VNTB – Động cơ đòi chủ quyền của Trung Quốc ở vùng biển sâu trên Biển Đông

VNTB – Động cơ đòi chủ quyền của Trung Quốc ở vùng biển sâu trên Biển Đông

Khánh An dịch 

 

(VNTB) – Dưới đáy vùng nước tranh chấp là nguồn cung cấp đất hiếm rất quan trọng đối với tham vọng công nghệ của Trung Quốc.

 

Tác giả: Mark Crescenzi và Stephen Gent

06 tháng 5 năm 2021

 

Vào tháng 3 năm nay, hơn 200 tàu dân quân bin ca Trung Quc đã tp trung ti bãi đá ngm Whitsun/Bãi Ba Đầu thuc qun đo Trường Sa. S hin din ca h là mt li nhc nh đáng ngi v ý đnh tuyên b ch quyn lãnh hi ca Trung Quc ở phần lớn Bin Đông trong “đường chín đon”. Các quan chc Philippines đã cnh báo và nhc li rng phán quyết năm 2016 ca mt tòa trng tài quc tế đã ph nhn tính hp pháp ca các tuyên b trước đây ca Bc Kinh. Các quan chc Trung Quc đã bác b phán quyết này và nhng h qu ca nó, đng thi h thp tm quan trng ca s hin din ca quân đi. Nhưng Trung Quc âm thầm tiếp tc cng c mt s có mt ti mt đa đim mi và gây tranh cãi Bin Đông. Hành đng này có nguy cơ gây ra xung đt. Ít nht mt chuyên gia người M đã cnh báo v nguy cơ chiến tranh gia Hoa Kỳ và Trung Quc.

Trong s nhiu vn đ đang nghiêm trng là quyn tiếp cn t do và không gii hn đến các vùng bin quc tế này và các tuyến thy l thương mi quan trng đi qua chúng. Nhng vn đ hàng hi hàng đu này rt quan trng và đã thu hút s chú ý ca các lc lượng hi quân ln nht trên thế gii. S hin din ca hi quân Trung Quc trong khu vc đã phá nhiu k lc vi kế hoch tiếp tc gia tăng. Hoa Kỳ cũng đã tăng cường s hin din ca hi quân trong khu vc này và Tng thng Joe Biden đã t ý đnh duy trì s hin din mnh m n Đ-Thái Bình Dương. Liên minh châu Âu đã công b Chiến lược n Đ Dương – Thái Bình Dương được ch đi t lâu, trong đó nhn mnh mt ln na nhu cu tiếp cn t do và không hn chế đi vi các vùng bin và các tuyến thương mi quc tế này. Vương quc Anh đang gi mt hm đi tàu chiến đến khu vc, đây là hm đi ln nht được h trin khai k t Chiến tranh Qun đo Malvinas / Falkland năm 1982. Vi nhng hành đng tăng cường này, người ta có th t hi liu chúng ta có đang thy nhng du hiu báo trước mt cuc chiến hay không.

Tuy nhiên, khó có th xy ra mt cuc chiến Bin Đông. Nhng s kin gn đây đang din ra trong chương mi nht ca cái đang tr thành mt chiến lược lâu dài ca Trung Quc. Các chương tương t đã được m ra ti Đá Vành Khăn, Đá Chữ Thập  và Đá Xubi. Mi ln như vy, Trung Quc dn khng đnh s hin din và nh hưởng ca h các khu vc tranh chp, như Trường Sa và bãi cn Scarborough, xác lp ch quyn xung quanh các tin đn xa xôi này trong khi bác b các ngh quyết pháp lý và tránh xung đt quy mô ln bng cách tiếp cn chm rãi và kiên nhn mà chúng tôi gi là s trì hoãn chiến lược. Chúng tôi tin rng Trung Quc s tiếp tc hướng đi này trong tương lai gn, da vào chiến thut “vùng xám” quy mô nh đ m rng phm vi hot đng trên Bin Đông.

