực tế, những người bạn lao động này bị dồn vào con đường cùng, đã phải liều mình tham gia đình công tự phát để đòi quyền lợi cho chính họ, cho gia đình họ trong khi Công đoàn thờ ơ không giúp. Tình trạng lao động tại Việt Nam ngày hôm nay chính là tình trạng của các quốc gia tiền tiến vào đầu thế kỷ 20, khi công nhân phải làm đầu tắt mặt tối mà vẫn không đủ chi dùng cho gia đình, không có gì để dành cho lúc hưu trí, không thể nuôi con cái ăn học nên người, khiến nhiều người lao động, nếu có phương tiện, đều ước mơ được ra nước ngoài để có một tương lai sáng sủa hơn cho con cái họ.
Một quốc gia mà thành phần ưu tú của xã hội chỉ mong chạy ra ngoại quốc để trở thành “công dân của thế giới”, thì các anh chị em thử nghĩ xem 20 hay 40 năm sau, tương lai nước Việt sẽ ra sao? Hay vẫn chỉ quanh quẩn may quần áo cho thế giới mặc, đóng giày cho thế giới đi, hay cùng lắm là lắp ráp các bộ phận điện tử chứ làm sao mà phát minh ra AI được?
Xin các anh chị em hãy thức tỉnh như hai ông Nguyễn Văn Bình và Vũ Minh Tiến, hai chuyên gia hàng đầu về luật lao động, một người giữ chức Vụ trưởng Vụ pháp chế Bộ Lao động, người kia là Trưởng Ban Chính sách – Pháp luật của Tổng Liên Đoàn Lao động Việt Nam, đồng thời nguyên là Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn (IWTU);
Hai ông được giao trách nhiệm dẫn đầu các nỗ lực đưa Luật Lao động của Việt Nam phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế và bị bắt chỉ vì muốn thúc đẩy việc thực thi Công ước 87 tại Việt Nam! Tội danh của hai ông là “Cố ý làm lộ bí mật Nhà nước”, và bí mật nhà nước ở đây là hai ông đã không tham gia vào những trò gian ngoan xảo quyệt của nhà cầm quyền để rồi phải bị giam cầm vì đã đặt quyền lợi của công nhân, quyền lợi của đất nước lên trên quyền lợi của đảng và nhà cầm quyền, nhất là trên cả quyền lợi của bản thân hai ông!
Vietnam Worker Defenders – Hội Bảo Vệ Người Lao Động nhắc nhở các anh chị em trong Công đoàn còn quan tâm đến tương lai đất nước, hãy vén bức màn bưng bít, bỏ ngoài tai những luận điệu tuyên truyền điêu ngoa gian dối để thấy sự thật, rồi cùng chúng tôi góp sức tạo áp lực buộc nhà cầm quyền Việt Nam tuân thủ những điều đã ký kết.
Có vậy, sau này chúng ta mới không hổ thẹn với tiền nhân vì đã không làm tròn bổn phận đối với quê hương đất nước khi quê hương đang cần đến chúng ta hơn bao giờ hết.