Đ biết lý do ti sao, chúng ta cn nhìn vào bên dưới b mt ca nhng gì đang xy ra, theo c nghĩa bóng và nghĩa đen.

Trung Quc đang mnh m cnh tranh vi các cường quc toàn cu khác trong cuc đua kinh tế vĩ đi ca thế k 21: thng tr th trường gii pháp thay thế sch hơn cho nhiên liu hóa thch. Trung Quc không giu giếm ý đnh tr thành quc gia dn đu thế gii v sn xut pin cho ngành giao thông trong tương lai, cho các thiết b đin t tinh vi giúp chúng ta giao tiếp và kinh doanh, và có kh năng gim mc đ biến đi khí hu. Đng thi, Bc Kinh đang hướng ti mc tiêu tr thành nhà sn xut thiết b đin t tiên tiến hàng đu thế gii. Vi kế hoch “Sn xut ti Trung Quc 2025” là cương lĩnh kinh tế quan trng ca Ch tch Tp Cn Bình, các lĩnh vc sn xut ưu tiên cao như cht bán dn, công ngh hàng không vũ tr và người máy được khuyến khích m rng và đi mi.

Nhng loi pin và thiết b đin t tiên tiến này ph thuc vào quá trình khai thác và tinh chế phc tp các nguyên t đt hiếm. Vic tiếp cn vi ngun cung di dào các khoáng cht này s là yếu t quan trng đ các lĩnh vc này tăng trưởng ti đa trong nhng năm ti. Trong nghiên cu ca mình, chúng tôi nhn thy rng mc tiêu chiến lược ct lõi ca Trung Quc là duy trì tình trng thng lĩnh ca h trên th trường đt hiếm. Trong ba thp niên qua, Trung Quc đã thng tr th trường sn xut và xut khu đt hiếm. Thường sn xut hơn 90% lượng tiêu th trên thế gii, Bc Kinh có kh năng kim soát giá c và s lượng ca nhng mt hàng thiết yếu này. Ging như vai trò ca -rp Xê-út đi vi th trường du m thế gii, Trung Quc có th hn chế hoc m rng xut khu đt hiếm đ duy trì mc giá và lượng cung mà h mun.

Vai trò ca Trung Quc trên th trường đt hiếm liên quan gì đến chính tr Bin Đông? Bc Kinh hin đang phi đi mt vi hai mi đe da tim tàng đi vi ngun cung cp đt hiếm ca h. Th nht, khi nn kinh tế Trung Quc phát trin, mc thu nhp và dân s ca tng lp trung lưu cũng tăng theo, Bc Kinh có l thy trước được tình trng các m đt hiếm khng l trong nước s tr nên ít được dân chúng ưa thích (có l do ô nhim môi trường, chú thích ca người dch). Th hai, tuy Trung Quc đã tn dng thành công ngun nguyên liu đt hiếm thô t các quc gia như Cng hòa Dân ch Congo, nhưng kh năng tiếp cn n đnh lâu dài ti các ngun bên ngoài này vn còn là mt vn đ.

Đ đi phó vi nhng mi đe da này, Trung Quc đã bt đu nhìn ra bin đ tìm cách tăng cường ngun cung cp đt hiếm ca mình. Đáy Bin Đông cha mt ngun cung cp di dào các khi khoáng cht nh được gi là các nt đa kim. Trung Quc đã phát trin công ngh khai thác bin sâu tiên tiến nht trên thế gii, và kh năng thu hoch các nt đa kim và đt hiếm bên trong chúng ca h là cao hơn mi quc gia khác. Vi vic lut khai thác khoáng sn trong vùng bin quc tế sp được Cơ quan Đáy bin Quc tế đưa ra, cách tt nht đ Trung Quc đm bo tiếp tc tiếp cn các khoáng sn dưới đáy bin này và ngun cung cp đt hiếm ngoài khơi là coi nhng vùng bin này là lãnh th thuc ch quyn ca h.

Nếu mc tiêu ca Trung Quc là kim soát ngun cung và giá đt hiếm trong ít nht mt phn tư thế k ti, thì vic gây chiến s phn tác dng. Tht vy, Trung Quc đã hiu khá rõ các gii hn ca sc mnh th trường ca h đi vi đt hiếm. Năm 2010, mt tàu đánh cá ca Trung Quc Bin Hoa Đông đã b Cnh sát bin Nht Bn bt gi sau mt v va chm gn qun đo Senkaku / Điếu Ngư. Kết qu là tranh chp khiến khu vc này tr nên căng thng, và Trung Quc đã áp đt lnh cm xut khu đt hiếm sang Nht Bn cũng như hn ngch xut khu đt hiếm sang phn còn li ca thế gii. Giá tăng vt lên ti 2.000% sau đó, nhưng điu gì xy ra tiếp theo mi là điu quan trng.

Giá tăng vt và ngun cung gim đã thu hút nhng công ty mi tham gia vào ngành kinh doanh khai thác đt hiếm. B Quc phòng Hoa Kỳ đã tiến hành mt cuc điu tra v s ph thuc ca nước này vào khoáng sn Trung Quc và hàng chc công ty tư nhân đã xut hin trên th trường. Trong s kin được gi là “Cuc khng hong đt hiếm năm 2010-2012”, Trung Quc đã hc được rng vic hn chế ngun cung hoc tăng giá quá mc s làm xói mòn v thế th trường ca chính h. Đến năm 2014, Trung Quc đã xóa b hn ngch, khôi phc xut khu sang Nht Bn và giá c gim xung. Nhng công ty mi tham gia vào th trường đt hiếm đã dn đóng ca, nhưng chúng có th xut hin tr li bt c lúc nào.

Vi bài hc kinh nghim đó, mc tiêu ca Trung Quc không phi là trin khai sc mnh th trường đ làm xói mòn kh năng tiếp cn đt hiếm trên toàn cu. Thay vào đó, chúng tôi kỳ vng rng h có mc tiêu đm bo ngun cung cp đt hiếm n đnh cho nhu cu trong nước ngày càng tăng trong khi tiếp tc duy trì tình trng thng tr th trường toàn cu. Nếu Bc Kinh có th đm bo lượng đt hiếm di dào và chi phí thp cho nhu cu sn xut ca chính mình, thì nước này s có v thế tt đ thành công trong các n lc kinh tế đy tham vng trong nhng năm ti. Li nhun thu được t th trường toàn cu giúp vic tr cp cho nhu cu ni đa ca Trung Quc tr nên d dàng hơn.

Do đó, chúng tôi không hy vng nhng cuc đi đu này s sm kết thúc, chúng tôi cũng không mong đi bt kỳ cuc đi đu nào trong s này s kích hot chiến tranh. Các mc tiêu v sc mnh th trường ca Trung Quc s tiếp tc thúc đy h tng bước m rng phm vi tiếp cn hàng hi và khng đnh các tuyên b ch quyn ca h Bin Đông. Đng thi, như vic bác b phán quyết ca Tòa Trng tài Thường trc năm 2016 cho thy, bt kỳ gii pháp nào được đ xut cho nhng tranh chp lãnh th lp đi lp li này mà không xem xét tính thiết yếu v kinh tế ca vic duy trì tình trng thng tr th trường đt hiếm ca Trung Quc đu có th tht bi. Cho dù mi th có v căng thng như thế nào trên b mt, thì tính kinh tế ca nhng gì nm bên dưới vn không th b b qua.

 

 

Mark Crescenzi và Stephen Gent là giáo sư khoa hc chính tr ti Đi hc North Carolina at Chapel Hill. Cun sách ca h, “Chính tr quyn lc th trường: Chiến tranh, th chế và s trì hoãn chiến lược trong chính tr thế gii” (2021), Nhà xut bn Đi hc Oxford, nghiên cu vai trò ca quyn lc th trường trong chính tr thế gii.

Nguồn: The Diplomat


 

CATEGORIES
TAGS
Share This

COMMENTS

Wordpress (0)